مسجد حیدریه قزوین
۱۳۹۲/۰۶/۱۹
مسجد حیدریه قزوین به عنوان یکی از شاخص‌ترین مساجد باقیمانده از عصر سلجوقیان در ایران، در نزدیکی مرکز شهر قزوین، سبزه میدان، تقاطع خیابان خیام و در کوچه باریکی موسوم به گذر بلاغی، در محله پنبه ریسه واقع شده و پیرامون آن مدرسه‌ای پسرانه قرار دارد.

در خصوص تاریخ ساخت و بانی این بنای اسلامی، اطلاعات دقیقی در دست نیست اما منسوب به قرن ششم هجری است. مدرسه حیدریه، یک طبقه و ساختمان ساده‌ای داشته است که اکنون هم بقایای آن در قسمت‌های غربی و شرقی محوطه باقی است و از آن‌ها برای انبار و جای خدمتکاران استفاده می‌شده است. وجه تسمیه مسجد حیدریه معلوم نشده اما در نام‌گذاری این اثر تاریخی، مدرسه و مسجد ذکر شده است.

بنای آجری چهار ضلعی این مسجد، معاصر با گنبد سلجوقی مسجد جامع قزوین است. از بنای اصلی، اکنون فقط یک شبستان آجری باقی مانده که به علت فروریختن قسمت‌های بالای دیوار آن به صورت ویرانه درآمده که با تعمیرات انجام شده مانع از بین رفتن بنا شده‌اند. هم اکنون گنبد مسجد به طور کلی از بین رفته است و اثری از آن موجود نیست. امروزه به واسطه تعمیرات، سقفی به صورت شیروانی و از جنس آهن سفید برای مسجد تعبیه شده که از نفوذ باران و تاثیرگذاری عوامل جوی در بنا تا حدودی جلوگیری می‌کند و در قسمت میانی بنا نیز یک هواکش قرار گرفته که رطوبت موجود در بنا را کنترل می‌کند. سقف شبستان مسجد مسطح است و به کمک تخته‌های مربع شکل بزرگ چوبی قهوه‌ای رنگ پوشیده شده است. این سطح بر روی چهار فیلپوش که در گذشته گنبد را نگه می‌داشته قرار دارد.

طی بررسی‌های صورت گرفته در حال حاضر مدرسه ابتدایی که مسجد در محوطه آن قرار گرفته، از سوی سازمان آموزش و پرورش استان قزوین تعطیل شده است. گرچه این بنا به ثبت آثار تاریخی رسیده است ولی ظاهر امر نشان از این دارد که مسئولان حتی یک بار هم در سال به این اثر سر نزده‌اند و باید اظهار تأسف داشت که در طی سال‌های اخیر بی‌تدبیری‌ها‌ و سهل‌انگاری‌های صورت گرفته از سوی مسئولان شهرداری و سازمان میراث فرهنگی قزوین، چنان صدمات جبران‌ناپذیری به این بنای ارزشمند تاریخی وارد آورده که قابل قیاس با کل صدماتی که در طول کل تاریخ بر این بنا تحمیل شده، نیست.

این مسجد، نمونه‌ای از مساجد کم نظیر به لحاظ قدمت است که در سال ۱۳۸۶ با اختصاص اعتبار، عملیات مرمت آن تا حدودی اجرا شد، اما در حال حاضر ارگانی که مسوول تجهیز و اداره آن باشد، وجود ندارد و هر از گاهی میراث فرهنگی استان برای تکمیل آن فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. اما از چند سال گذشته تاکنون به علت کمبود اعتبار این پروژه به صورت نیمه تمام‌‌ رها شده است.

از سوی دیگر، بزرگ‌ترین بی‌مهری صورت گرفته از سوی میراث فرهنگی و شهرداری استان قزوین در اینجاست که برخلاف دیگر آثار تاریخی موجود در سطح شهر قزوین همچون آب انبار‌ها، بنای کلاه فرنگی و... هیچ‌گونه تلاش و اقدامی برای معرفی هرچه بهتر بنا، جذب گردشگر داخلی برای بازدید، ایجاد حریم تاریخی و بستر شهری مناسب جهت دسترسی راحت و سریع، نصب تابلو جهت راهنمایی گردشگران وجود ندارد و یافتن این اثر برخلاف اماکن تاریخی دیگر به دلیل نبود تابلوی راهنمایی، بدون شناخت نسبت به منطقه سخت است؛ به طوری که باید پرسان پرسان تا این مکان رسید. بدین ترتیب، گویی همه عوامل و مسئولان استان قزوین، کمر همت بر نابودی تدریجی این مسجد بسته‌اند و در تلاشند که با متروکه جلوه دادن این اثر زمینه لازم برای تخریب تعمدی آن را فراهم آورند.

در ‌‌نهایت این که تلاش برای تماس و گفتگو با مسوولان سازمان گردشگری و میراث فرهنگی استان قزوین بی‌نتیجه ماند و گویی آنان تمایلی جدی برای پاسخگویی به افکار عمومی نسبت به آثار ملی ثبت شده ندارند.

به مصداق مثل معروف «احترام امامزاده را باید متولی آن نگاه دارد» به نظر می‌رسد که مسجد حیدریه قزوین که یکی از معدود مساجد ارزشمند باقیمانده از دوران سلجوقیان است، در اثر بی‌توجهی متولیان امر رو به نابودی دارد و بی‌توجهی به آثار تاریخی به خصوص چنین آثاری با این میزان اهمیت، چیزی به غیر از بی‌هویتی برای ما باقی نمی‌گذارد. آثار تاریخی نشانگر تاریخ و پیشینه هر شهری است و چه خوب است که مردم خود در این بی‌توجهی مسوولان به فکر حفظ تاریخ خود باشند و نیز انتظار می‌رود متولیان امور میراث فرهنگی استان اهتمام بیشتری برای حفظ و حراست از تمام آثار تاریخی قزوین و نه فقط تعدادی آثار محدود داشته باشند.