بصیرت با ویژگی­هایی چون؛ زیرکی، یقین و باور قلبی و قدرت تمیز و تشخیص گره خورده و پیامد عملی آن باز شناختن خطا از ناثواب و راه از بیراهه می­باشد. بصیرت به یک بیان، ویژگی و فضیلتی است که ماحصل فضایل و خصوصیات پسندیده دیگر است و به بیان دیگر نیرو و قوه ­ای است که در فرد صاحب فضیلت ایجاد می­شود. شخص با بصیرت دارای قدرت تشخیص و تمیز بوده و در شرایط مختلف توانایی داوری و ارزیابی نظری و عملی دارد.

داشتن بصیرت و آگاهی در زندگی و امور فردی و اجتماعی بسیار مهم و حتی گاهی سرنوشت­ساز است. در صورت نبود بصیرت خصوصاً در برهه ­های حساس زندگی، آدمی تا مرحله افتادن در پرتگاه­ ها جهالت و خروج از صراط مستقیم پیش می­رود. با این تفاسیر می­توان گفت بصیرت داشتن به طور کلی یعنی انسان هر فکر و اندیشه و عملی را با دلیل و هوشیاری انتخاب کند.

قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛

« انسان غافل در روز قیامت می‏ گوید خدایا چرا مرا نابینا محشور کردی و حال آنکه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟» [1]

انسان بصیر قبل از هر قضاوت و تصمیمی در حوادث گذشته تأمل نموده و درس عبرت می­گیرد و به علاوه از اطلاعات و منابع موثّق کمک گرفته و پس از آن اقدام می­کند.

- حضرت امام علی علیه السلام می ‌فرماید:

«با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت‌ ها بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاه ها به دور ماند»[2]

اهمیت این ویژگی و قوه انسانی زمانی بیشتر آشکار می­شود که شرایط پیچیده باشد و صحیح و خطا و خیر و شر به گونه­ای در پشت غبار تردید و دودلی قرارگرفته باشند که شخص در تشخیص و تمیز آن به مشکل و سختی بیفتد و گاهی دچار انحراف می­شود. برای توضیح دلیل این تردید و گمراهی ­ها به بر شمردن علت­ها بسنده می­کنیم: جهالت، نادانی و ناآگاهی، غفلت، نداشتن منبع اطلاعاتی صادق و موثق، توطئه و فتنه ­گری دشمنان، نبود یک راهنما و هدایتگر و... .

البته با وجود منبع اطلاعاتی و رهبر و پیشوا خود فرد نیز باید با تفکر تامل بر اطلاعات و ارزش­ها آنها را در خود درونی و تبدیل به باور سازد و بصیرت خود را نسبت به امور بالا ببرد. از این نکته روشن می­شود که بصیرت ­افزایی یک جریان دو سویه است و از دو جنبه قابل بررسی است. 1. بعد درونی 2. بعد بیرونی. بعد درونی برعهده خود شخص و بعد بیرونی به عهده امام و رهبر جامعه است.

1.      بعد درونی

بیشتر بار بصیرت ­افزایی در جنبه درونی بر عهده خود فرد می­باشد و شخص باید با پرورش فضایل و تامل بر داده­ها و معلوماتی که دریافت می­کند مجهولات ذهنی خود را معلوم ساخته و زمینه را به لحاظ رشد نیروی بصیرت و تشخیص در مسائل اعتقادی، عبادی، سیاسی، فرهنگی و... مهیا سازد.

2.      بعد بیرونی

بصیرت ­افزایی در بعد بیرونی به عهده رهبر، پیشوا و مقتدا می­باشد و مردم با تأسی از آنها می­توانند خطا و ناخطا را تشخیص دهند.

با نگاهی به تاریخ اسلام در می­یابیم که همواره بزرگان و در رأس آنها پیامبران و ائمه اطهار علیهم السلام در شرایط سخت و بحرانی هجوم جریان­های فتنه و خائن و نفوذی دست به افشاگری و روشنگری زده و چراغ راه مردم شدند.

خطبه حضرت فاطمه(س) پیرامون مسئله فدک، سخنرانی امام حسین(ع) در حضور خلیفه دوم[3] نمونه­های روشنی از این امر هستند.

زمانی که به امام سجاد علیه السلام خبر رسید که در مسجد النبی صلی الله علیه و آله به ناسزاگویی درباره امیرالمومنین علیه السلام زبان گشوده­اند امام به مسجد شتافت و آنان را اندرز نمود.[4]

آنگاه که معاویه در مسجد بزرگ دمشق پیروزی خود را بر اهل بیت علیهم السلام را، پیروزی بر دشمنان خدا برشمرد، صعصعه بن صوحان با شجاعت برخاست و به یاوه­ سرایی ­های او پاسخ گفت.[5]

نمونه­هایی از این روشنگری و بصیرت ­افزایی را در تاریخ انقلاب اسلامی هم می­توان یافت.

قیام 15 خرداد 42 ، قیام 19دی مردم قم، قیام 17دی سال56 زنان مشهد که قیام 18 دی ماه ـ فردای آن روز ـ علیه اهانت به حضرت امام (قدس ره) را به دنبال داشت و...[6]

اما در زمان حاضر و سالیان اخیر هر وقت بحث از بصیرت ­افزایی و تشخیص راه و طریق حق از ناحق به میان می­آید ذهن ­ها قیام 9 دی سال88 را نشانه می­روند.

قیام 9دی پاسخی به حادثه 7دی ماه بود که به ظاهر با یک جرقه سیاسی در دوران پس از انتخابات سال88 شعله گرفت اما در واقع در بستری از گمراهی­ ها و ناخوشی ­های اعتقادی و دینی، سستی و غفلت نسبت به ارزش­ها و آموزه­های اسلام و انقلاب، بی­توجهی نسبت به اثبات پایه ­ها و ریشه­های وحیانی و برهانی و ضروری ولایت فقیه و...رخ داده بود. دسیسه­ها و دست ­درازی ­های غربیان و تهاجمات فرهنگی نیز از عوامل پشت پرده این نمایش تلخ بودند.

