احداث مساجد در اروپا علاوه بر آن که به شناساندن چهره حقیقی اسلام کمک می‌کند، جایگزین مکان‌های نامناسب و محقری همچون انبارها و زیرزمین‌هایی می‌شود که در برخی نقاط اروپا از آن‌ها به ناچار به عنوان نمازخانه استفاده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی «worldbulletin.net»، «نقش و جایگاه مساجد در اروپا» عنوان مقاله‌ای است که چندی پیش به قلم «احمد کرازن»، عکاس و روزنامه‌نگار دانمارکی در پایگاه خبری «ورلد بولتن» منتشر گردید. به مناسبت روز جهانی مسجد برگردان اهم مطالب این مقاله در اختیار مخاطبان ایکنا قرار می گیرد.
اهمیت و جایگاه مساجد در اروپا از نقطه‌نظر جغرافیایی، اجتماعی، خداشناسی و زیبایی‌شناسی قابل بررسی است.
تاریخچه مساجد در اروپا به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، یعنی دوران قرون وسطی هنگامی که مسلمانان در اسپانیا ساکن بودند و پس از آن دوران امپراطوری عثمانی و مسلمانان ساکن شبه جزیره بالکان و همچنین مسلمانان تاتاری مقیم حوزه دریای بالتیک. ورود مهاجران و پناهندگان مسلمان از کشورهای اسلامی به اروپا نیز موجب پررنگ شدن جایگاه مساجد در عصر معاصر شده است.
مهندسان و معماران اروپایی، مساجد را در زمره زیباترین و شگفت‌انگیزترین آثار معماری جهان به شمار می‌آورند. این موضوع موجب شده تا به ارزش زیباشناختی میراث فرهنگی اروپا افزوده گردد. از سوی دیگر بسیار اهمیت دارد که بدانیم طراحی مساجد در اروپا در تناسب و هماهنگی با میراث فرهنگی این قاره بوده است.
با تعریف معیارهایی برای ساخت مساجد و مناره‌ها می‌توان مساجد آینده را در میراث معماری کنونی جای داد و در نتیجه بهتر است به جای ممنوع کردن ساخت مسجد از پیشنهادها در این خصوص حمایت به عمل آورده شود. اگرچه که گنبد و مناره شرط لازم در احداث مسجد نیست، اما از این نظر که نماد هویتی جامعه مسلمان مهاجر اروپا محسوب می‌شود از درجه اهمیت برخوردار است و به جلوگیری از احساس بیگانگی فرهنگی کمک می‌کند.
ساخت مساجد عظیم در اروپا بیانگر یک اعتماد به نفس جدید در میان جمعیت مسلمان این قاره پس از دهه‌ها در سایه قرار گرفتن است. اما این موضوع با انتقادهایی همراه شده است. برخی در اروپا مخالف ساخت مسجد هستند، در حالی که اصل تحمل و احترام به تفاوت‌ها حکم می‌کند که مساجد می‌توانند علاوه بر محل مقدس برای به جا آوردن مناسک و شعائر دینی، مکانی برای تبادل فرهنگ و گفت‌وگوی ادیان نیز باشند. مساجد همچنین به معرفی چهره واقعی اسلام کمک می‌کنند و باعث می‌شود تا مسلمانان دیگر از انباری، زیرزمین و دیگر محیط‌های نامناسب برای ادای فریضه نماز رهایی یابند. مساجد در عین حال نمایانگر این حقیقت هستند که اسلام بخشی از هویت اروپا است.
چه ویژگی باعث می‌شود که بر ساختمانی نام مسجد اطلاق شود؟
پاسخ این پرسش از دیدگاه پروفسور عمر خطاب، طراح و معمار بسیار ساده است: دیواری که رو به سوی کعبه بنا شده باشد. معماری مسجد نیز تنها مستلزم چند شرط طراحی هنری است. دیگر این ذوق، قوه تخیل و خلاقیت آزاد معمار است که به یک مسجد شکل و محتوی می‌بخشد. مساجدی که امروزه در اروپا ساخته می‌شوند در عین حال که ارزش‌های محوری معماری سنتی در آن‌ها همچنان حفظ شده است از سبک نوین معماری غربی نیز بهره برده‌اند. برای مثال می‌توان به مسجد اعظم رم، مسجد پنتسبرگ در جنوب آلمان، مسجد بزرگ بازار مونیخ، مسجد سبز کمبریج در بریتانیا و مسجد کپنهاگ اشاره کرد. این مساجد دارای تنوع، تجدد، تحول بوده و گویای بازخوانی معماری سنتی اسلامی هستند. این مساجد به عنوان مکان‌های هویتی محسوب می‌شوند که در آن‌ها مسلمانان می‌توانند معنویت اسلامی را در یک فضای اروپایی تمرین و تجربه کنند.
