مسجد باید مرکز نظارت بر عملکرد حکومت باشد/مسجد برای اثرگذاری به تشکیلات منسجم نیاز دارد /لزوم تجلی هنر اسلامی در مسجد /جان کلام مسجد، سجده و اتصال به آفریدگار است/ جایگاه مسجد در برنامه ریزی های فرهنگی اجتماعی و سیاسی حفظ شود
پایگاه تخصصی مسجد : ستاد خبری دهه تکریم و غبار روبی مساجد روزانه گفت وگو های متعددی را با موضوع جایگاه مسجد در صفحه اخبار این دهه منتشر می کند که متن ذیل بخشی از این گفت و گو ها می باشد .
. مسجد باید مرکز نظارت بر عملکرد حکومت باشد/ مسئولان مساجد در رسالت خود بازنگری کنند
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: گردآوری جوانان، استقبال از آنها و فعال کردنشان در تحولات سیاسی و اجتماعی یکی از مهمترین وظایف مساجد محسوب می‌شود.
منوچهر محمدی رئیس گروه غرب شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به دهه تکریم و غبارروبی مساجد و با اشاره به جمله مشهور امام خمینی(ره) که فرموده‌اند «مسجد سنگر است، این سنگرها را حفط کنید»، گفت: در واقع انقلاب اسلامی ما از مساجد شروع شد و این مساجد بودند که کانون تجمع و حرکت جونان ما شدند و هر مشکلی که در این مسیر پیش آمد، مسجد جایگاه خودش را همچنان حفظ کرد و به همین علت هم بعد از انقلاب بسیج مساجد به عنوان محلی برای تجمع و تمرکز جوانان تشکیل شد.
این کارشناس مسایل فرهنگی با ذکر این نکته که مسجد صرفا محل عبادات معمولی مانند نماز جماعت و سخنرانی و ... نیست نیز اظهار داشت: باتوجه به شرایطی که هم در دوران صدر اسلام و هم در دوران انقلاب داشتیم نشان می دهد که وظیفه و رسالت مسجد بالاتر از صرفا نماز جماعت بود بلکه گرداوری جوانان، استقبال از جوانان و فعال کردن آنها در تحولات سیاسی و اجتماعی که همواره در جامعه ما مطرح بوده یکی دیگر از وظایف و نقش های اصلی مساجد است.
محمدی خطاب به مسئولان ذیربط در این راه متذکر شد: مسئولان مساجد اعم از ائمه جماعات و هیئت امنا باید در این دهه یک بار دیگر رسالت خود را مرور و آنرا بازنگری کنند. این رسالت بر دوش آنهاست و باید بدانند که اینگونه نیست که مساجد صرفا در مواقع نمازهای یومیه باز باشد و بعدش هم تعطیل شود.
وی به شرایط خاص سیاسی جهان اشاره کرد و افزود: بخصوص در شرایطی که مشکلات سیاسی و اجتماعی روز به روز بیشتر می شود و آمریکا و همراهانش در منطقه نقش آفرینی می کنند، مسجد وظیفه سنگینی در راستای بصیرت افزایی جامعه جوان درخصوص دفاع از حرمین شریفین در سوریه و عراق و تحولات منطقه بر عهده دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اشاره به جمله دیگری از امام راحل مبنی بر اینکه «ولله اسلام همه اش سیاست است» عنوان کرد: این جمله این مفهوم را به ما می رساند که ما مسلمان غیر سیاسی نمی توانیم داشته باشیم. نمی‌توانیم موعظه غیرسیاسی داشته باشیم؛ بلکه نصایح و مواعظ و پندها و اندرزهای ما از عاشورا و نهضت حسنی (یعنی فعالیت سیاسی) نشأت می‌گیرد. وقتی می گوییم «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» یعنی همه تحولات ما باید در راستای آن روشی باشد که ائمه و رسول خدا (ص) در پیش گرفتند قرار بگیرد.
این کارشناس مسایل فرهنگی به گسترش و سرعت ارتباطات در فضای مجازی اشاره کرد و افزود: رسالت مساجد این است که وارد چنین صحنه هایی شود و اجازه ندهد این فضا به دست نا اهلان و نامحرمان بیفتد.
محمدی با بیان اینکه نقد و بررسی و برخورد با دولتمردان حکومت باید در درون مساجد صورت بگیرد، اظهار داشت: مسجد باید مرکز نظارت بر عملکرد حکومت باشد. همانطور که خطبه های نماز جمعه عموما سیاسی است در مساجد هم باید این روش و شیوه صحیح به کار گفته شود فلذا در این رابطه امیدواریم در هفته کرامت مساجد به این مسایل هم به طور جدی توجه شود.
وی در پایان خاطر نشان کرد: نباید فراموش کنیم که این جوانان هستند که باید مساجد را مدیریت و اداره کنند.
