سؤال: آیا فروش مصالح اضافه آمده از بنّایى مسجد، براى پرداخت قرض همان مسجد جایز است؟
جواب: جایز است.
سؤال: زمینى براى شخصى بوده که از کشور فرار کرده و رفته است، سپس آن زمین را مسجد کرده اند. وظیفه شرعى درباره این مسجد چیست؟
جواب: از او باید تحقیق و جستجو کنند که تا ممکن است از او اذن بگیرند و اگر به او دسترسى حاصل نشد و اجازه از او ممکن نشد، حاکم شرع آن زمین را به جماعتى اجاره دهد که آن جا را مصلّى کنند که اجاره به نفع مالک است و هروقت پیدا شد، پول اجاره را به او بدهند.
سؤال: اهالى روستایى، تعدادى زیلو را در حدود بیست و چهار سال پیش جهت فرش مسجد جامع این روستا وقف کرده اند. اخیرا مسجد مذکور با قالى فرش شده است و زیلوها بدون استفاده مانده است و اهالى و هیأت امناى مسجد، بر این عقیده اند که زیلوها را جهت مراسم مذهبى در حسینیه، مهدیّه و امثال آن، از مسجد خارج نمایند. حکم شرعى را بیان فرمایید.
جواب: بفروشند و پولش را صرف مسجد نمایند.
سؤال: شخصى سهم خود از حمّامى را که ثلث ابقایى اولاد پسر است، بر مسجدى وقف نموده است. آیا این وقف صحیح است؟
جواب: فقط مى تواند حقّ خود را به مسجد اختصاص دهد و بعد از وفات او حقّ بطون دیگر به حال خود باقى است و به هر حال وقف آن صحیح نیست.
سؤال: قطعه زمینى به مساحت تقریبى پانزده هزار متر مربع (زمین کشاورزى) توسط اهالى منطقه اى در سال 1342 وقف مسجد امام حسن (علیه السّلام) گردیده است، پس از مدتى مسجد فوق تخریب و از طرفى به علت کمى مساحت زیربناى عرصه مسجد و نامناسب بودن جاى مسجد به علت وجود چاه، اقدام به ساختن مسجد دیگرى در فاصله کمتر از 200 مترى به نام همان مسجد (امام حسن علیه السّلام) در همان روستا شده و مورد استفاده مؤمنین آن روستا مى باشد. آیا جایز است از محل درآمد قطعه تخریب شده مسجد امام حسن (علیه السّلام) قدیمى، خرج مسجد امام حسن (علیه السّلام) جدید و نوساز گردد؟
جواب: اگر موضوع مصرف اوّلى منتفى شده است، باید درآمد مذکور صرف در امور خیر شود که این مسجد هم از جمله امور برّ و نیک است و در غیر این صورت در همان مسجد اوّلى، در صورت ساختمانش مصرف گردد.
سؤال: مسجدى است که به شکل دو طبقه ساخته شده یعنى طبقه بالاى آن به صورت بالکن و طبقه پایین معمولى مى باشد. این بالکن به صورت مخروبه درآمده است و هیچ استفاده اى از آن نمى شود و موجب تاریکى مسجد نیز مى باشد. آیا اجازه مى دهید این بالکن را از وسط مسجد برداریم؟
جواب: مناسب است طبقه بالا از وجوه بریّه و خیریّه، با مراجعه به اهلش تعمیر شود و تخریب جایز نیست.
سؤال: مسجدى در کنار خیابان واقع شده و درآمد اوقافى هم ندارد و مردم محل براى هزینه هاى آن دچار مضیقه شده اند. با توجه به این که حیاط مسجد فضاى کافى براى احداث چند باب مغازه را دارد و از نظر فضا هم مشکلى ایجاد نمى شود و صیغه وقف هم بر مسجد جارى نشده است، آیا ساخت مغازه ها را اجازه مى دهید تا درآمد آن صرف هزینه هاى مسجد گردد؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: براى تعمیر مسجد، ایوان قدیمى آن را که 5/1 متر از سطح زمین ارتفاع داشت خراب کردیم. آیا اجازه مى دهید هنگام ساختن، در زیر ایوان جدید در همان ابعاد قدیمى، مغازه اى بسازیم که درآمد آن صرف مسجد شود؟
جواب: اگر ایوان جزو مسجد است، نمى شود مغازه اى ساخت.
سؤال: شخصى مسجدى را وقف کرده و در وقف نامه قید کرده که امام جماعت مسجد مذکور سیّد باشد. در این صورت امامت غیر سیّد چه حکمى دارد و تکلیف مأمومین در رابطه با او چیست؟
جواب: این شرط صحیح است و در صورت امکان باید سیّد امامت کند واگر تحصیل امام جماعت سیّد ممکن نشد، مسجد بودن محفوظ است و در این صورت غیر سیّد عادل مى تواند امامت کند و اگر امام عادل غیر سیّد در آن جا جماعت بخواند، عمل او حمل بر صحّت مى شود که به ناچار در صورت عدم امکان تحصیل سیّد امامت کرده است، واللّه العالم.
سؤال: مسجدى 100 مترمربع مساحت دارد که در شمال این مسجد قطعه زمینى حدود 200 متر طبق مدارک موجود، به عنوان باغچه مسجد وجود دارد که جزو ساختمان مسجد نیست، آیا مى توان در این قطعه زمین حسینیّه اى احداث نمود؟
جواب: اگر زمین متعلّق به مسجد است، نمى توانند آن را به حسینیّه تبدیل کنند و باید طبق وقف از آن استفاده نمایند. بله، اگر وقف بر جهت خاصّه ى ممکنه نیست، مى توانند از آن به عنوان سالنى که توسعه مسجد باشد، ولى خصوصیّات مسجد بودن را نداشته باشد، بسازند که به حسب ظاهر مانعى ندارد، واللّه العالم.
سؤال: زمینى به مساحت 800 متر مربع براى احداث مسجد از طرف دو نفر بهایى به اهالى محله ما اهدا شد و صیغه وقف مسجد جارى و در اداره اوقاف ثبت گردید. ولى به علت نداشتن هزینه راکد مانده است، لکن افراد نامبرده فعلاً راضى به تکمیل ساختمان مسجد نیستند. نظر مبارکتان در رابطه با عدم رضایت آن ها چیست؟
جواب: نامبردگان حقّى ندارند و وقف مزبور اشکالى ندارد، واللّه العالم.
سؤال: اطاقى وقف مسجد بوده که سال ها انبار مسجد بوده است و الآن مى خواهند آن جا را کتابخانه کنند. آیا اجازه مى فرمایید؟
جواب: اگر وقف براى مصالح بوده است، باید خودش یا اجاره اش در مسجد صرف شود، هر چند کتابخانه شود و چه بسا هر نوع استفاده که اجاره اش زیادتر باشد، باید آن را اختیار کنند.
