مسجدو جوان27/راهبردهای فعّال سازی جوانان در مسجد (مسئولیت دهی3)
۱۳۹۴/۰۹/۲۸

جوانان قشر پاک، پرانرژی، خلّاق، توانمند جامعه اند. و جامعه اسلامی نیازمند این نیروی سرشار است. و مسجد هم به عنوان اساسی ترین پایگاه دین، می‌بایست مملو از جوانان باشد تا خانه و دین خدای متعال با این انرژی سرشار رونق بیشتری یابد. به همین جهت متولیان راه کارهایی را برای فعال سازی جوانان در مسجد باید بیاندیشند.

بسم الله الرحمان الرحیم

جوانان قشر پاک، پرانرژی، خلّاق، توانمند جامعه اند. و جامعه اسلامی نیازمند این نیروی سرشار است. و مسجد هم به عنوان اساسی ترین پایگاه دین، می‌بایست مملو از جوانان باشد تا خانه و دین خدای متعال با این انرژی سرشار رونق بیشتری یابد. به همین جهت متولیان راه کارهایی را برای فعال سازی جوانان در مسجد باید بیاندیشند.

یکی از مهمترین راهبردهای فعال سازی جوانان در مسجد اعتماد کردن به آنان و اعطای مسئولیت هایی در مسجد است.

مسئولیت دادن به جوانان

در سیره رسول اکرم می‌بینیم که مسئولیت های بسیار مهم و سرنوشت ساز را ایشان به جوانان محوّل می‌کردند.

در سال پنجم بعثت، کاروان بیش از یکصد نفرۀ مهاجران، به منظور در امان ماندن از آزار و فشار قریش، به حبشه عزیمت کردند و از سوی حضرت، سرپرستی آن، به جوان رشید اسلام، جعفر بن ابی طالب (علیهما‌السلام) سپرده شد. (إبن اثیر، 1409ق، ج1، ص 342)

عملکرد و نقش جوان بیست و پنج ساله مسلمان در محفل بزرگ نجاشی و معرفی زیبای دین اسلام و قرائت آیاتی از سوره مریم، در اقامت مسلمانان در حبشه بسیار موثر بود و آنان را از بازگشت نجات داد بلکه مقدمه ای نیز برای ورود اسلام به حبشه و همچنین مسلمان شدن نجاشی پادشاه حبشه بود.(ذهبی، 1413ق، ج1، ص 183)

موانع پیش روی مسئولیت دادن به جوانان

معمولا هنگام مسئولیت دادن به یک جوان، فریادهایی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد که او جوان است و بی تجربه. کما اینکه یکی از بزرگترین ایراداتی که عده ای از شیوخ صحابه به انتصاب امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‌گرفتند همین موضوع بود که او جوان است. (جوهری،1413ق، ص 84)

معمولا رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در هنگام انتصاب جوانان به مسئولیت ها، با مخالفت عده ای از اصحاب خویش مواجه می‌شد،  به طوری که در مقابل حضرت می‌ایستادند و لب به اعتراض می‌گشودند که به چه منظور از انسان‌های با تجربه و صاحب سن دست برداشته ای، و مسئولیت های اینچنین را به جوانانی کم سن و بی تجربه داده ای. (رک:ابن سعد، 1410ق، ج2، ص 145)

هنگامی که رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) جوان 21 ساله ای را به نام «عتاب بن اسید» به فرمانداری مکّه منصوب کرد عدّه ای از بزرگان لب به اعتراض گشوده و به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) انتقاد کردند. در این حال پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) اینگونه پاسخ آنان را فرمود: «وَ لَا یَحْتَجُّ مُحْتَجٌّ مِنْکُمْ فِی مُخَالَفَتِهِ بِصِغَرِ سِنِّهِ، فَلَیْسَ الْأَکْبَرُ هُوَ الْأَفْضَلَ بَلِ الْأَفْضَلُ هُوَ الْأَکْبَرُ» (امام یازدهم، 1409ق، ص 557) هیچ یک از شما جوانى عتاب را اساس اعتراض قرار ندهد زیرا ملاک فضیلت انسان، کبر سن و بزرگى نیست بلکه بر عکس، میزان بزرگى انسان، فضیلت و کمال معنوى است.

طبیعتا هنگامیکه در مساجد بنا باشد مسئولیت هایی به جوانان سپرده شود، تعدادی مخالفت خواهند کرد، به نظر می‌رسد که امام جماعت به عنوان رکن اصلی مسجد می‌بایست ارزش و جایگاه و توانمندی جوانان را برای مخالفین تبیین سازد و راه حضور بیشتر آنان را در مراتب و ارکان مدیریتی مسجد تسهیل سازد. به طوری که مخالفین راضی شوند نه اینکه طرد گردند.

گوشه‌ای از مسئولیت‌های پیشنهادی برای جوانان در مسجد

1.مسئولیت کتابخانه مسجد

 اسلام عزیز مسلمین را امر به علم آموزی کرده است، و مسجد نه تنها جایگاهی برای عبادت است بلکه محوریت علم آموزی و دانش افزایی نیز از صدر اسلام بوده. لذا با توجه به اینکه از قدیم مرسوم بوده است که در مساجد کتابخانه هایی ایجاد می‌شده و هنچنین شاهد این هستیم که بیشتر مساجد نیز دارای کتابخانه هایی ولو کوچک هستند اما در حقیقت کتابخانه منسجم و منظم و مدیریت شده سبب افزایش کتاب‌خوان و میل افراد به کتاب‌خوانی خواهد شد و تحقق این امر بواسطـ یک جوان خلّاق و مبتکر امری دور از ذهن نخواهد بود. آن جوان با مدیریت خود بر کتابخانه مسجد علاوه بر اینکه کتاب‌های موجود را مرتّب خواهد کرد سازوکاری را فراهم خواهد ساخت تا کتاب‌هایی را که اهالی مسجد و محل نیاز ندارند را به مسجد هدیه کنند و کتابخانه ای غنی را پس از مدت زمانی پدیدار خواهد شد.