• مسجد برای اثرگذاری به تشکیلات منسجم نیاز دارد
یک تهیه کننده تلویزیون با اشاره به اینکه مسجد برای اثرگذاری به تشکیلات منسجم نیاز دارد، گفت: مسجد می‌تواند جوانانی را تربیت کند که علاوه بر تخصص، متعهد نیز باشند.
محمدرضا شفیعی؛ تهیه‌کننده تلویزیون در گفت‌وگو با ستاد خبری دهه تکریم و غبارروبی مساجد با اشاره به نقش بی‌بدیل مسجد در جامعه، گفت: مسجد در معنای عام مکانی است برای عبادت که این به وجاهت دینی مسجد باز می‌گردد اما در واقع مسجد پایگاهی اجتماعی-فرهنگی است.
وی با اشاره به نقش ویژه و منحصر بفرد مسجد در آیین سیاسی-اجتماعی جامعه ایرانی، افزود: در دوره جدید برای اینکه مسجد بتواند نقش اثرگذار خود را ایفا کند، به ملزومات و زیرساخت‌های مناسب با شرایط جدید نیاز دارد که تشکیلات منسجم یکی از آنها است که متاسفانه در حال حاضر تعداد معدودی از مساجد کشور این قابلیت‌ها را دارند.
شفیعی ادامه داد: در برخی محله‌های تهران تعداد مساجد بسیار کم است و در برخی دیگر از مساجد نیز به لحاظ فیزیکی پتانسیل تبدیل شدن به پایگاه اجتماعی وجود ندارند. این در حالیست که در گذشته مساجد در بهترین محل دسترسی، در مرکز شهر با معماری منحصر بفرد ساخته می‌شد. در ساخت این مساجد فضاهای فیزیکی نیز برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری در نظر گرفته می‌شد. به این ترتیب مسجد به بهترین شکل قابلیت تبدیل‌شدن به مهمترین پایگاه اجتماعی را در خود ایجاد کرده بود.
این تهیه‌کننده تلویزیون با اشاره به لزوم رونق‌بخشی دوباره به مساجد، اظهار داشت: تقصیر اصلی در عدم‌حضور فعال جوانان در مساجد متوجه خود مسؤولان مسجد است. اگر مسجدی روحانی جوان و با تدبیر داشته باشد، بسیج فعال داشته باشد و از کانون فرهنگی پویایی برخوردار باشد، می‌تواند به راحتی با برگزاری مراسم‌ها مطابق با مقتضیات روحی جوانان و همچنین اجرای برنامه‌های مذهبی-تفریحی جوان را جذب کند.
شفیعی تصریح کرد: بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با حوزه فرهنگ و هنر می‌توانند در راستای رونق مساجد گام‌های بلندی در راستای رونق مساجد بردارند و ظرفیت خود را در این راه بکار گیرند. حضور فعال این سازمان‌ها قطعاً منشاء خدمات بسیاری خواهد بود اما باید دانست هیچ شخص و نهادی بیش از خود مسؤولان مسجد در این حوزه تاثیرگذار نیستند.
وی خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری چه در حوزه فیزیکی و ساخت مساجد و چه در حوزه فرهنگی از ضروریات امروز کشور است.
شفیعی در پایان گفت: مسجدِ فعال می‌تواند جوانانی را تربیت کند که علاوه بر تخصص، متعهد هم باشند. مسجدی که برنامه‌های جانبی فرهنگی و اجتماعی و هنری را در کنار مراسم‌های عبادی و مذهبی، در شکلی منسجم طراحی و اجرا می‌کند در آینده مدیران و مسؤولان و هنرمندان متعهدی را به جامعه تحویل خواهد داد که هر یک می‌توانند در حوزه کاری خود منشاء خدمات بسیاری باشند.
• هنر از معنویت الهام می‌گیرد/ لزوم تجلی هنر اسلامی در مسجد
نقاش برجسته و عضو هیأت علمی دانشگاه هنر گفت: تلفیق هنر و معنویت در مسجد، نقش بسزایی در گرایش مردم به سمت این مکان مقدس دارد.
ایرج اسکندری عضو انجمن هنرمندان نقاش ایران در گفت‌وگو با ستاد خبری دهه تکریم و غبارروبی مساجد، مسجد را بهترین مکان برای وصل به معنویت دانست و گفت: این مکان مقدس محلی پاک برای آرامش و آسایش انسان خسته از اتفاقات رومزه است.