مسجد شهر کوچک پنتسبرگ در جنوب آلمان که در مجاورت رشته کوه آلپ واقع است. این مسجد در سال 2005 و به دست «آلن جازرویچ» معمار بوسنیایی ساخته شد. در نمای آن خطاطی اسلامی موج می زند. در شب و زیر نور این مسجد جلوه باشکوهی به اطراف می‌بخشد.
این مسجد در سال 1979 در شهر وین پایتخت اتریش و توسط معماری به نام «ریچارد زیگفرید لوگنر» احداث شد.
مسجد ترک در شهر اولتن در سوئیس در نزدیکی کلیسای سنت گالوس قرار دارد. این آخرین مسجد احداثی بود که در دارای مناره است. در نوامبر 2009 در پی برگزاری یک رفراندوم ساخت مناره در سوئیس ممنوع گردید.
مسجدی در شهر نووگروداگ درکشور بلاروس. برای ساخت مسجد در این منطقه باید از چوب استفاده می‌شد و استفاده از آهن مختص به کلیسا بود. به همین دلیل مساجد چوبی به نمادی هویتی برای مسلمانان تاتاری تبدیل شده است.
نمازخانه مسجدی در روستای کتوریاسدسیمت توتوریو واقع در حومه شهر ویلنیوس پایتخت لیتوانی. نام این روستا به معنی «شهر 40 تارتار» است. نام این مسجد در سندی تاریخی مربوط به سال 1558 میلادی آورده شده است و از این روی قدیمی ترین مسجد لیتوانی محسوب می شود.
مسجد چوبی در شهر کروژنیانی در لهستان ساخته شده در سال 1871 به عنوان قدیمی‌ترین مسجد کشور.
نمای گنبد نخستین مسجد بزرگ احداثی در دانمارک با نام مرکز تمدن «حمد بن خلیفه» واقع در شهر کپنهاگ. معمار این مسجد که در سال 2014 ساخته شد، «متین آیدین» نام دارد.
نمای گنبد مسجد اعظم لیون در فرانسه که در سال 1948 احداث گردید. فرانسه با داشتن بالغ بر 6 میلیون مسلمان بزرگترین جامعه مسلمان را در اروپای غربی داراست.
مرکز اسلامی ـ فرهنگی ایتالیا. این مسجد که در شهر رم قرار دارد با همکاری 23 کشور اسلامی احداث شد. 3 معمار در ساخت آن مشارکت داشتند: پائولو پروتوگسی، ویتوریو جیگلیوتی و سامی موسوی. در هنگام ساخت این مسجد مشاجره‌ای میان سازنده آن و مقامات دولتی بر سر ارتفاع مناره صورت گرفت مبنی بر این که ارتفاع مناره نباید بلندتر از کلیسای سنت پیتر رم ساخته می‌شد.
مسجدی در شهر پالرمو در سیسیل ایتالیا. نام این شهر از اسم عربی «بالارم» نشأت گرفته است. «ابن حوقل» جهانگرد مشهور عرب در سال 973 میلادی در سفرنامه خود از این شهر که زمانی یک امارت عربی بود با نام «شهر 300 مسجدی» یاد کرده است. این مسجد در جنگ دوم جهانی یه شدت آسیب دید.
مسجد لوس اندلس در شهر کوردوبا در اسپانیا. قدمت این شهر به قبل از امپراتوری روم برمی گردد. پس از پیروزی مسلمانان کوردوبا پایتخت اندلس به مرکزی برای آموزش و تبادل علم و اندیشه تبدیل شد. اندلس جز چند مکان معدود در اروپا است که اقامه اذان در مکان‌های عمومی مجاز است.
نمازخانه مسجد پاشا در شهر تتوو در مقدونیه. این مسجد که در اواخر قرن 15 میلادی بنا گردید با تزئینات داخلی و خارجی نمونه کامل از هنر و معماری دوران عثمانی است. این مسجد در قرن 17 در آتش سوخت و در نیمه دوم قرن 19 به دستور عبدالرحمان پاشا از نو بنا گردید.
نمارخانه مسجد جبل الطارق واقع در جنوب سواحل اسپانیا.
مسجد عمربن خطاب در شهر برلین پایتخت آلمان