با تحلیل و کندوکاو در بن و ریشه این رخداد سیاسی، اعتقادی و فرهنگی در می­یابیم که جدال سیاسی نه تنها پرده اول و سناریوی رویین یک جریان چند شاخه و بلند مدت است بلکه صرفاً بهانه­ای برای نمایان شدن و معرفی نقش­های اول این تراژدی تاریک می­باشد.

شاید بتوان گفت یکی از علت­های فزونی پیچیدگی و سردرگمی در این برهه در مقایسه با حوادث تاریخی پیشینی که مردم ایران تجربه کرده­اند، این باشد که در این زمان نقاط سفید و سیاه و دوست و دشمن به راحتی از هم قابل تشخیص و غربال نیستند و تمایز خیر و شر این نمایش، بصیرت و آگاهی افزونی را طلب می­کند. حافظه مردم ایران پر است از تهاجمات و جنگ ­های سخت و نرم غربیان و شرقیان علیه کشورشان اما نکته قابل توجه و متمایز این رویداد داخلی بودن منبع ایجاد اغتشاش و ناامنی و فتنه ­انگیزانه و خائنانه بودن آن است.

دشمنان خارجی به کمک عوامل داخلی خود، این معرکه را با ایجاد شبهه در انتخابات و تهمت و افتراء زدن به مسئولان نظام آغاز کردند و تلاش داشتند تا با ایجاد بدبینی و بد دلی نسبت به آموزه ­ها و آرمانهای اسلام و انقلاب و اصل ولایت فقیه آن را به سرانجام برسانند.

به طور کلی میتوان اهداف سردمداران فتنه را چنین دسته بندی نمود:

1.      مشروعیت زدایی از نظام اسلامی، از طریق حمله به باورها و اعتقادات مردم

2.      اعتبار زدایی از نظام اسلامی با ناکارآمد جلوه دادن مسئولان و دولتمردان

3.      اعتماد زدایی از مردم نسبت به مسئولان از طریق وارد آوردن تهمت و دروغگو خواندن آنان.^[7]

همانطور که روشن است یکی از وظایف مهم و برجسته امام جماعت و ائمه جمعه هدایت اعتقادی و عبادی و رفع شبهات دینی برای مردم است. اما وظیفه دیگر در کنار این وظیفه و شاید به بیانی مهمتر و بالاتر از آن، ایجاد بصیرت در باورهای فکری و اعتقادی مردم نسبت به اسلام و انقلاب و ضرورت وجود مقام ولایت فقیه است.

وظیفه امام جماعت فقط هدایت عبادی نیست...

امام جماعت نقشی فراتر از نماز خواندن در مسجد دارد. او باید بداند مأمومین چه کسانی هستند و چه نگرشها و گرایش هایی دارند. امام جماعت برای این منظور باید با اهل مسجد ارتباط برقرار کند. چه بسا این ارتباط تعداد مراجعین به مسجد را برای اقامه نماز جماعت بیشتر کند و آنها را از نظر اعتقادی محکم ­تر و در مسائل شرعی جدی تر نماید.^[8]

اقبال مردم به مساجد و تبدیل آن به مرکزی برای آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران طاغوت، یکی از علل پیروزی انقلاب مبارک در ایران است ـ و یا لااقل سهولت این پیروزی ـ این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند؛ جوانان مساجد را پر کردند و علمای اعلام، مساجد را به عنوان مرکزی برای تعلیم و تربیت، روشنگری افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مرکزی برای حرکت، آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته ی رژیم طاغوت شد. در دوره­ی مشروطیّت هم همین طور بوده است؛ در دوره­ی ملی شدن صنعت نفت هم تا حدودی همین­طور بود؛ در زمان انقلاب هم که این مسئله، به حدّ اعلی رسید.^[9]

با توجه به مطالب یاد شده وظیفه امام جماعت مسجد را نسبت به بصیرت ­افزایی و افشاگری نسبت به فتنه سال 88 و موارد مشابه چنین می­توان ارزیابی کرد:

1.      ارائة براهین و شواهد وحیانی و بیان روایت متقن از پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام در اثبات و تایید ضرورت وجود مقام ولایت فقیه

2.      بیان شواهد تاریخی و نمونه­های عملی از صحابه و دوستان و نزدیکان پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام در بزرگداشت و اطاعت از امام و پیشوای زمان خود

3.      قرائت و ارائة تفاسیر آیات و شأن نزول آنها در اثبات شأن مقام ولایت فقیه و بحث و توضیح درباره­ی ضرورت اطاعت از مقام ولایت فقیه

4.      بیان ضرورت و اهمیت و باور عقلی و قلبی داشتن نسبت به اصل ولایت فقیه و روشن ساختن جایگاه آن در پایبندی به اسلام و مسلمانی

5.      معرفی اصل ولایت به عنوانی اصلی مهم از اصول اسلام و بیان آیات و روایت در اثبات این مدعا

6.      یادآوری ارزشهای اسلام و انقلاب اسلامی خصوصا برای نسل جوان

7.      آگاهی ساختن و کمک به ایجاد بصیرت نسبت به خیر و شر در قالب نمادهای و جلوه­ های زمانه حاضر به طور ضمنی در مباحث و به کار بردن شیوه مقایسه­ای و تطبیقی در سخنرانی­ها.

8.      آگاه ساختن مردم از ابزارها و ترفندهای جدید غربیان در به انحراف کشاندن جوانان و تهاجم فرهنگی