وی افزود: زندگی انسان دو بُعد مادی و معنوی دارد. گرچه زمان زیادی از روز برای رفع نیازهای مادی صرف می‌شود اما این نباید مانع از پرداختن به معنویت باشد. برای رفع نیاز معنوی چه جایی بهتر از مسجد؟
عضو هیات انتخاب چهارمین دوسالانه بین المللی نقاشی معاصر جهان اسلام با اشاره به الهام هنر از معنویت، تصریح کرد: معنویت منشاء هنر است؛ به عبارت دیگر هنرمند از بُعد معنوی الهام می‌گیرد. از سوی دیگر انسان ذاتاً به زیبایی و هنر علاقمند است و به سمت آن جذب می‌شود. بنابراین تلفیق هنر و معنویت در مسجد، نقش بسزایی در گرایش مردم به سمت این مکان مقدس دارد.
این نقاش برجسته ادامه داد: هنر بکار رفته در معماری و حتی تزئین مسجد باید با روح حاکم بر این مکان مقدس همخوان باشد. یعنی هنر باید هنر اسلامی باشد.
اسکندری اظهار داشت: در عرفان هفت پله برای رسیدن به خداوند وجود دارد، پله اول «قبول» و پله آخر «رضا» است. در گذشته همین اصل در ساخت و معماری مساجد نیز رعایت می‌شد بطوریکه گام اولِ ورود به حیاط مسجد، مرحله قبول بود و فرد مسلمان برای رسیدن به محراب و مقام وصل باید از پله‌هایی مانند نیت و طهارت می‌گذشت. این یعنی وجود تفکر و فلسفه در معماری مسجد. بعدها نیز هنرمندانی مانند کمال‌الدین بهزاد نیز در آثار خود این هفت مرحله را به منصه ظهور رساندند بطوریکه تاثیر مسجد و محوریت آن در آثار مرحوم بهزاد به وضوح عیان است.
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر خاطرنشان کرد: معماری تمام مساجد موجود در ایران، عراق، افغانستان و دیگر ملل مسلمان حتی جنوب اروپا علی‌رغم اینکه تحت تاثیر فضای بومی هستند، همگی از یک هارمونی یکسانی برخوردار هستند. این یعنی روح معنوی حاکم بر مسجد و سبک بکارگیری هنر در همه جا یکسان است و همه از یک منبع معنوی که همان وحی است الهام می‌گیرند.
• جان کلام مسجد، سجده و اتصال به آفریدگار است
آزیتا حاجیان گفت: انسان می‌تواند با سجده در برابر خداوند، خود را به منبع اصلی آفرینش و گسترنده کائنات وصل کند و از این راه روح خود را گسترده کند.
آزیتا حاجیان؛ بازیگر برجسته سینما، تئاتر و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار ستاد خبری دهه تکریم و غبارروبی مساجد با اشاره به نقش بی‌بدیل مسجد در جامعه ایرانی، گفت: در تمام ادیان الهی مکان عبادت، محلی مقدس برای تعالی روح و روان انسان‌ها است.
وی افزود: حضور در عبادتگاه روح انسان را به خداوند هستی‌بخش متصل می‌کند و چه عاملی از این بهتر و مهمتر برای رسیدن به آرامش؟! می‌توان حتی گوشه‌ای از خانه را به عنوان سجده‌گاه، از هر پلیدی و زشتی منزه کرد و آن قطعه از خانه را به محراب مبدل ساخت.
حاجیان ادامه داد: مزیت عبادت متوجه انسان است وگرنه خداوند از هر نیازی مبرا است. این انسان است که به عبادت محتاج است نه خداوند. این انسان است که می‌تواند با سجده در برابر خداوند، خود را به منبع اصلی آفرینش و گسترنده کائنات وصل کند و از این راه روح خود را گسترده کند.
این بازیگر برجسته اضافه کرد: به گفته حضرت امیرالمؤمنین (ع) انسان از سه راه عشق، ترس و نیاز به سمت خداوند متمایل می‌شود، اگر این اتصال از سر عشق باشد دو مورد دیگر نیز بخودی‌خود حل خواهند شد. جان کلام مسجد نیز همین رجوع به خداوند و سجده در برابر اوست.
وی تصریح کرد: این مکان مقدس نه تنها یک عبادتگاه که می‌تواند پایگاهی اجتماعی باشد. این موضوع بخوبی در دوران دفاع مقدس مشهود بود، زمانی که محل اجماع مردم و وحدت محله بود.
حاجیان با اشاره به اینکه نباید از آسبب های متوجه مساجد سرسری گذشت، اظهار داشت: در این مورد باید کار کارشناسی دقیق در حوزه‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی توسط متخصصان و پژوهشگران برجسته و کاربلد صورت گیرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: عوامل حضور جوانان در مساجد نیازمند تحقیق پایه‌ای است. باید در گام اول نوع رابطه جوانان با آفریدگار و چگونگی نگرش آنان به دین و مذهب بررسی شود تا در گام بعد به دنبال چگونگی رونق مساجد برویم.
