برخی ازصاحب نظران جامعه ای را در امر پژوهش های مسجد محور موفق و پیشرفته توصیف می کنند که بر مدار ارتباط شایسته میان علوم اسلامی و انسانی و استقبال خوانندگان از چاپ این کتب بچرخد.
جایگاه مسجد به عنوان نخستین و ماندگارترین مرکز هویت ساز جامعه در میان پژوهش های محققان امروز کجاست و آیا می توان مدعی این امر شد که تاکنون با توجه به اسلامی بودن جامعه ایران تفحص جدی و لازمی در مورد این جایگاه رفیع صورت گرفته است؟
این مشکل که البته در سطح وسیع‌تر و به‌طور عمومی در تمام رشته‌های علمی و دانشگاهی در ایران به چشم می‌خورد در زمینه مسجد به عنوان شاخه ای بارز و برجسته از علوم اسلامی خود را به طرز ملموس‌تری نشان می‌دهد.
اما خوشبختانه می توان ادعا کرد در میان برخی از پژوهشگران و محققان امروز، دغدغه های بسیاری برای تشخیص جایگاه و حمایت از مساجد به عنوان موضوعی مهم برای انجام پژوهش و تحقیق وجود دارد که نتیجه این امر نوشته شدن تعداد بسیاری مقاله و البته تعداد محدودی کتب مسجد محور با چشم اندازی وسیع است که تا حدودی توانسته خلأ و شکاف اساسی در این زمینه که مطرود ماندن مساجد از موضوعات پژوهشی و فرو رفتن در لاک انزوای غیر آکادمیک است را پر کند و گام موثری در راستای برقراری ارتباط مساجد با سطوح عمومی جامعه ایرانی برقرار شود.
برای تبیین جایگاه مساجد در میان علوم انسانی و دنیای پژوهش و تحقیقات علمی امروز با پژوهشگران به گفت و گو نشستیم.
گفت و گویی که به مسائلی از قبیل لزوم برقراری ارتباط دیگرگونه میان علوم اسلامی و علوم انسانی و استقبال جامعه خوانندگان از کتب مذهبی و دینی نوشته شده می پردازد که چکیده ای از اندیشه های آنان را با هدف احیای همه جانبه مساجد در زیر می خوانیم.
سکولار بودن علوم انسانی مانع ورود مسجد به مباحث پژوهشی
حجت الاسلام دکتر مصطفی جمالی، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی با ذکر این که مشکل اصلی و اساسی محیط های آموزشی به خصوص دانشگاه ها در حال حاضر سکولار بودن علوم انسانی است در این باره می گوید: امروزه علوم انسانی در دانشگاه ها بسترهایی را چه در حوزه پیشنهاد موضوع پژوهش و چه در شیوه تحقیق فراهم می کند که محققین در این انتخاب و پژوهش با نگاهی سکولار پیش رفته و اقدام به تحقیق و بررسی می کنند.
وی به عدم تالیف کتب تخصصی با محوریت مسجد در جامعه ایران اشاره می کند و می گوید: در جامعه امروز، علوم اسلامی تولید نشده است که در قبال آن محقق اسلامی و پژوهش اسلامی تولید شود و گرچه علوم انسانی سکولار ترمیم شده اما همچنان روح و کالبد علوم سکولار است. لزوم سازگاری علوم اسلامی و علوم انسانی در پژوهش های مسجد محور
حجت الاسلام محمد آموزگار، پژوهشگر و عضو انجمن مدیریت حوزه علمیه قم ضمن اشاره به مسئله عدم معرفت به جایگاه مسجد و کارکردهای آن در جامعه مدرن امروز بر لزوم سازگاری علوم اسلامی و انسانی برای ورود به پژوهش های مسجد محور تاکید کرد و اظهار کرد: با وجود این که در طی سال های اخیر توجه بسیاری نسبت به گذشته به علوم اسلامی شده است اما نویسندگان مذهبی ورود کمتری در حوزه های تخصصی علوم انسانی داشتند و به همین دلیل تحقیقات و پژوهش های قابل توجهی در باب اصل مسجد و کارکردهای آن انجام نشده است.