سؤال: مسجدى را تخریب کرده و توسعه داده اند و مقبره دو میّت که پیش از آن خارج مسجد بوده، داخل مسجد شده است. آیا اشکال دارد؟
جواب: اگر این مقبره ملک کسى نبوده یا اگر ملک بوده، مالک راضى به این کار شده، اشکال ندارد و در هر حال، آن قسمت مسجد نیست.
سؤال: مسجدى را در زمینى با سهم امام (علیه السّلام) و وجوهات دیگرى بنا کرده اند و سپس مطلع شده اند که آن زمین سابقا وقف حسینیه بوده است، تکلیف شرعى چه مى باشد؟
جواب: باید آن را به همان حسینیه برگردانند و وجوهاتى را که در آن مصرف کرده اند، آن چه از آن ها که جواز مصرف در حسینیه هم دارد، مانعى ندارد و اگر موردى از آن ها باشد که فقط براى صرف در مسجد جواز داشته است، آن مقدار را ضامن اند.
سؤال: آب انبارى وقفى در کنار مسجدى قرار دارد که دیگر از آن استفاده نمى شود. آیا مى توان در توسعه ى مسجد از آن استفاده کرد؟
جواب: اگر به هیچ وجه مورد استفاده نیست، باید صرف در وجوه برّ و امور خیر شود که تبدیل به مسجد هم از وجوه برّ است و در هر صورت مکان مذکور مصلّى است نه مسجد.
سؤال: آب انبارى وقفى بوده و اکنون هیچ مورد استفاده نیست. آیا مى توان آن را به مسجد تبدیل کرد؟
جواب: آرى، زیرا آن هم از وجوه و موارد برّ و خیر است و وقفى که منفعت از آن ممکن نیست، باید صرف در موارد برّ شود.
سؤال: یکى از نهادها سنگ ها و مصالحى را از صاحبان آن ها مصادره کرده و با آن ها مسجد ساخته است و مالک راضى نیست. اگر آن مصالح در دیوار یا سقف مسجد مصرف شده باشد، نماز خواندن روى زمین آن چه حکمى دارد؟
جواب: نماز در آن بلامانع است، زیرا فقط ساختمان آن غصبى است که باید پول آن را به مالک بدهند و بعد آن را وقف کنند.
سؤال: آیا زمین موقوفه براى قبرستان یا غیر آن را مى توان مسجد کرد؟
جواب: خیر، زیرا مسجد ملازمه ى با بقاى ابدى در آن جا دارد و این امر با وقف براى غیر، منافات دارد، ولى مصلّى قرار دادن آن زمین، به صورتى که ممنوع از دفن نباشد، جایز است.
سؤال: آیا جایز است با کمک هاى مالى که از مردم و زکات و غیره گرفته شده، حمام عمومى نیمه تمامى را که اصلاً مورد استفاده قرار نگرفته است، تخریب و صرف در نیازهاى مسجد کنند؟
جواب: اگر امکان دارد، احتیاطا از بخشندگان و دهندگان آن وجوه اجازه بگیرند، وگرنه با رضایت اهالى آن محل جایز است.
سؤال: مالک زمینى مرده و ورثه ى او هم مورد شناخت و در دسترس نیستند و مردم، آن زمین را مسجد کرده اند. آیا این کار صحیح بوده است؟ تکلیف چیست؟
جواب: باید حاکم شرع اجازه دهد ثمن و قیمت زمین را صدقه دهند، هر چند به این که اهل خیر آن را بخرند وپول آن را صدقه دهند تا نماز در آن جا جایز باشد و احتیاط در این است که پس از صدقه قیمت، صیغه ى وقف را مجددا بخوانند.
سؤال: فروختن فرش مسجد و تبدیل آن به فرش بهتر چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که با عدم تعویض از بین مى رود، جایز است.
سؤال: مصالح اضافى مسجدى را براى مسجد دیگرى قرض مى دهند تا در ضروریات آن مسجد مصرف گردد، آیا جایز است؟
جواب: جایز است، نه براى مصرف در تجمّلات آن.
سؤال: زمینى براى مسجد وقف و ساخته شده است اکنون که مى خواهند مسجد را از نو تعمیر کنند، آیا جایز است که یک زیرزمین براى غسل دادن اموات، وضوخانه، انبار و آشپزخانه ـ که مورد نیاز است ـ ساخته شود؟
جواب: در فرض مرقوم جایز نیست.
سؤال: مسجدى قدیمى، قابل استفاده و داراى سابقه 400 ساله در روستایى وجود دارد. ولى گروهى قصد دارند مسجد دیگرى، آن هم در زمین موقوفه بسازند. آیا نماز خواندن در مسجد جدید جایز است؟
جواب: در زمین موقوفه مسجد نمى شود و اگر متولى موقوفه مصلحت ببیند مصلّى مى شود و مسجد قبلى به مسجد بودن خود باقى است.
سؤال: مسجدى داراى حجره هایى است که براى مدرسه وقف شده است. چندین سال پیش به عنوان حوزه علمیه از آن جا استفاده مى شد. چند سال است که حوزه علمیه به جاى دیگرى منتقل شده است، مسجد و حجره ها روبه خرابى هستند و مسجد به کلّى تعطیل شده است. اکنون عده اى از جوانان متدیّن و فرهنگى مى خواهند در آن مسجد فعّالیّت هاى فرهنگى کنند. چند ماه است شروع به کار کرده اند و در حدّ توان خودشان قدم هایى برداشته اند. اکنون ضرورت ایجاب مى کند که در آن مسجد پایگاه مقاومتى تشکیل دهند و یکى از حجره ها را به این امر مهم اختصاص دهند تا بتوانند از این طریق جوانانى را جذب مسجد و فعالیت هاى دینى کنند. آیا استفاده کردن از این حجره به عنوان مرکز پایگاه مقاومت و مرکز فرهنگى در دو حالت زیر، از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
· استفاده کردن از آن بدون اجاره.
· استفاده کردن از آن به طریق اجاره و صرف اجرت آن در امور مسجد.
جواب: تا ممکن است بر حسب وقف عمل شود.
سؤال: اگر مسجدى را در سه طبقه تأسیس و هر طبقه را جهت امرى اختصاص دهند ـ مثلاً زیرزمین را تأسیسات مسجد، طبقه همکف را به زنان و طبقه بالا را به مردان اختصاص دهند ـ ، به نظر حضرتعالى چه حکمى دارد؟
جواب: اگر زمین آن وقف مسجد است و تمامیت وقف محقق شده است، نمى توانند چنین کنند و تمام طبقات به حکم مسجد است و در غیر این صورت، وقف هر طبقه و هر قسمت براى امرى مانعى ندارد و یا این که اصلاً وقف شرعى نباشد و به عنوان نمازخانه باشد.