* جایگاه مسجد در برنامه ریزی های فرهنگی اجتماعی و سیاسی حفظ شود
محمدصادق کوشکی کارشناس مسایل فرهنگی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در آستانه دهه تکریم و غبارروبی مساجد در گفت‌وگو با خبرنگار ستاد خبری دهه تکریم گفت: متاسفانه طی سال های اخیر از آن فضایی که امام راحل مسجد را «سنگر» معرفی کرده بودند دور شدیم. در گذشته هم مردم ایران واقعا به عنوان یک سنگر و محل مبارزه به مسجد نگاه می کردند امروز فضا تغییر کرده است و باید دیدگاه‌هایمان به آن شرایط نزدیک شود.
وی تغییر نگاه مسئولان را مهمترین عامل این تغییر نگاه به مسجد عنوان کرد و افزود: الان بسیاری از مسئولین به صراحت به این نتیجه رسیده‌اند که مسجد را باید خود مردم اداره کنند و مسئولین دیگر کاری به اداره مساجد نداشته باشند. البته این امر از لحاظی شاید مثبت باشد و به نفع خود مساجد باشد.
این کارشناس مسائل فرهنگی با اشاره به آمار مسجد در کشورمان خاطرنشان کرد: بر اساس آمار ارائه شده در کشور هزاران مسجد کم داریم.
کوشکی در ادامه اظهار داشت: یک زمانی ما به مسجد به عنوان محلی برای نهضت سوادآموزی، محل جمع‌آوری کمک های مردمی به جبهه، آموزش سرود و تئاتر برای جوانان و نوجوانان، پایگاه های بسیج و همه کارویژه های انسانی نگاه می کردیم؛ آن یک نگاه بود و نگاهی که امروز هست این است که حتی بسیاری از مسئولین به خودشان زحمت نمی دهند که در مسجد حضور داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه اگر قرار است مسجد احیا شود قدم اول را باید مسئولین بردارند، توضیح داد: البته بحث از دولتی‌شدن و پول دادن برای مسجد نیست. بحث جدی گرفتن مسجد برای تغییر و ادای دین به مسجد است و اینکه جایگاه مسجد در برنامه ریزی های فرهنگی اجتماعی و سیاسی حفظ شود و جایگاه واقعی خود را دوباره به دست آورد.
این استاد دانشگاه به دوران قبل و بعد از انقلاب و کارکردهای مسجد در آن ایام اشاره کرد و افزود: از قبل از پیروزی انقلاب به عنوان کسی که دبستان می رفتیم در مسجد بودیم و اولین شعارهای مرگ بر شاه، اولین سخنرانی های روشنگرایانه و اولین بار نام امام راحل را در مسجد شنیدیم و فضای انقلابی را در مسجد تجربه کردیم و بعد از پیروزی انقلاب هم مسجد برای ما فقط محل نماز نبود. مسجد جایی بود که ما با پیشکسوتان جهاد و شهادت نشست و برخاست می کردیم، تمرین تئاتر و سرود، برنامه هایی برای دهه فجر و همه فعالیت های فرهنگی که می شد در یک جامعه انقلابی داشت را در مسجد برگزار می کردیم. این خاطره مشترک بساری از افرادی است که دهه ٦٠ را درک کردند.
کوشکی در بخش درگیری از این گفت و گو، تقسیم‌بندی کارکردهای مسجد را به اصلی و فرعی اشتباه عنوان کرد و اظهار داشت: با توجه به الگویی که پیامبر اکرم(ص) ارائه کرده‌اند مسجد کارکرد اصلی و فرعی ندارد.
وی در تشریح این بحث افزود: مسجد مکانی است برای آموزش، مساعدت‌های اجتماعی، دیپلماسی، افزایش دانش جامعه و ... به عبارت دیگر هر اقدامی که با نیت الهی باشد عبادت محسوب می شود و از آنجا که مسجد محل عبادت است همه این اقدامات جایش در مسجد است.
این استاد دانشگاه البته تاکید کرد که همه این اقدامات باید در قالب قوانین شرعی صورت بگیرد.
کوشکی در پایان ابراز داشت: مسجد وقتی زنده است که در آن همه فعالیت ها اعم از اشتغال زایی، امور خیریه، فرهنگی، اموزشی، توجه اوقات فراغت نسل جوان و ... بر اساس ارزش های دینی و فرهنگی صورت پذیرد.
بر اساس این گزارش، دهه آخر ماه شعبان المعظم (۲۰ تا ٢٩ شعبان) به نام دهه تکریم و غبارروبی مساجد نامگذاری شده و فلسفه آن شناسایی کارکردهای مغفول مساجد و آماده‌کردن خانه‌های خدا برای حضور عبادت‌کنندگان و ورود به ماه مبارک رمضان است.
دهه تکریم و غبار روبی مساجد