مقدمه (ایجاد انگیزه)
«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون» . خانواده صمیمی‌ترین و در عین حال ریشه‌دارترین نهاد اجتماعی است. الگوسازی درباره این مجموعه کوچک انسان‌پرور دغدغه جدی تمامی اندیشمندان در طول تاریخ بوده است؛ اما الگوئی که زندگی مدرن درباره روابط خانواده و نوع زندگی خانوادگی ارائه کرده است به اندازه‌ای ناقص و ضعیف است که موضوع طلاق امری پررونق‌تر از مسئله ازدواج است.
طرح مسئله (اقناع اندیشه)
الف) خانواده در نظام هستی
دست قدرت و حکمت الهی تمام اجزای جهان را به صورت جفت و عاشق یکدیگر آفریده است به گونه‌ای که هر جزء از عالم هستی خواهان جفت خویش است. زوجیت به معنای دوتا بودن استوقرآن کریم به زوجیت حیوانات، میوه ها،گیاهان وبلکه تمام اشیاء اشاره کرده است. «وَ مِنْ کُلِ الثَّمَراتِ جَعَلَ فِیها زَوْجَیْنِ اثْنَیْن». دراین آیه و آیات مشابه دیگر زوجیت که مقدمه رشد و نمو و تولید مثل است را از انسان و حیوانات به میوه‌ها و گیاهان گسترش داده است. بر همین اساس نظام هستی بر زوجیت و دوئیت بنا نهاده شده که نر و ماده با درکنار هم بودن و تأثیر در همدیگر برای ادامه زندگی و گسترش آن به همدیگر کمک می‌کنند.
ب) خانواده در قرآن
هدف از خلقت آدمی رسیدن به کمال انسانی است و خانواده محمل سیر دادن آدمی به سوی کمالات است و هیچ پایگاهی مانند خانواده نمی‌تواند چنین نقش تکامل‌بخش و انسان‌سازی داشته باشد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها». انسان در خانواده می‌تواند به رشد و تعالی در سایه آرامش روحی، جسمی و عاطفی برسد و این در حالی است که بهترین بستری که می‌تواند به این رشد و بالندگی خانواده کمک کند، مسجد است؛ چرا که در این محل مقدس رشد معنوی که همان ارتباط با خداوند متعال است اتفاق می‌افتد. آنچه مایه اصلاح زندگی این جهانی و آن جهانی است سکونت و آرامشی است که درسایه خانواده ایمانی فراهم می‌شود.
از والاترین کشش‌ها خواست زن و مرد است که همان میل و کشش همسر‌گزینی و تشکیل خانواده است. این گرایش غریزی در ذات انسان نهفته است و جلوه‌ای زیبا از عشق وصال در نهاد پاک آدمی دارد. موقعیت مسجد در محله می‌تواند این رابطه را در بهترین شکل آن که همان آشنا شدن خانواده با بهترین گزینه‌های ازدواج است، در این مکان مقدس ایجاد کند. « الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَریم».
خانواده از طرفی کهن‌ترین و ریشه‌دارترین نهاد بشری است؛ چراکه زندگی خانوادگی همزاد آدمیان است و زندگی بشر با آن معنا می‌یابد. آدمی در خانواده چشم به هستی می‌گشاید، در آن رشد می‌کند و با آن به کمال می‌رسد و از طرف دیگر خانواده نیز ماندگارترین و ابدی‌ترین نهاد بشری در دنیا و آخرت است. میل فطری انسان به زندگی خانوادگی منحصر به این جهان نیست و دوست دارد آن جهان نیز با خانواده خود زندگی نماید. اگر پیوند انسان‌ها در مجموعه خانواده ایمانی باشد محدود به این جهان نخواهد شد.
یکی از بسترهایی که می‌توان در آن به تربیت ایمانی فرزندان پرداخت، مسجد است و این نقش را در ادوار تاریخی گذشته خوب بازی کرده است به گونه‌ای که مسجد در پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و حکومت صدر اسلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در کوفه و در دولت مهدوی نیز برای یاری‌گری امام عصر (عجل الله فی فرجه) نقش محوری خود را ایفا می‌کند.