سؤال: در روستایى براى بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، باید از زمینى که براى قبرستان جلوى مسجد است استفاده شود. در این زمین افرادى کمتر از سى یا چهل سال است که دفن شده اند، تکلیف چیست؟ ضمنا این زمین حدود صد سال پیش توسط شخصى وقف شده است، اما عنوان آن را کسى نمى داند.
جواب: اگر به گونه اى استفاده کنند که نبش قبر نشود، حکم مسجد را ندارد ولى مصلّى (نمازخانه) مى شود.
سؤال: واقفى زمینى را براى مسجد وقف کرده است، به این شرط که به فلان نام باشد، سازنده مسجد مى خواهد آن را به نام دیگرى بسازد. تکلیف چیست؟
جواب: آن مسجد را به نام هر دو بسازند، زیرا قیودى که در ابتداى وقف بوده باید مراعات شود.
سؤال: شهردارى قطعه زمینى را براى احداث مسجدى به اهالى محل اهدا نموده، مشروط بر این که در مدت قرارداد مردم نسبت به شروع احداث مسجد اقدام نمایند. کلنگ مسجد توسط امام جمعه زده شد، ولى به علّت رسیدن زمستان، به همان صورت باقى مانده است. آیا با این عمل زمین مذکور مسجد محسوب مى شود و آیا شهردارى مى تواند لغو قرارداد نماید؟
جواب: تا وقتى که نماز نخوانده اند، مسجد محسوب نمى شود.
سؤال: خانه اى وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را براى توسعه مسجد، داخل مسجد کرده اند، حکم شرعى در این خصوص چیست؟
جواب: تا ممکن است باید به حالت اولیه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشترى اگر خواست آن را وقف مسجد کند.
سؤال: مسجدى را تعمیرو توسعه داده ایم، ولى طبق طرح هادى، از طرف شرق و شمال مسجد ملزم به عقب نشینى شدیم. با عنایت به این که هر دو طرف عقب نشینى شده، راه عمومى بوده و نیاز مبرم به تعریض و توسعه جهت عبور و مرور مردم و ماشین ها دارد، خواهشمند است نظرتان را در رابطه با این عقب نشینى بفرمایید.
جواب: نمى توانند عقب نشینى بکنند و تا ممکن است تعمیرى نکنند تا مستمسکى براى عقب نشینى نشود و اگر خراب کرده اید، مقدار عقب نشینى را دیوار بکشید و محصورکنید تا عقب نشینى مستند به شما نباشد، واللّه العالم.
سؤال: براى توسعه مسجد جامع، خانه هاى اطراف آن را خریدارى و به مسجد ملحق کردیم که یکى از آن ها خانه یک بهایى بود و بین مسجد قدیم و یکى از خانه ها کوچه اى به عرض 5/1 متر واقع شده بود که با رضایت اهالى، آن کوچه هم به مسجد ملحق شد. با توجه به این که کوچه هاى اطراف مسجد را گسترش داده ایم، به طورى که مشکلى براى رفت و آمد مردم وجود ندارد، ولى بعد از ساخت، عدّه اى به دو جهت در مسجد شبهه دارند.
· چون بخشى از این مسجد قبلاً خانه بهایى بوده است.
· کوچه عمومى به آن ملحق شده است؛ لطفا حکم شرعى را در این باره بیان فرمایید.
جواب: ساختمان فوق مسجد است به استثناى کوچه اى که ملحق به مسجد شده که آن مقدار بدون این که از محل عبور بودن خارج شود مى تواند مصلّى باشد و نماز در آن قسمت جایز است و آن چه از بهایى الاصل به مسجد ملحق شده مسجد است. بله، اگر او اوّل مسلمان بوده و بعد بهایى شده است رضایت ورثه ى مسلمان او جلب شود.
سؤال: مسجد قدیمى روستا سابقا مسجد جامع بوده ولى بعدا دیگر نماز جماعت و مراسم مذهبى در مساجد جدید برگزار مى شود، و آن مسجد رو به تخریب است؛ آیا هم چنان مسجد جامع باقى است.
جواب: مسجد جامع از جامعیّت خارج نمى شود.
سؤال: در یک طرف مسجد راه ى است که دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده اى مى خواهند طرف دیگر این راه را با خود این راه براى توسعه، داخل مسجد کنند، آیا جایز است؟
جواب: چون این راه عبور است و تمام عابرین در آن حق دارند، جایز نیست آن را مسجد کنند و اگر خواستند آن را مصلى (نمازخانه) کنند، بنابر احوط باید راه ى براى عبور ـ حتى در موقع نماز ـ بگذارند؛ مانند این که در طبقه ى بالاى آن مصلى بسازند و زیر آن، مسیر عبور و مرور مردم باشد.
سؤال: غیر از اصل مسجد، چه قسمت هایى از مسجد جزو مسجد است؟
جواب: پشت بام و سرداب و محراب بنابر اظهر جزو مسجد است، مگر این که علم به خروج آن ها از مسجد حاصل شود.
سؤال: شخصى که از دنیا رفته است، در زمان حیات خود زمینى را به طور مطلق و بدون قید براى مسجد هدیه کرده است. آیا در این زمین مى شود دستشویى ساخت؟
جواب: اگر زمین را داده که مسجد بسازند و قیدى نیاورده است، مى توانند به همان صورت که متعارف ساختمان مسجد است عمل کنند و اگر متعارف است که در محلّى از آن دستشویى درست کنند، مى توانند درست کنند، مگر در صورتى که معلوم باشد منظور دهنده ى زمین فقط مسجد بوده است و هم چنین اگر متعارف نیست در محلى از آن دستشویى بسازند، نمى توانند دستشویى درست کنند، واللّه العالم.
سؤال: هیأت هفت نفره واگذارى اراضى، زمین اینجانب را بدون اطلاع و رضایت من به دیگرى واگذار کرده و در عوض آن، زمین دیگرى را از آنان دریافت داشته و به ساخت مسجد اختصاص داده است. آیا نماز خواندن در آن مسجد صحیح است؟
جواب: با احراز رضایت مالک، نماز صحیح است.
سؤال: آیا جایز است زمین وقفى را اجاره کنند و مسجد بسازند؟
جواب: مسجد نمى شود و در مواردى که اجاره دادن جایز است، مُصّلى (نمازخانه) مى شود نه مسجد.
سؤال: مقدار زیادى از زمین هاى مشهد، قم و... موقوفه امام رضا (علیه السلام) و حضرت معصومه (علیهاالسلام) است، ساخت مسجد در چنین زمین هایى چه حکمى دارد؟
جواب: ساخت مسجد در زمین موقوفه جایز و صحیح نیست و مصلّى مانعى ندارد.