ضرورت توجه به ترجمه کتب مسجد محور حجت الاسلام علی اکبر گندمکار، کارشناس و پژوهشگر مسجد نیز در تشریح جایگاه مسجد در میان موضوعات پژوهشی گفت: مسجد به عنوان موضوع و مطالعه میان رشته ای، قابلیت پرداختن و پژوهش از تمام زوایای علوم انسانی را به طور شایسته ای دارد و با توجه به مراجعات کشورهای دیگر به دفتر مطالعات و پژوهش های امور مساجد و خواهش آنان مبنی بر ترجمه کتب مسجد محور، لازم است واحد ترجمه کتب مسجد محور به عربی و انگلیسی و بالعکس در حوزه مسجد راه اندازی شود.
وی افزود: متولیان امور مسجد باید با ارائه محصولات فرهنگی و آثار علمی و ادبی و هنری به احیای فرهنگ و اندیشه غنی و کهن مسجد که همزاد با تاریخ اسلام و بشریت بوده، بپردازند. استقبال خوانندگان از پژوهش های مسجد محور و تقویت بنیان پژوهشگران
حجت الاسلام علی رضا پیروزمند، قائم مفام فرهنگستان علوم اسلامی قم و مسئوول گروه پژوهش این فرهنگستان مسجد را به صورت مستقیمی در ارتباط با سبک زندگی مردم دانست و بر این که هر سطح از زندگی می تواند متفاوت از سطوح دیگر شرایط و امکانات حضور یا عدم حضور در مساجد را فراهم کند، تاکید کرد.
وی اظهار کرد: مشکل اصلی و اساسی در این است که تا به حال به مسجد با نگاه معموم نگریسته نشده و همین امر باعث شده است حجم قابل توجهی از مسائل و موضوعات مهم و تاثیرگذار بر زندگی و فرصت مردم در ارتباط با مساجد وجود داشته باشد که چندان مورد توجه قرار نگرفته باشد. در حالی که هر چه بیشتر به صورت علمی به کارکردهای مسجد پرداخته شود به صورت متقابل فرهنگ و شعور مردم بیش از پیش تقویت می شود.
وی یکی از دلایل مهم دورماندن مساجد از موقعیت های علمی و پژوهشی را میزان استقبال اندک خوانندگان از این دست پژوهشات دانست و بیان داشت: هر پژوهشگری از دیده شدن پژوهش خود در جامعه علمی استقبال می کند و از این جهت لازم است مردم توجه کافی را در راستای استقبال از این پژوهش ها را از خود به نمایش گذارند و از سوی دیگر نهادهای مختلف و تاثیر گذار نیز از بروز حمایت های مناسب و ضروری غفلت نکنند. تایید خوانندگان کتب دینی مانع از در حاشیه ماندن مساجد می شود
دکتر حسن بنیانیان، مدیر عامل موسسه پیوست نگاری فرهنگی حمایت نشرهای موجود از توسعه کتاب و کتابخوانی را به عنوان عاملی حاشیه ای در ترغیب به نوشتن کتب مسجد محور را عامل موثری در پرداختن پژوهشگران به این کتب دانست و گفت: مسئله اصلی در عدم گرایش نویسندگان به پژوهش در حوزه مسجد این است که ساز و کارهای فرهنگی، دین را به بخش کوچک فرهنگی می برد؛ در حالی که دین باید در همه تصمیم گیری ها نقش اساسی را ایفا کند.
بنیانیان افزود: با روند کارکرد حاشیه ای دین در زندگی، کتاب های دینی به مرور مشتری خود را از دست می دهند و در نتیجه کسی دست به قلم نمی شود؛ با استقبال و افزایش تقاضای مردم از این کتب است که فرهنگ مطالعه کتب دینی و مذهبی در جامعه نهادینه می شود.
جای خالی کتابخانه تخصصی مسجدمحور حجت الاسلام اسلام پور کریمی، پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه قم نیز با اشاره به کمبود نشریات تخصصی موجود در حوزه مسجد در کشور می گوید: در حال حاضر نشریات قابل توجهی که به مسائل مسجد بپردازد وجود ندارد و نشریات دیگر نیز فراخوان و درخواستی در باب ارایه تحقیق در این حوزه نداشته و ندارند و این امر باید مورد بررسی و اصلاح قرار گیرد.
وی اضافه می کند: مشکلات جانبی دیگری مثل نبود کتابخانه های تخصصی و عدم حمایت کافی مسئولان از کتب و تحقیقات مسجدی، کارهای علمی این حوزه را با تاخیرات و تهدیدات جدي مواجه می کند.