بهینه سازی لرزه ای و راهکارهای ایمن سازی مساجد
منبع : خبرگزاری شبستان
۱۳۹۲/۰۱/۰۵
ایران
از جمله کشورهای زلزله‌خیز جهان است. با وجود این واقعیت، متأسفانه بخش
عظیمی از مساجد کشور بر اساس ضوابط فنی استوار نیستند. این در حالی است که
ساختمان مسجد باید سرمایه، هویت و فرهنگ ملی و مذهبی کشور باشد. استحکام و
مقاوم‌سازی ساخت و سازها در کشور باید اولویتی ویژه در برنامه‌ریزی و
سیاست‌گذاری‌های کلان مسئولان اجرایی پیدا کند.
بعد از زلزله بم و
فجایعی که برای مردم این منطقه پیش آمد دوباره بحث مقاوم‌سازی سخن روز همه
مسئولان و حتی مردم شد و تعمیر، مرمت و مقاوم‌سازی ساختمانهای قدیمی
مدنظر قرار گرفته شد ولی نکته نگران‌کننده این است که متأسفانه حتی بعد از
وقوع زلزله‌های اخیر همچنان ساختمانهای خصوصی، عمومی، آموزشی و دولتی‌ای
احداث می‌شود که در آنها همه ضوابط محاسباتی برای مقاوم‌سازی در برابر
زلزله به طور اصولی و صحیح اجرا نمی‌شود.
به هر حال مسئله مقاوم‌سازی در
هر دو زمینه یاد شده (ساختمانهای قدیمی و بافت‌های فرسوده یا ساختمانهای
جدید و نوساز) مطرح است. در این میان، ساختمانهای عمومی اولویت و اهمیت
بیشتری دارند زیرا آنها در گروه ساختمانهای درجه یک قرار می‌گیرند و تعداد
کاربران‌شان بسیار بیشتر است. ساختمان مسجد هم به دلیل عمومی‌بودن و هم با
توجه به معیارها و ارزش‌های دینی و مذهبی اهمیت بسیار زیادی دارد و در بحث
مقاوم‌سازی جایگاهی ویژه پیدا می‌کند. رویکرد ما در این مقاله بهینه‌سازی
لرزه‌ای و راهکارهای ایمن‌سازی ساختمان مساجد کشور است.
مراحل بهسازی لرزه‌ای ساختمان مساجد
با
توجه به مراحل بهسازی لرزه‌ای که در دستورالعمل پژوهشکده زلزله‌شناسی نشان
داده شده است، مراحل بهسازی لرزه‌ای ساختمان مساجد به این چهار مرحله
تقسیم می‌شود:
مرحله اول: این مرحله به اولویت‌بندی
ساختمانهای مساجد مربوط است یعنی باید با توجه به معیارهای موجود، ساختمان
مساجد را با اولویت برای بهسازی دسته‌بندی کنیم.
مرحله دوم: قبل
از بهسازی لرزه‌ای باید ویژگی‌های ساختمان مسجد مورد نظر به طور دقیق
بررسی شود. مشخصات اجزای معماری و اجزای سازه‌ای، میزان خطرهای لرزه‌ای و
ژئوتکنیک ساختگاه و نتایج ناشی از ارزشیابی مقدماتی لرزه‌ای از ویژگی‌های
ساختمان است که باید بررسی شود. سپس باید اطلاعات ساختمان مسجد مورد نظر
جمع‌آوری شود، اطلاعاتی نظیر پیکربندی، سیستم سازه‌ای، مشخصات مصالح،
ساختمانهای مجاور و ساختگاه. پس از جمع‌آوری اطلاعات برای سطح عملکرد
انتخابی، نیاز یا عدم نیاز ساختمان به بهسازی مشخص می شود.
مرحله سوم: در
صورتی که تشخیص داده شد ساختمان مسجد با توجه به سطح عملکردی که دارد از
نظر سازه‌ای مناسب نیست باید آن را بهسازی کرد. در این مرحله گزینه‌های
مناسب برای بهسازی باید بررسی شود و با توجه به ملاحظات اقتصادی و اجرایی
بهترین گزینه انتخاب شود.
مرحله چهارم: پس از تصویب طرح بهسازی و تهیه نقشه‌های اجرایی، مرحله بهسازی شروع می‌شود.
کاهش
خسارت‌های ناشی از زلزله در ساختمان‌ها از دو جنبه درخور بررسی است: از یک
سو توجه به مسئله ایمنی در ساختمانهای مساجد در حال احداث زیرا با اینکه
در موقعیت کنونی توجه به خطر زلزله امری بدیهی و اجتناب‌ناپذیر به نظر
می‌رسد ولی کاستی‌ها و نقص‌های شدیدی در این زمینه وجود دارد و در عمل
فاصله فراوانی با استانداردهای جهانی داریم. از سوی دیگر به دلیل اینکه
تعداد زیادی از ساختمانهای مساجد در حال احداث از سوی اسکلت‌سازی فلزی
است، ایمنی آنها بیش از هر چیز به کیفیت جوش کاری‌ها بستگی دارد اما فقدان
کارگران ماهر یکی از علل مهم دور بودن از موازین فنی و اصول ایمنی در
ساختوسازهای جدید است.
بدین‌ترتیب، لازم است بر رعایت استانداردها در
ساختوسازهای جدید نظارت کافی شود زیرا مسامحه در نظارت و رعایت‌نکردن
استانداردهای ساخت و جوشکاری موجب اضافه‌شدن انبوه ساختمانهای
غیراستاندارد می‌شود. مسئله بعدی بهسازی لرزه‌ای (مقاوم‌سازی) یا
هماهنگ‌سازی ساختمانهای مساجد موجود است که در سال‌های اخیر در دستور کار
دولت هم قرار گرفته است.