سؤال: مسجدى که به علّت کثرت جمعیّت، نیاز به توسعه دارد و در کنار آن زمینِ دست نخورده است؛ آیا مى توان آبدارخانه و کفش کن مسجد را در آن زمین ساخت؟ و بر فرض جواز آیا احکام مسجد را دارد؟
جواب: با فرض عدم وقف آن زمین بر جهت خاصّه و صلاحدید متولّى مانعى ندارد و احوط این است که براى جزو مسجد شدن آن ها صیغه ى وقف مسجد بخوانند.
سؤال: در ادارات و یا بعضى از مکان ها مثل پارک، مکانى را به عنوان نمازخانه قرارمى دهند و بعد از مدّتى کسانى که به آن جا رفت و آمد مى کنند به آن، مسجد مى گویند، با وجود این که ممکن است بعدها آن مکان به چیز دیگرى تبدیل شود. آیا آن مکان حکم مسجد را دارد و احکام مسجد درباره ى آن جارى مى شود؟
جواب: اگر به عنوان مسجدیّت وقف نشده باشد، مسجد نیست.
سؤال: اطاق هایى در حیاط مسجد بدون استفاده مانده و در حال تخریب است. تبدیل آن ها به حیاط مسجد چه حکمى دارد؟
جواب: اگر ممکن است اطاق هاى مذکور را تجدید بنا نمایند تا در جهت خاصّى که در وقف تعیین شده به کار رود و تبدیل به حیاط ننمایند و اگر ممکن نیست، با مراعات آن چه که مناسب تر است و صلاحیّت بیشتر دارد، مانع ندارد.
سؤال: هنگام تعمیر مسجدى قدیمى دو ایوان که قبلاً در دیوار مسجد واقع بوده و در آن ها نماز خوانده نمى شده را تبدیل به دو وضوخانه مورد نیاز کرده اند که ساخته شده و فقط جهت وضو گرفتن از آن استفاده مى شود و محلّ دیگرى براى وضوخانه نیست. آیا این کار صحیح بوده است؟
جواب: اگر جزو مسجد بوده و مسجد به حساب مى آمده است، باید برگردانده شود.
سؤال: آیا انتقال آبدارخانه ى مسجد به جاى دیگر، در صورتى که مستلزم آن باشد که یک متر از صحن مسجد به جاى آبدرخانه جایگزین گردد، جایز است؟
جواب: انتقال آبدارخانه که مستلزم تغییر وقف در غیر جهت وقف است، مجاز نیست.
سؤال: آیا تخریب قسمتى از مسجد یا تمام آن، جهت تعریض خیابان جایز است؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: آیا عقب نشینى، هنگام تجدید بناى مسجد، طبق قوانین شهردارى به نحوى که چند متر از مسجد داخل خیابان واقع شود جایز است؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: دو باب حجره براى ضروریات و دفتر مسجد ساخته اند، آیا تبدیل آن به پایگاه بسیج و مانند آن، جایز است؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: در محوطه ى مسجد، دو باب دکان جهت انجام کارهاى صندوق قرض الحسنه عام المنفعه با موافقت هیأت امناى مسجد احداث شده است و بابت آن سالانه مبلغى به مسجد اجاره پرداخت مى شود. آیا ادامه ى کار این صندوق در مکان فعلى جایز است؟
جواب: اگر محوطه ى مسجد وقف حیاط مسجد یا مثل آن است، تغییر آن به دکان جایز نیست و باید به حال اوّل برگردد و چنان چه از اراضى مسجد است که باید عواید آن صرف مسجد شود، ساختن دکّان در آن و اجاره ى آن و صرف عواید در مسجد با نظر متولّى شرعى و با نبودن شخص خاص به عنوان متولّى، با نظر حاکم شرع، اشکال ندارد.
سؤال: درب ورودى مسجدى بین دو مغازه ى متعلّق به مسجد قرار گرفته است، به طورى که از طرف خیابان، ظاهر مسجد را به شکل تجارت خانه درآورده است، برداشتن آن دو مغازه چه حکمى دارد؟
جواب: از مغازه ى متعلّق به مسجد، باید استفاده ى مغازه شود و نباید از بین ببرند.
سؤال: اگر کسى اندکى از خاک مسجدى را از آن جا خارج کرده باشد و آن خاک مفقود شده باشد، وظیفه ى او چیست؟
جواب: اگرمقدار کمى است که به نظر عقلا موجب ضمان نیست، در فرض سؤال وظیفه اى ندارد.
سؤال: فرش هاى مسجدى فرسوده شده و در صورت عدم تعویض از بین مى رود. آیا جایز است آن هارا فروخته و به أحسن تبدیل کنیم؟
جواب: جایز است.
سؤال: مسجدى است قدیمى که داراى فرش و اثاثیه ى فراوان است و در نزدیکى آن مسجد جدیدى ساخته شده که جمعیّت زیادى به آن جا مى روند و وسایل مسجد قدیم در معرض تلف و احیانا سرقت است. آیا مى توان آن وسایل را به مسجد جدید نقل داد؟
جواب: اگر در مسجد قدیم قابل استفاده نباشد، انتقال عین آن وسایل یا بدل آن ها، اشکال ندارد.
سؤال: آیا مى توان ظروف وقفى مسجد را ـ که قدیمى شده و مورد استفاده نیست ـ فروخت و به ظروف بهترى تبدیل کرد؟
جواب: جایز است.
سؤال: چیزهایى که به عنوان نذر و یا کمک به مسجد داده مى شود ـ مانند پنکه و چراغ و... ـ ، چنان چه زاید بر احتیاج باشد، آیا متولّى مى تواند وسایل اضافه را بفروشد و به سایر هزینه هاى لازم مسجد برساند؟
جواب: جایز است.
سؤال: شخصى بار خود را در حیاط مسجد مى گذارد و حاضر است اجرت هم بدهد. آیا جایز است؟
جواب: اجرت ندارد. ولى اِشغال مسجد به طورى که مزاحمت براى نمازگزاران یا موجب هتک مسجد باشد، جایز نیست.
سؤال: آیا پختن غذا در ایّام سوگوارى، در پشت بام مسجد جایز است؟
جواب: اگر به جایى ضرر نزند و موجب نجس شدن مسجد هم نشود و مزاحم نمازگزاران نشود، مانع ندارد.
سؤال: آیا آذین بستن داخل مسجد براى جشن ائمّه ى اطهار جایز است؟
جواب: در صورت عدم مزاحمت با نمازگزاران، اشکال ندارد.
سؤال: آیا در مراسمى که در اعیاد و ولادت ائمّه ـ علیهم السّلام ـ در مسجد برگزار مى شود، کف زدن جایز است؟
جواب: اگر به حدّ لهو برسد و هتک مکان یا معصوم باشد، جایز نیست.
سؤال: آیا در مسجد مى توان مجلس عروسى گرفت؟
جواب: باید در مسجد از کارهایى که با احترام مسجد منافات دارد و یا مزاحم نمازگزاران است و یا در غیر جهت وقف است، اجتناب شود.