ج) خانواده در روایات
از منظر نبوی هیچ بنیانی در هستی با محبوبیت خانواده نزد خداوند متعال برابری نمی‌کند و می‌فرمایند : «مَا بُنِیَ فِی الْإِسْلَامِ بِنَاءٌ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَعَزُّ مِنَ التَّزْوِیج » . پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) پیروان خود را نیز به انجام این عمل شریف ترغیب و تشویق می‌کنند و می‌فرمایند: «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی» در روایت دیگری بیان می‌فرمایند: «مَنْ أَحَبَ أَنْ یَلْقَى اللَّهَ طَاهِراً مُطَهَّراً فَلْیَلْقَاهُ بِزَوْجَتِه؛ هر کس دوست دارد خداوند را پاک و پاکیزه دیدار کند، باید ازدواج کند».
برای یک زندگی پاک یا همان حیات طیبه، لازم است به کانون محبت و بستر عوج زندگی ایمانی دقت شود و ارتقا این سطح از دانش و معنویت در سایه‌سار مسجد که کانون توحید‌مداری و عبودیت زندگی است پرداخته شود.
در روایت دیگر می‌فرمایند: «مَنْ تَرَکَ التَّزْوِیجَ مَخَافَةَ الْعَیْلَةِ فَقَدْ أَسَاءَ ظَنَّهُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه؛ هرکس از ترس فقر ازدواج نکند به خداوند بدگمان شده است زیرا خداوند مى‌فرماید: اگر تهیدست باشند، خداوند آنان را از فضل خود، بى‌نیاز مى‌کند».
در بستر توحیدی مسجد شخص مؤمن به این باور می‌رسد که تمام اسباب عالم به دست توانای خدا اداره می‌شود و اوست که زندگی را تشکیل و در نهایت تأمین می‌کند و وظیفه مؤمن توکل و تلاش است. زندگی پاک در سایه مسجد به انسان می‌آموزد که به پرردگار خویش حسن‌ظن داشته باشد. در جای دیگر رسول اکرم (صلى الله علیه و آله) بیان می‌دارند: «زَوِّجُوا أَیَامَاکُمْ فَإِنَ اللَّهَ یُحْسِنُ لَهُمْ فِی أَخْلَاقِهِمْ وَ یُوَسِّعُ لَهُمْ فِی أَرْزَاقِهِمْ وَ یَزِیدُهُمْ فِی مُرُوَّاتِهِم؛ بى‌همسران خود را همسر دهید که خداوند اخلاق ایشان را نیکو مى‌کند و روزیشان را افزایش داده و بر مروّت آنها مى‌افزاید».
اگر جوانی در مسجد حضور مؤمنانه‌ای داشته باشد، اهل مسجد سعی می‌کنند تا با مشورت و یاری او اسباب ازدواجش را فراهم کنند. حتی در مواردی مشاهده شده که مؤمنان برای این جوان، کاری شایسته که بتواند خانواده‌اش را تأمین کند، فراهم کرده‌اند. این همان دست خداست که در مسجد نمود پیدا می‌کند.
حال سؤالی که پیش می آید این است که چطور اهل مسجد تلاش می‌کنند تا اسباب به زندگی جدیدی را برای مؤمنان جوان فراهم کنند؟ زیرا آنان به خوبی دریافته‌اند که این زندگی تکمیل‌کننده ایمان این جوان است.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جوانان فرمود: با ازدواج چشم و دامن خود را از گناه پاک بدارید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکس که در جوانی ازدواج کند صدای ناله شیطان بلند می‌شود که واویلا دو ثلث دینش از دستبرد من مصون میماند. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَایَمْنَعُ الْمُومِنَ أَنْ یَتَّخِذَ أَهْلا لَعَلَّ اللَّهُ أَنْ یَرْزُقَهُ نَسَمَةً تُثْقِلُ الارْضَ بِه لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله فرمودند): چه مانع دارد همسری انتخاب کنید شاید خداوند فرزندی به شما عطا کند که با گفتن لا اله الا الله زمین را سنگین کند».