2.مسئولیت شناسایی و رسیدگی خانواده های نیازمند محله

از صدر اسلام مسجد پایگاه انفاق و رسیدگی به محرومان نیز بوده است، و در آیات شریف قرآن کریم نیز به این نکته به صراحت اشاره شده است که اقامه کنندگان نماز از انفاق کنندگانند، لذا به هر جهت لازم است که در مسجد گروه‌هایی برای شناسایی و رسیدگی به خانواده های بی بضاعت و نیازمند شکل گیرد. و همچنین لازم است تا جمع آوری کمک ها و نذورات مردم برای این خانواده ها به صورت مدیریت شده جمع آوری شود و منفقین عزیز شناسایی شوند. به هر جهت این امر متکی به نوعی مدیریت حساب شده دارد که می‌تواند این مسئولیت بر عهده ی یکی از جوانان مسجد با نظارت متولیان بویژه امام جماعت صورت پذیرد.

3مسئولیت تأسیسات و تعمیرات

به تحقیق می‌توان گفت که مکان های بزرگ و پر رفت و آمد نیازمند مراقبت ها و رسیدگی های مستمر تاسیساتی و تعمیراتی دارد. به همین جهت مسجد که مکانی است با آمد و شد بسیار و مستمر و متنوّع، نیازمند رسیدگی مداوم است و به هر صورت مساجد برای اینکه رفاه نسبی را بخواهند برای نمازگزاران فراهم سازند لازم است تا فرد یا افرادی متصدی رسیدگی به این امور باشند. طبیعی است که عده ای از جوانان هر محل یا مهارت کارهای فنّی را به صورت تجربی و یا آکادمیک دارند. پس چه شایسته است که برای این قبیل از کارها جوانی از جوانان محل گمارده شود تا هم اگر قرار است هزینه ای از این بابت برای این قبیل کارهای خدماتی پرداخت شود نوعی ایجاد اشتغال برای او باشد و همچنین این سپردن مسئولیت نوعی اعتماد به این جوان خواهد بود که به این واسطه قدم های استمرار حضورش به مسجد باز خواهد شد.

4.مسئولیت برق و الکترونیک

 از آن جهت که در بسیاری از برگزاری مراسمات لوازم برقی در مسجد کار می‌کند، لذا لازم است که با وجود احتیاط و حفظ جان اهل مسجد نیاز است تا فردی خبره کارهای برقی مسجد و بخصوص چراغانی ها و کابل کشی ها را انجام دهد و به امور برقی مسجد نظارت داشته باشد تا بر اثر پوسیدگی دچار حادثه و حریق نگردد. لکن ناچاریم تا شخصی را که در این کار خبره است را بر این سمت نصب کنیم، پس چه شایسته است که این شخص یکی از جوانان دانش آموخته در این رشته یا دارای مهارت فنی است.

5.مسئولیت خرید مسجد

با وجود اینکه در مسجد برنامه های متفاوتی بنا بر ایام و لیالی مختلف، برگزار می‌شود. لذا لازم است به فراخور برنامه های اقلامی خریداری شود تا برنامه های مسجد به خوبی انجام پذیرد. و همچنین ممکن است که یکسری از لوازم مصرفی مسجد پس از مدتی نیاز به تعویض داشته باشد که به هر جهت لازم است فردی به عنوان مسئول خرید مسجد باشد تا این نوع اقلام را به نازل ترین قیمت و بهترین کیفیت تهیه نماید. این شخص می‌تواند جوانی از جوانان مسجد باشد که امین و متقی باشد.

6.مسئولیت کانون های مساجد

یکی از وظایف مهم مساجد، رسیدگی به امور فرهنگی و آموزشی اهالی محل در غالب کانون‌های فرهنگی مساجد است، که در این میان از صدر اسلام این حلقه های آموزشی و فرهنگی مرسوم بوده است و یکی از وظایف مهم مسجد تلقی می‌شود. لذا می‌بایست این کانون‌ها با نظارت و هدایت امام جماعت و مدیریت اجرایی جوانان متقی و خلاق و فعال اداره شود و همچنین برای برگزاری کلاس ها و دوره های متنوع آموزشی و پژوهشی با استفاده از طلاب و دانشجویان جوان شایسته می‌توان استفاده نمود.

کتابنامه:

1- إبن أثیر، عز الدین بن الأثیر أبو الحسن على بن محمد الجزرى، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، 1409ق.

2- إ بن سعد، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410ق

3- امام یازدهم، تفسیر الامام العسکری، مصحح مدرسه الامام المهدی، چاپ اول، قم، مدرسه امام مهدی، 1409ق، ص 340.

4- جوهری، ابوبکر، السقیفه و الفدک، تحقیق: دکتر شیخ محمد هادی الامینی، بیروت، شرکه الکتبی للطباعه و النشر، 1413ق، 1993م، ط الثانیه.

5- ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد الذهبى، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربى، 1413ق.