سؤال: گاهى مأمومین نماز جماعت جهت اقامه ى نماز زودتر از وقت شرعى در مسجد حاضر مى شوند و در این بین از امکانات مسجد مثل برق و... استفاده مى کنند. حکم آن ها چیست؟
جواب: در حدّ متعارف اشکال ندارد.
سؤال: در مساجد غالبا حایلى مثل پرده بین زنان و مردان وجود دارد. با توجّه به این که در مسجدالحرام چنین حایلى وجود ندارد، آیا مى شود در مساجد دیگر هم این حایل را برداشت؟
جواب: نماز خواندن بدون حایل در صورت تقدّم یا تساوى زن با مرد بنابر اظهر، مکروه است، ولى براى امور غیر از نماز چون غالبا موجب ارتباط و اختلاط بین آن ها مى شود، از این کار احتراز شود، احتیاطا.
سؤال: شخصى محتلم است و نمى تواند داخل مسجد توقّف نماید و از طرفى تطهیر مسجد واجب است و شخص دیگرى هم نیست که آن را تطهیر کند، وظیفه اش چیست؟
جواب: وجوب تطهیر مسجد فوریّت عرفیّه دارد، لذا پس از غسل کردن مسجد را تطهیر کند و اگر امکان دارد، در حال عبور تطهیر کند.
سؤال: ورود اهل کتاب به مساجد براى شرکت در مجالس ترحیم آشنایان، جایز است یا باید از ورود آن ها جلوگیرى شود؟
جواب: نباید وارد مساجد مسلمین شوند.
سؤال: آیا برگزارى مراسم درگذشت افراد غیر مسلمان در مسجد شرعا جایز است؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: مسجدى جهت توسعه و بازسازى، بابت پرداخت مصالح، مزد کارگر و بنّا مدیون است و طلب کاران از این بابت ناراضى هستند؛ با توجه به درآمد مسجد از طریق چندین مغازه ى موقوفه و مراسم مذهبى و خوددارى متولّى از پرداخت بدهى مسجد، اقامه ى نماز جماعت و انجام مراسم مذهبى در مسجد فوق چه حکمى خواهد داشت؟
جواب: بدهى مسجد ربطى به نماز در آن ندارد و جماعت و نماز در آن صحیح است، و لازم است کسانى که متصدّى هستند نسبت به بدهى مسجد رسیدگى و اقدام داشته باشند.
سؤال: اگر کسانى در مسجد غیبت مى کنند به طورى که انسان در هر موضع بنشیند با غیبت مواجه مى شود و امر به معروف هم تأثیر ندارد آیا رفتن به مسجد جایز مى باشد؟
جواب: به غیبت گوش ندهید و مى توانید به مسجد بروید.
سؤال: در یکى از مناطق مسکونى، مسجدى با هزینه سازمان آب و برق بنا گردیده است و تمامى بودجه شامل: بنّا، سیستم هاى صوتى، امکانات اولیه، فرش، موکت، یخچال، اجاق گاز و... و هم چنین مراسم مولودى و سوگوارى ائمه ـ علیهم السّلام ـ و مراسم مربوط به ماه مبارک رمضان از هزینه آن سازمان تأمین مى گردد. حکم شرعى این گونه هزینه ها را از بودجه سازمانى اعلام فرمایید تا مشکل مسلمین نمازگزار در این مسجد و مساجد مشابه حل شود.
جواب: اگر از محل درآمد حلال و با اذن من له الاذن (صاحب اجازه) بوده است، اشکال ندارد.
سؤال: حکم نقّاشى، تصویر و عکس در مسجد را بیان نمایید.
جواب: نقاشى و تصویر در مسجد مکروه است و عکس هم گرچه صورت سازى و مجسّمه سازى نیست، بلکه نگاه داشتن صورت در جایى است، ولى تصویر بر «عکس» هم صدق مى کند، پس ملحق نمودن آن به نقش و تصویر در کراهت، مبنى بر احتیاط است.
سؤال: از قدیم در مساجد حایلى ـ مثل پرده ـ بین زنان و مردان بوده است. اکنون عدّه اى مى گویند پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزوم ندارد. نظر مبارک را در این باره مرقوم فرمایید.
جواب: آن چه که به پوشش زنان از مردان نزدیک تر باشد، با فضیلت تر بوده و موافق احتیاط است.
سؤال: زمینى در کنار مسجد بوده که آن را براى مسجد وقف کرده اند، متولّى مسجد صلاح دیده آن زمین را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به کوچه تبدیل کند. همسایه مسجد از امین مسجد تقاضا مى کند از خانه اش درى به این کوچه باز کند. آیا امین مى تواند اجازه دهد؟ اگر همسایه درى باز کرده باشد، چه حکمى دارد؟
جواب: امین مذکور حقّ این اجازه را ندارد و همسایه هم باید این درب را مسدود کند.
سؤال: مسجد جامع داراى یک شبستان قدیمى است که فرسوده و غیر قابل استفاده است و به تشخیص معماران باید تخریب شود و مسجدى هم در کنار مسجد جامع است که مى خواهیم آن را به این مسجد ملحق کنیم. و زمین هاى زیادى نیز اطراف مسجد توسط افراد خیّر خریدارى شده تا براى توسعه مسجد از آن استفاده گردد. حال سه مسأله مطرح است:
1. نیاز به وضوخانه (محل وضو نه توالت) داریم که مهندسین، ساخت آن را در زیرزمین مناسب مى دانند. آیا مى توان آن را در مسجد قدیمى احداث نمود؟
2. آیا مى توان براى توسعه مسجد، شبستان قدیمى و مسجد مخروبه را ـ که بنایى ندارد ـ جزو صحن قرار داد؟ با توجه به این که قصد داریم روى صحن هم سقفى بنا کنیم، تا در زمستان هم براى نماز گزاران قابل استفاده باشد.
3. آیا مى توان وضوخانه را در زمین هاى خریدارى شده احداث کرد. مخصوصا آن که هنوز به مسجدیّت در نیامده است؟
جواب: وضوخانه را باید در آن قسمتى که سابقا مسجد نبوده ساخت و نیازمندى هاى ذکر شده پیش از صیغه ى وقفیّت جایز است و مسجد هم نباید حیاط مسجد شود.
سؤال: زمین مسجدى وقف بر امامزاده اى است که در جنب آن قرار دارد، آیا مسجد باید اجاره بپردازد؟
جواب: در زمین وقفى نمى شود مسجد بنا کرد و اگر به صورت مصلّى باشد، مانعى ندارد.
سؤال: شخصى زمینى را که در کنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن که او را بعد از فوت در همان مسجد که از زمین واقف ساخته شده دفن نمایند. عدّه اى از اهالى این شرط را پذیرفته اند و مسجد محلّ با این زمین یکى شده است و ساختمان سازى به پایان رسیده است. واقف مى گوید محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمایند و عدم رضایت خود را در صورت عدم تعیین اعلام نموده است. آیا مى توان او را در آن جا دفن نمود؟
جواب: در صورت عدم مزاحمت مقبره با نمازگزاران و عدم آلوده شدن باطن مسجد (چنان چه مثلاً جسد را در صندوق یا مقبره ى سیمانى دفن نمایند)، مانعى ندارد در مسجد دفن شود.
