ضرورت وجود مکانی برای اجتماع مردم، شنیدن آیات وحی، برگزاری نماز و مراسم خاص و نیز شورا و مشورت در امور اجتماعی شاید دلایل کافی برای ساخت بنایی مانند مسجد باشد.
مسجد جامع از دیرباز بنای باشکوهی بود که کارکردی وسیع داشت و امور اجتماعی مهم از جمله نمازهای خاص، مراسم و تجمعات در آن انجام می‌شد و نقش نمادین و تبلیغی را ایفا می‌کرد که از عهده سایر مساجد خارج بود.
در این مجال نگاهی اجمالی داریم به تاریخچه شکل‌گیری و ویژگی‌های کالبدی مسجد جامع حضرت ابوالفضل (ع) از مطرح‌ترین مساجد جامع استان قزوین.
مسجد جامع شهر الوند مزین به نام حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) واقع در تقاطع خیابان امام خمینی(ره) و خیابان شهید مطهری تقریباً در مرکز شهر همچون نگینی در کالبد شهر الوند جای گرفته است.
بنای اولیه این مسجد در سال 53 به وسیله عده‌ای از خیرین مؤمن این شهر بنیان نهاده شد و ساخت بنای آن به دست یک روحانی معمار به نام شیخ اصفهانی صورت گرفت.
تا سال 56 اطراف آن با دیواری به ارتفاع سه متر با آجر و ملات گلی ساخته شد و به وسیله هیئت حضرت ابوالفضل (ع) سقف آن با چادر برزنتی پوشانده و حدود دو سال به همین صورت از آن برای برگزاری نماز جماعت و مجلس عزاداری و کارکردهای دیگر استفاده شد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 از سوی شخصی به نام شیخ علی و همکاری شهیدان حاج محمد شمس‌دوست و شکرالله عباسی و مرحوم حاج محمد رجبی و دیگر اعضای هیئت، ادامه ساخت‌وساز آن با استفاده از کمک‌های مردمی و با مصالح مقاوم‌تری مسقف شد.
چون این مسجد نخستین مسجدی بود که (به استثنای مسجد امام خمینی(ره) الوند قدیم) در این شهر ساخته شده بود و در مرکز شهر هم قرار داشت و فارغ از تعلق به قوم و قبیله‌ای خاص و متعلق به عموم مردم بود، از بدو تأسیس، استقبال مردم از این مکان مقدس بسیار باشکوه بود؛ به طوری که در دوران انقلاب مرکز اصلی اجتماع انقلابیان علیه رژیم پهلوی به شمار می‌رفت و با شروع جنگ تحمیلی این مسجد نقش بسزایی در آموزش، ساماندهی و اعزام نیرو به جبهه و در عین حال محل پایگاه بسیج و مبارزه با گروهک‌های شرور مانند منافقان و توده‌ای‌ها و اراذل و اوباش شد؛ به طوری که با گشت‌های شبانه بسیجیان که از این مکان اعزام می‌شدند، امنیت کامل به این شهر بازگشت.
طی سالیان دوران دفاع مقدس و پس از آن هزاران مجلس باشکوه از قبیل مراسم شهدا، برگزاری ایام‌الله‌ها، محل شروع راهپیمایی‌های 22 بهمن و روز قدس در این مکان منعقد شده است.
پس از پایان دفاع مقدس که بحث بازسازی در همه جای کشور دستور کار مسئولان نظام قرار گرفت، هیئت امنای این مسجد نیز درصدد بازسازی این مکان برآمدند؛ چراکه ساختمان آن بدون فنداسیون و با ملات گلی فاقد استحکام لازم بود.
همچنین طبق طرح هادی شهر الوند از کوچه و خیابان شهید صارمی باید چهار متر در عرض بنای قدیمی مسجد عقب‌نشینی می‌کرد و این در حالی بود که تنها درب ورودی مسجد به یک کوچه سه متری فرعی باز می‌شد و در مواقع اجتماع جمعیت در مناسبت‌ها و ایام خاص با مشکل مواجه می‌شد.
علاوه بر این وسعت شبستان حدود 400 متر مربع و حیاطی حدود 200 متر مربع برای برگزاری نماز جماعت و مراسم مذهبی جوابگو نبود و در راستای حل این مشکلات در سال 67 هیئت امنا از طریق کمک‌های مردمی و برخی سازمان‌ها اقدام به خرید بعضی از خانه‌های اطراف کرد.
سال 73 که برای نخستین بار نماز جمعه در این شهر برگزار شد، جلسه‌ای با حضور شهردار وقت الوند، هیئت امنای مسجد و تعدادی از روحانیان این شهر در حضور آیت‌الله هادی باریک‌بین نماینده ولی فقیه در استان برگزار شد.
در این جلسه حضرت آیت‌الله باریک‌بین از شهردار درخواست کرد تا چند باب از خانه‌های اطراف خریداری و پس از تخریب به محوطه مسجد اضافه شود.
این امر با پیگیری‌های هیئت امنای مسجد تحقق یافت و درب مسجد به خیابان امام خمینی(ره) منتقل شد؛ اما باز این مکان جوابگوی اجتماع مردم در روزهای جمعه برای اقامه نماز جمعه نبود.
با پیشنهاد آیت‌الله باریک‌بین نامه‌ای به رئیس جمهور وقت نوشته و از ایشان کمک و مساعدت برای توسعه مسجد درخواست شد.
رئیس جمهور بلافاصله پس از سه روز هیئت بازرسی نهاد رئیس جمهوری را به این شهر اعزام و بعد از مدت کوتاهی دستور کمک و مساعدت به مسجد را از طریق استانداری به شهرداری الوند صادر کرد.
در راستای دستور رئیس جمهور، بنای قبلی مسجد در سال 78 تخریب و بلافاصله احداث ساختمان فعلی به وسیله مسئولان و مردم خیّر الوند در همان مکان شروع شد.
با پیگیری‌های هیئت امنا و شهردار وقت و کمک‌های مردمی تاکنون 18 باب از خانه‌های اطراف تملک و به شبستان و حیاط مسجد افزوده و نیز هشت باب از مغازه‌های اطراف متعلق به مردم و یک باب مغازه متعلق به مسجد جا به جا و نوسازی شد.
در مدت زمان نوسازی مسجد برای اینکه نماز جماعت و مراسم مذهبی در این مکان تعطیل نشود، بخشی از بنای زیرزمین احداث و نماز جماعت، مراسم مذهبی و کلاس‌های تابستانی در آن برگزار شد.
شبستان اصلی به مناسبت میلاد پربرکت حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) چهارمین روز ماه شعبان سال 85 به دست امام جمعه سابق الوند و با حضور استاندار وقت، دیگر مسئولان شهر و مردم همیشه در صحنه الوند مورد بهره‌برداری قرار گرفت و نماز جمعه در ماه مبارک رمضان همان سال در این مکان مقدس برگزار شد.