از احادیث و سنت معصومین (علیهم السلام) چنین به دست می‌آید که سلوک و بندگی و رشد و کمال نه تنها با تشکیل خانواده منافاتی ندارد؛ بلکه خانواده یاری‌دهنده انسان در سیر و سلوک معنوی است و این خانواده اگر در مسجد و بین مؤمنان رشد کند از آفاتی که گاهی به اسم معنویت مردم را گرفتار می‌کند نجات پیدا می‌کند. در حدیث دیگر می‌فرمایند: «الْمُتَزَوِّجُ النَّائِمُ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْعَزَب» و بر همین اساس است که فروپاشی نظام خانواده چنان نکوهیده است که امام صادق علیه السلام می فرمایند: «تَزَوَّجُوا وَ لَا تُطَلِّقُوا فَإِنَّ الطَّلَاقَ یَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْش». خانواده یکی از ستون‌های عرش است که با هر طلاق خللی در آن وارد شده و پروردگار هستی را ناراحت می‌کند. پیامبر اعظم می‌فرمایند: «مَا مِنْ شَیْءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُعْمَرُ فِی الْإِسْلَامِ بِالنِّکَاحِ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُخْرَبُ فِی الْإِسْلَامِ بِالْفُرْقَةِ یَعْنِی الطَّلَاق ».
این همه نشان از ارزش والای ازدواج و بنیان خانواده دارد که اگر قرار باشد این ازدواج به طلاق بیانجامد مسجد می‌تواند بستری برای مشاوره و میانجی‌گری برای برگشت زندگی به روال عادی و حتی رفع نواقص رفتاری اعضا در ادامه حیات طیبه باشد؛ چراکه مؤمنان با همفکری و کمکی که به هم می‌کنند، می‌توانند بسیاری از مشکلات یک زندگی را برطرف کنند.
د) خانواده در عصر حاضر
همان‌طور که بیان شد خانواده در نظام هستی و ادیان الهی جایگاه بلندی دارد. در آخرالزمان که لشگر ابلیس با تمام قوا وارد صحنه شده تا تمام دنیا را پر از فساد و فحشاء نماید، اولین استراتژی ابلیس متزلزل کردن بنیان خانواده است.
در روایات آخرالزمان بیشترین خطرها در خانه و خانواده می‌باشد که اهل بیت ما را به آن هشدار می‌دهند. آنجا که می‌فرمایند: «رایت العقوق قد ظهر». گسست شدید عاطفی بین فرزند و والدین و همسران صورت می‌گیرد و در جای دیگر می فرماید: «و استخف بالوالدین» در آخرالزمان خواهی دید که پدران و مادران از فرزندان خود به شدت ناراضی‌اند و عاق والدین شدن فرزندان رواج می یابد و حرمت پدران و مادران سبک شمرده می‌شود. در جای دیگر می‌فرمایند: فرزند به پدرش تهمت می‌زند، پدر و مادرش را نفرین می‌کند و از مرگ آنها مسرور می‌شود. در آن هنگام طلاق و جدائی در خانواده‌ها بسیار خواهد شد.
در همین زمان است که عفت و نجابت زنان و مردان به تاراج می‌رود. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «یکون هم الناس بطونهم وفروجهم فلایبالون بما اکلوا و لا بما نکحوا». امیرمؤمنان (ع) در روایتی می‌فرمایند: زنان در آخرالزمان بی‌حجاب، برهنه و خودنما خواهند شد. آنان در فتنه‌ها داخل و به شهوت‌ها علاقمند و با سرعت به سوی ارضای لذت‌های خود در حرکتند.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: درآمد زنان از راه خودفروشی و بزهکاری تأمین می‌گردد. مرد از همسرش انحرافات جنسی می‌بیند و اعتراض نمی‌کند، آنچه از راه خودفروشی بدست می‌آورد استفاده کرده و می‌خورد. او زن و دخترش را کرایه می‌دهد و به خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های پست دنیا که از این راه عایدش می‌شود، راضی می‌شود.
از برنامه‌های اساسی دشمنان اسلام برای تخریب خانواده، می‌توان به رواج بی‌بندوباری در خانه و فامیل، ایجاد مثلث عشقی یعنی ارتباط مرد خانه با زن دیگر و ارتباط زن خانه با مرد دیگر، بی‌حرمتی به بزرگ‌تر در خانه، تأخیر در سن ازدواج و سخت‌گیری در ازدواج، مخالفت با پوشش و حجاب و تبلیغ تساوی پوشیدگی، عادی جلوه‌دادن انتخاب دوست پسر و دختر برای جوانان و نوجوانان، رواج فمنیسم و آزادی عمل به زنان و جداکردن فرزندان از خانه و خانواده را اشاره کرد.
نتیجه‌گیری
اگر خانواده بخواهد حیات طیبه خود را ادامه دهد تا به سر منزل هدایت برسد، لازم است در کنار خود بسترهایی مثل مسجد را داشته باشد تا در رشد و مقابله با آسیب‌های آخر الزمانی بتواند از خود دفاع کند.