سؤال: اشیایى که به مسجد داده مى شود، ممکن است گاهى با عنوان وقف و گاهى با عنوان تملیک باشد، آیا احکام شرعى هر کدام از این دو مورد مختلف است؟ لطفا فرق آن ها را مرقوم فرمایید.
جواب: هر چه وقف باشد، باید در جهت وقف مصرف شود و آن چه غیر از وقف است، در غیر آن، در امور مربوط به مسجد مصرف مى شود، مگر جهت خاصى را قید کرده باشد.
سؤال: آیا فرش مسجد یا حسینیّه را که وقف خاص است، مى توان در مجالس شخصى، یا خارج از آن ها استفاده کرد؟
جواب: خیر، نمى توان.
سؤال: آیا تزیین بیش از حدّ مساجد، جایز است؟
جواب: تزیین آن ها به طلا احتیاطا جایز نیست و هم چنین تزیین آن با تصویر و نقش، به خصوص با تصاویر جانداران.
سؤال: در روستاى مجاور ما که مردم آن مهاجرت کرده اند، مسجدى وجود دارد که مخروبه شده است، آیا تعمیر و بازسازى آن لازم است؟
جواب: ساختن مسجد و تعمیر مسجدى که نزدیک به خرابى مى باشد، مستحب است.
سؤال: اگر رویه ى کفش نجس شود، آن را واکس بزنیم و پاى تر روى کفش گذاشته و وارد مسجد شویم، آیا فرش مسجد نجس مى شود؟
جواب: احتیاطا آن فرش را تطهیر کنید.
سؤال: آیا کسانى که عذر شرعى دارند، مى توانند وارد حیاط مسجد و یا حرم امامان و امام زادگان شوند؟
جواب: ورود به حرم امامان جایز نیست، بنابر احوط، ورود به حیاط مسجد اشکال ندارد.
سؤال: مقدارى از پول هیأت و مسجد نزد من است، آیا مى توانم فعلاً این ها را خودم مصرف نمایم و هر وقت هیأت احتیاج پیدا کرد بپردازم؟
جواب: خیر، نمى توانید.
سؤال: آیا کتاب هایى که وقف مسجد شده و مورد استفاده نیست را مى توان به کتابخانه دیگرى منتقل نمود؟
جواب: مثل سایر موقوفات، متعلّق به مسجد است.
سؤال: هرگاه انسان سهوا ضررى به مسجد برساند، آیا ضامن است؟ (مثلاً ناخواسته پا روى مهر مسجد گذاشته و آن را شکسته است)
جواب: بله، ضامن است.
سؤال: مسجدى در زمینى بنا شده که قبلاً حمام مخروبه بوده است، آیا نماز در آن صحیح است یا خیر؟
جواب: نیاز به اجازه حاکم شرع دارد.
سؤال: صحبت کردن در مسجد راجع به امور دنیوى، چه حکمى دارد؟
جواب: کراهت دارد.
سؤال: در برخى مناطق به دلیل کمبود سالن، امتحانات دانش آموزان در مساجد برگزار مى شود، با توجه به این که اکثریت خواهران شرکت کننده بالغ بوده و قطعا عده اى از آنان در عادت ماهانه به سر مى برند و از طرفى مجبور به شرکت در همان جلسه امتحان هستند و عدم شرکت آن ها موجب از بین رفتن زحمات یک ساله آن ها خواهد شد، لطفا بفرمایید آیا مشخص کردن مسجد براى برگزارى امتحانات خواهران جایز است؟ و در صورت برگزارى امتحان در مسجد، خواهرانى که در حال عادت ماهانه اند، مى توانند شرکت کنند؟
جواب: اصل آن برگزارى جایز است و شرکت خواهران در حالت مذکور، حرام است.
سؤال: برخى از اجناس هم چون چاى، قند یا.... که در مجالس مسجد اضافه مى آید و در طولانى مدّت فاسد مى شود، آیا مى توان آن ها را فروخت و خرج مسجد نمود، یا مى توان مقدارى از آن را به صورت قرض مصرف نمود و در صورت نیاز به همان مقدار پس داد؟
جواب: آن چه متعلّق به مسجد است، باید تحت نظر متولّى شرعى مسجد انجام گیرد و هر چه مالک معیّن دارد، باید به او مراجعه شود.
سؤال: در برخى مساجد به علت شلوغى باید زودتر جا گرفت، اگر کسى براى خود قبل از نماز جایى بگیرد و جهت وضو یا کار دیگر برود و فرد دیگرى جاى او را بگیرد، نماز خواندن فرد دوم چه حکمى دارد؟ آیا فقط حرام مرتکب شده یا نماز او هم باطل است؟ و در صورت جلب رضایت فرد اوّل پس از نماز، نماز او چه حکمى خواهد داشت؟
جواب: اگر رحلى در آن جا گذاشته است، اولویت به آن جا پیدا کرده و دیگرى که جاى او را بگیرد، کار حرام مرتکب شده است، گرچه نمازش باطل نیست.
سؤال: آیا کسى مى تواند هنگام نماز ظهر و عصر، براى نماز مغرب و عشا براى خود جایى را در مسجد مشخص کند؟ و کسى که جایى را مشخص مى کند تا چه وقتى نسبت به آن جا حق دارد؟ آیا پس از شروع نماز جماعت نیز حق او باقى است؟
جواب: مى تواند این طور جا بگیرد، ولى پس از شروع و انعقاد جماعت حق او زایل مى شود و فرد دیگرى مى تواند در آن جا نماز بخواند.
سؤال: در برخى مساجد بزرگ ترها و پیرمردها و پیرزن ها در صف اوّل یا جاهاى خاصّ مسجد معمولاً جایى اختصاصى براى خود داشته و این امرى پذیرفته شده تلقى مى گردد و گاهى اگر جوانى در آن جا بنشیند، او را جابه جا مى نمایند، آیا نماز این دسته از افراد اشکالى ندارد؟
جواب: اگر جاى کسى را نگیرند، اشکال ندارد.
سؤال: آیا برگزارى مجالس ترحیم در مساجد مشروع است؟ و آیا اگر این مجالس مزاحمتى براى تعقیبات وعبادت نمازگزاران داشته باشد، چه حکمى دارد؟
جواب: مشروع است، در صورتى که مزاحمت با نمازگزاران نداشته باشد.
سؤال: آیا هیأت امنا مى توانند در ازاى برگزارى مجالس ترحیم در مسجد، مبلغى از صاحبان عزا دریافت و خرج آب و برق مسجد نمایند؟
جواب: اگر با اجازه متولى باشد، مانعى ندارد.
