تقوا شرط لازم تولی گری در خانه خداست لذا مشاهده می شود که خداوند هم تقوا و هم اخلاص را برای متولیان مساجد و هم مردمان داخل مساجد مهم می شمارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی محراب، اخلاص یا به عبارتی انگیزش الهی در انجام امور از عناصر و اصول مهم در موفقیت مدیریت مسجد است. علامه جعفری هفت نوع انگیزه را درون ذاتی بیان می کند:
1.احساس خودبرتربینی و پذیرش مسئولیت بر اساس آن
2.انگیزش ناشی از خودخواهی و خودنمایی
3.انگیزش ناشی از منفعت خواهی
4.انگیزش علاقه ذاتی به مدیریت
5.انگیزش ناشی از تخصص و تجربه
6.انگیزش مربوط به احساس تکلیف ناشی از تعهد برین انسانی و توجه به شرافت و کرامت ذاتی انسان ها
7.انگیزش ناشی از احساس تکلیف الهی که بالاترین و شریف ترین هدف ها و انگیزه هاست.
تقوا اساس مسجد است، همانگونه که خداوند در آیه 108 سوره توبه می فرماید: «لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه، فیه رجال یحبون ان یتطهروا و الله یحب المطهرین». آن مسجدی که از روز نخست بر اساس تقوا باشد شایسته تر است در آن به نماز قیام کنی، چه در آن مردانی هستند که دوست دارند پاک و منزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد»
(رضایی بیرجندی)
قرائتی در ذیل آیه 107 سوره توبه «والذین اتخذوا مسجدا ضرارا و کفرا و تفریقا» می نویسد مسجد سازی مهم نیست، باید انگیزه های بانیان و متولیان خاص باشد.
همچنین در ذیل آیه 108 سوره توبه «لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه» می نویسد ارزش هرچیز به اهداف و انگیزه ها ونیات بنیان گذاران آن وابسته است.
در ذیل آیه 109 «افمن اسس بنیانه علی تقوی» نیز چنین اشاره می کند که ارزش کارها به نیت آنهاست نه ظاهر اعمال. مسجد قبا برای خدا ساخته شد و مسجد ضرار با انگیزه تفرقه افکنی. سوء استفاده از مراکز مذهبی و باورهای دینی مردم ظلم است «والله لا یهدی القوم الظالمین» .
« وما لهم الا یعذبهم الله و هم یصدون عن المسجد الحرام و ما کانوا اولیائه ان اولیائه الا المتقون و لکن اکثرهم لا یعلمون» چرا خداوند کفار و مشرکان را عذاب نکند، در حالی که آنان با وجودی که سرپرست و متولی مسجدالحرام نیستن راه آن را بر بندگان خدا بسته و مانع از ورود مومنان به مسجدالحرام می شوند، سرپرستی مسجدالحرام تنها از آن انسان های متقی است ولی بیشتر آنها نمی دانند. (انفال 34)
تقوا شرط لازم این آیه است که می خواهد شروط لازم برای متولیان مسجد را ذکر کند. نباید گمان بریم که این آیه فقط در صدد بیان شروط متولیان مسجدالحرام است زیار همه مساجد به دلیل آنکه خانه خدا، محل تقوا و عبادت و کانون هدایت اند، متولیانی پرهیزکار می خواهند. در واقع تفاوت مسجدالحرام با دیگر مسجدها، فقط از باب شدت و ضعف است یعنی اهمیت ویژه و موقعیت مسجد الحرام اقتضا می کندمتولیان و گردانندگان آن بسیار متقی باشند.
از این آیه که در شان بیت الله الحرام نازل شده است مشخص می شود که تقوا شرط لازم تولی گری در خانه خداست لذا مشاهده می شود که خداوند هم تقوا و هم اخلاص را برای متولیان مساجد و هم مردمان داخل مساجد مهم می شمارد. علامه طباطبایی در جلد هجدهم تفسیرالمیزان می نویسد: آیه «ما کان للمشرکین...» در معنای این است که گفته باشد مشرکین را نمی رسد که مسجدالحرام را تعمیر کنند چون آنجا مسجد است و مساجد وضع شان چنین است که نباید مشرک آنها را تعمیر کند.
«اولئک حبطت اعمالهم و فی النار هم خالدون» مراد از جمله اولی بیان بطلان اثر و برداشته شدن آن از اعمال آنان است؛ چه هر عملی را که انسان انجام می دهد به خاطر اثری است که از آن منظور دارد، وقتی عمل حبط شد و اثر از آن برداشته شد، قهرا مجوزی برای آن نیست. اعمالی هم که جنبه عبادت دارد از قبیل تعمیر مساجد و امثال آن به منظور اثری که عبارت از سعادت و بهشت است انجام می شودو همین عمل وقتی که حبط شد دیگر آن اثر را ندارد.
همچنین ایشان در آیه بعدی سوره توبه یعنی آیه 18: «انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخر» می نویسد: « از سیاق کلام استفاده می شود اینکه انحصار مستفاد از کلمه «انما» از قبیل قصر افراد است، تو گویی شخص توهم کرده که هم مومنین حق دارند مساجد خدا را تعمیر کنند و هم مشرکین، لذا در این آیه حق مزبور را منحصر در مومنین کرده است ... و اگر جواز تعمیر مساجد و داشتن حق آن را مشروط کرده به داشتن ایمان هم به خدا و هم به روز جزا و به همین جهت آن را از کفار که فاقد چنین ایمانی هستند نفی کرده و خلاصه اگر در این شرط اکتفا به ایمان به خدا تنهایی نکرده و ایمان به روز جزا را هم علاوه کرده است، برای این بوده که مشرکین، خدا را قبول داشتند و تفاوت شان با مومنین صرف نظر از شرک این بود که به روز جزا ایمان نداشتند، لذا حق تعمیر مساجد و جواز آن را منحصر کرد به کسانی که دین آسمانی را پذیرفته باشند. به این هم اکتفا نکرد بلکه مساله نماز خواندن و زکات دادن و نترسیدن جز از خدا را هم علاوه کرد و فرمود: « واقام الصلوه و آتی الزکوه و لم یخش اله الله» برای اینکه مقام آیه، مقام بیان و معرفی کسانی است که بر خلاف کفار از عمل شان منتفع می شوند و معلوم است کسی که تارک فروع دین آن هم نماز و زکات که دو رکن دین اند بوده باشد، او نیز به آیات خدا کافر است وصرف ایمان به خدا و روز جزا فایده ای به حالش ندارد البته در صورتی که به زبان منکر آنها نباشد در زمره مسلمان محسوب می شود، وقتی کافر است که به زبان انکار کند»