سؤال: اگر همسایگان مسجد از سر و صدا و پارک وسایل نقلیه و رفت و آمد نمازگزاران مسجد ناراحت باشند، تکلیف آنان چیست؟
جواب: اذیت و آزار مؤمنین همسایه، حرام است.
سؤال: تعریف مسجد جامع چیست؟
جواب: مسجدى است که در اوقات نماز معمولاً غالب اهالى شهر به آن جا مى آیند، هر چند که از آن محل هم نباشند.
سؤال: آیا انتقال آب فاضلاب مسجد به وسیله لوله پولیکا از زیر مسجد، در صورت ضرورت جایز است؟
جواب: اشکال ندارد، با فرض عدم صدق تنجیس باطن مسجد.
سؤال: استفاده از بلندگوهاى مساجد که صدا در خارج از مسجد پخش مى کنند، تا چه وقت جایز است؟ آیا پخش مراسم سخنرانى و عزادارى جایز است؟
جواب: اگر سبب اذیت همسایگان شود، جایز نیست.
سؤال: گفته شده اگر زن و مرد بدون حایل و پرده در کنار هم بایستند و نماز بخوانند، کراهت دارد مگر با رعایت فاصله ده زراع که حدود پنج متر مى شود؛ در صورتى که نماز جماعت باشد، آیا رعایت اتصال صفوف در جماعت با این فاصله جایز است؟
جواب: خیر، باید به نحو مذکور در مسأله ى 1155 رساله باشد و در این جهت فرقى بین زن و مرد نیست.
سؤال: با توجه به کراهت خواندن شعر در مساجد، لطفا حکم اشعارى که در مدح یا مرثیه اهل بیت و یا موعظه و مناجات با خداوند است را بفرمایید؟
جواب: خواندن اشعار با موضوعات ذکر شده اشکال ندارد.
سؤال: بدون شک، آشنایى اطفال با مکان ها و مجامع مذهبى از کودکى امرى پسندیده است، آیا این مطلب با توجه به حکم استحبابى که براى جلوگیرى از ورود اطفال غیر ممیّز به مسجد مى شود چگونه قابل جمع است؛ و در صورتى که جلوگیرى و ممانعت از ورود آن ها موجب تنفّر و انزجار آنان از چنین مکان هاى مبارکى مى شود، آیا باز هم جلوگیرى مستحب است؟ و آیا ورود حسنین (علیهماالسلام) به مسجد و عدم ممانعت پیامبر ـ صلّى اللّه علیه وآله وسلّم ـ از ورود آنان مى تواند دلیل بر مطلوبیت ورود اطفال و کودکان به مسجد باشد؟
جواب: اگر از اطفال غیر ممیّز مواظبت شود ـ که مراعات آداب مسجد را بکنند ـ ورود آن ها مانعى ندارد.
سؤال: در گوشه مدرسه اى، مسجدى قدیمى قرار داشته که فعلاً در آن جا چند طبقه ساختمان ساخته شده است و طبقه هم کف به عنوان مسجد استفاده مى شود، آیا طبقه بالا و زیرین ـ که در محل مسجد ساخته شده است ـ نیز حکم مسجد را دارد؟
جواب: بلى، یعنى اگر در ابتداى وقف و ساخت مسجد آن طبقات را خارج از مسجد قرار ندادند، حکم مسجد را دارند.
سؤال: آیا پشت دیوار مسجد به طرف بیرون نیز حکم مسجد را دارد و نجس کردن و تصرّف در آن حرام است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند و اگر نجس شود، نجاستش را برطرف نمایند؛ مگر آن که واقف آن را جزو مسجد قرار نداده باشد.
سؤال: مسجدى که در اثر تعریض خیابان در وسط خیابان قرار گرفته است و فعلاً تبدیل به محل رفت و آمد شده، آیا هنوز احکام مسجد در آن جارى است و نجس کردن یا توقف جنب و حائض در آن قسمت از زمین حرام است؟
جواب: بله، تمام احکام مسجد در مورد آن جارى است.
سؤال: عَلَم هاى عزادارى داراى مجسمه هایى از حیوانات است، آیا قرار دادن عَلَم در مسجد اشکال دارد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال: طبق مقررات، اماکن عمومى ـ مانند مسجد ـ نیز باید پول مربوط به آب و برق را بپردازند و چون مساجدى که موقوفه ندارند، معمولاً با مشکل پرداخت قبض آب و برق و گاز مواجه هستند، حکم کسانى که از آب و برق و گاز مسجد، جهت نماز و عبادت استفاده مى کنند چیست؟ و آیا هر یک از آن ها باید به میزان مصرف خود به مسجد کمک کنند؟
جواب: اگر فردى نباشد که تبرّعا چنین هزینه هایى را پرداخت کند، استفاده کنندگان از این مکان باید بدهند.
سؤال: آیا مى توان سهم امام را در ساخت مسجد و حسینیّه هزینه کرد؟
جواب: باید با اجازه ى مرجع تقلید باشد.
سؤال: آیا استفاده ى همسایگان مسجد از آب و برق مسجد و یا استفاده نمازگزاران از برق مسجد جهت ضبط، شارژ موبایل، شارژ دوربین فیلم بردارى و عکاسى و یا نمایش فیلم جهت امور فرهنگى جایز است؟
جواب: هر چه برخلاف جهت مقصوده ى در متعلّقات وقف است، جایز نیست.
سؤال: در برخى از مساجد به علت ازدحام جمعیت، صف هاى جماعت در حیاط و حتى کوچه مسجد کشیده مى شود، آیا استفاده از مهرهاى داخل مسجد در حیاط و کوچه، براى خواندن نماز اشکال دارد؟
جواب: ظاهرا اشکال ندارد.
سؤال: مسجدى کوچک به علت ازدحام جمعیت تبدیل به پنج طبقه شده که هر یک از طبقات اتصال خود را از طبقه زیرین مى گیرند، آیا نماز جماعت در طبقات فوقانى که ارتفاع فوق العاده زیادى با سطح مسجد دارد، جایز است؟
جواب: بله، جایز است.
سؤال: در بسیارى از شهرها سازمان میراث فرهنگى مساجد قدیمى و تاریخى آن شهر را به عنوان آثار میراث فرهنگى معرفى و برخى از محراب ها و یا قسمت هاى تاریخى آن را محصور و در معرض نمایش قرار داده است، با توجه به این مطلب؛
1. آیا عمل سازمان مزبور جهت حفظ آثار تاریخى مساجد که منجر به محصور کردن برخى از قسمت هاى مسجد مى شود، جایز است؟
جواب: راه حفظ کردن این بناها، منحصر در محصور کردن نیست.
2. آیا سازمان مزبور اجازه دارد که براى دیدن جهان گردان و دیدار کنندگان وجهى دریافت نماید؟
جواب: با صلاحدید متولّى شرعى، در محدوده اى که مزاحمت با جهت وقف ندارد، مانعى نیست.
3. در بین دیدار کنندگان از چنین مساجدى جهانگردان خارجى، کفار و اهل کتاب وجود دارند، آیا اجازه ورود به آنان در مسجد به جهت آشنا شدن با فرهنگ ایرانى و اسلامى جایز است؟
جواب: جایز نیست.
4. در برخى از این مساجد حجره هایى جهت تحصیل طلاب علوم دینى قرار داشته که به دنبال تصرّف سازمان میراث فرهنگى فعلاً به صورت متروکه درآمده است، آیا عمل مزبور جایز است؟
جواب: ممانعت از استفاده ى از موقوفه در جهت وقف جایز نیست.
سؤال: مسجدى که داراى آشپزخانه وسیع و مجهز است ـ که قابلیت استفاده فراوانى دارد ـ آیا پخت و پخش غذا در آن، جهت مراسم عزادارى حسینیّه و یا مجالس خانگى چه حکمى دارد؟ و آیا پختن غذا و دریافت اجرت و اجاره و هزینه کردن درآمد آن، جهت مصارف مسجد، جایز است؟
جواب: با اجازه ى متولّى مسجد جایز است.
سؤال: لطفا حدود اختیارات هیأت امنا، واقف، متولّى و امام جماعت مسجد را مشخص فرمایید تا از تداخل امور و اختلاف در مسایل جلوگیرى شود.
جواب: تصرّفات مشروعه در مسجد باید فقط تحت نظر متولّى شرعى مسجد باشد.
سؤال: ساخت گنبد و مناره جهت مسجد، آیا مطلوب است یا جزو امور زاید و تزئیناتى به شمار مى رود؟
جواب: مستحب است مسجد داراى سقف نباشد، بلکه مکروه است تظلیل (سایه بان) به غیر عریش که از بوریا ساخته مى شود و اقرب زوال کراهت به سبب ضرورت و مرجّحات دیگر است. و مستحب است مناره در دیوار مسجد باشد و مکروه است بالاتر بودن مناره از سطح بالاى مسجد و اقرب ارتفاع کراهت است به سبب ضرورت و حاجت، اگر مقرون به مفسده نباشد.
سؤال: اگر کسى غذایى که در آن سیر وجود دارد بخورد، آیا ورود او به مسجد اشکال دارد؟ اگر دهان او بو ندهد چه طور؟
جواب: اگر دهان وى بو بدهد، کراهت دارد.
سؤال: اخیراً با رواج موبایل بسیار اتفاق مى افتد که نمازگزاران بدون خاموش نمودن دستگاه تلفن همراه، مشغول نماز شده و در بین نماز دستگاه شروع به زنگ زدن کرده که معمولاً مشتمل بر موزیک است، لطفا حکم شرعى این مسأله و گوش دادن دیگران به موزیک موبایل را در هنگام نماز بفرمایید؟
جواب: اگر صوتى باشد غیر لهوى ـ که از استعمال آلات معدّه حاصل نشده باشد ـ اشکال ندارد و بر هر تقدیر، موجب بطلان نماز نیست.
سؤال: بر روى برخى از زیلوها اسم مساجد یا عنوان حسینیّه نقش شده، مانند: وقف حسینیّه حضرت ابوالفضل، یا وقف مسجد فاطمیّه، و.... نماز خواندن بر روى چنین نوشته هایى چه حکمى دارد؟ آیا محو آن ها تصرّف غیر جایز در اموال حسینیه و مسجد نیست؟
جواب: با فرض عدم هتک، نماز خواندن روى آن ها اشکال ندارد و محو آن ها باید با اجازه ى متولّى باشد.
سؤال: گاه عبارت دعا یا آیه اى در کتب وقفى مسجد یا کتابخانه، اشتباه تایپ شده است، آیا تصحیح چنین عبارت هایى تصرّف غیر جایز در وقف محسوب نمى شود؟
جواب: با اجازه ى متولّى جایز است.
سؤال: در بسیارى از شهرها و روستاهاى مرزى، وهابى ها اقدام به ساخت مساجد جهت اهل سنت نموده اند، با توجه به این که معمولاً شیعیان از داشتن مسجد در مناطق مرزى محروم هستند، نماز خواندن در مساجد آنان و شرکت در مجالسى که آن جا برپا مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر سبب رونق و ترویج مذهب باطل آن ها نباشد، جایز است.
سؤال: آیا کنیسه و کلیسا ـ که براى عبادت اهل کتاب اختصاص داده شده است ـ شرعا حکم مسجد را دارد؟
جواب: خیر، شرعا حکم مسجد ندارد؛ لکن تعرّض به معابد یهودیان و مسیحیان که در ذمّه اسلام هستند و آن معابد هم در دست خود آن ها است، جایز نیست، و آن اماکن مثل مساجد محترم است و جایز نیست خراب کردن آن ها، مگر با شرایطى که در مساجد هم جارى است.
سؤال: آیا ساخت مسجد و حسینیه بیش از حدّ نیاز در یک شهر، روستا یا محله اسراف محسوب مى شود؟
جواب: موارد آن مختلف است.
سؤال: بسیارى از امور راجح فرهنگى و آموزشى ـ از قبیل تشکیل کلاس هاى آموزشى، هنرى و تفریحى تابستانى جهت جوانان و نوجوانان، نمایش فیلم، اجراى مسابقه، تئاتر و... ـ در گذشته رایج نبوده و لذا قطعا در وقف نامه ها لحاظ نگردیده است، حال با توجّه به ضرورت اجراى چنین برنامه هاى فرهنگى و عدم امکان اجراى آن در مکانى غیر از مسجد، آیا حضرت عالى انجام چنین فعالیت ها و برنامه هایى را در مساجد جایز مى دانید؟
جواب: باید از کارهایى که با احترام مسجد منافات دارد و یا مزاحم نمازگزاران است، کلاً اجتناب شود.
سؤال: بازى کردن و یا ورزش کردن در مساجد ـ مثل نرمش، تنیس و یا ورزش هاى رزمى و یا نمایش فیلم به صورت زنده و یا ویدیویى ـ چه حکمى دارد؟
جواب: غرض اصلى از مسجد عبادت و اقامه ى نماز است و استفاده ى از وقف، در غیر جهت وقف جایز نیست و باید در مسجد، از کارهایى که با احترام آن منافات دارد و یا مزاحم نمازگزاران است، اجتناب شود.
سؤال: استفاده شخصى از اموال مسجد، توسط مسؤولین مسجد، چه حکمى دارد؟ اگر وجهى در قبال آن پرداخته شود یا صدقه داده شود؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: قرض دادن پولى که متعلّق به مسجد است، چه حکمى دارد؟
جواب: جایز نیست.