ایجاد انگیزه
مسجد خانه‌ی خدا، مجلس و جایگاه پیام‌آوران بزرگ الهى و خانه همه‌ی تقواپیشگان است: «المساجد المجالس الآنبیاء»؛1 «المساجد بیوت المتقین».2 مسجد متعلق به خداوندی است که سرچشمه‌ی تمامى عظمت‌ها و بزرگی‌هاست: «و ان المساجد لله»3
ساختن و آبادان کردن این جایگاه ارجمند، علاوه بر آنکه نشان‌دهنده‌ی ایمان است، انحصاراً در قلمرو صلاحیت مؤمنان قرار گرفته است.
پیشینه‌ی مسجد با تاریخ دین پیوند خورده است؛ مخصوصاً دین اسلام که از شروع بعثت رسول اکرم (ص)، حرکت‌ها و فعالیت‌ها از درون مسجد صورت گرفته و مسجد پایگاه عبادت و یاد خداوند متعال و خاستگاه جهاد فکرى و تعلیم و تعلم معارف اسلامى قرار گرفته است. همچنین پایگاه تجمع رزمندگان و اعزام آنان به جبهه و مرکز وحدت مسلمانان و نمایش وحدت و یکپارچگى اسلام بوده و در تمامی اعصار، نقش خود را به بهترین شکل ممکن ایفا کرده است.
در عصر غیبت، افزون بر این وظایف، یک وظیفه مهم دیگر نیز بر عهده‌ی مسجد قرار گرفته و آن زمینه سازى برای حضور حضرت امام زمان (عج) است. مؤمنان با حضور همه‌روزه در مسجد، علاوه بر نمایش پیوستگى و همبستگى، جامعه‌ی اسلامى را براى ظهور آن امام غایب نیز آماده می کنند و از این طریق، امیدهاى دشمنان اسلام را به ناامیدى مبدّل می کنند. مؤمنان در مساجد، ضمن آشنایی با تهدیدهایی که متوجه اسلام و مسلمانان است، برای مقابله با این خطرها چاره مى‌اندیشند و به این وسیله، زمینه‌ی ظهور امام زمان (عج) را فراهم می‌آورند.
اقناع اندیشه
مسجد، یک نهاد سیاسى پر تحرک در جامعه اسلامى است. در ابتدای پیدایش حکومت سیاسى اسلام و ابقای آن، مسجد تأثیر بسزایی داشته است. سیاست با مساجد آمیخته است؛ همان‌طور که احکام و مقررات دینى با آمیزه هاى سیاسى همراه و همزاد است. گواه این ادعا آنکه مرکز اداره حکومت اسلامى در زمان حضور پیامبر (ص) در مدینه، مسجد بود و از مسجد حکومت تازه‌تأسیس اداره می شد.
در ادامه، جهت تبیین ارتباط مسجد با حکومت، سیره اهل بیت را مرور می کنیم.
1. آغاز حکومت اسلامى و اداره آن از مسجد: در سال‌هاى آغازین مبعث، پیامبر اکرم مسجدالحرام را سنگر تبلیغى و ارتباطى پیشبرد رسالت خویش قرار دادند. با وجود سخت‌گیری‌های قریش و کفار، هر گاه مجال می یافتند، در مسجدالحرام با بعضى از هیئت‌ها مذاکره می کردند. پس از هجرت به مدینه، بى‌درنگ مسجدالنبى را بنا نهادند که مرکز فعالیت‌های تبلیغى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى مسلمانان شد.
این نهاد مقدس قلب تپنده‌ی حیات سیاسی و اجتماعى مسلمانان بود. فعالیت‌های پیامبر اکرم در مسجد عبارت بود از: قضاوت، مذاکرات و گفتگوهای سیاسى با افراد و هیئت‌هاى اعزامى از قبایل گوناگون و بستن پیمان بیعت با تازه‌مسلمانان. به این ترتیب در صدر اسلام مسجد مظهر اقتدار سیاسى حکومت اسلامى شد و به عنوان مهم‌ترین نهاد حکومتى پیامبر (ص) مطرح گشت.
2. مسجد مرکز فعالیت‌هاى حضرت على (ع): پس از رحلت رسول خدا (ص)، با وجود تلاش در جهت انزوای امیرالمؤمنین (ع)، آن حضرت براى به جا آوردن نماز در مسجد حضور می یافتند و در مواردی به پرسش‌هاى مسلمانان پاسخ می گفتند. عمر بن خطاب گفته است: «لا یفتین احد فى المسجد و علی حاضر؛4 هیچ‌کس حق ندارد با حضور على در مسجد فتوى دهد». این سخن نشان می دهد که ایشان در دوران حکومت غاصبان خلافت و خلفای غاصب، برای حل مشکلات مسلمانان در مسجد حاضر می شدند.
در جریان هجوم به خانه‌ی وحی جهت بیعت، امیر مؤمنان فرمودند: «اکنون که قرار است این کار انجام گیرد، باید در مسجد و در حضور مردم باشد؛ زیرا بیعت با من نباید مخفیانه انجام شود».5
پس از پذیرفتن خلافت ظاهرى نیز مسجد را محل اخذ بیعت از مردم قرار دادند و در مدینه و کوفه، مرکز تبلیغ معارف و روشنگرى مردم توسط آن حضرت، مسجد بود. قضاوت، رسیدگی به امور جنگ و برخی کارهای حکومتی را در مسجد انجام می‌دادند. البته از وعظ و سخنرانى نیز غافل نبودند و در مساجد مدینه، کوفه و بصره به ایراد وعظ و سخنرانی می‌پرداختند.
3. مسجد و ظهور امام زمان (عج): شروع حکومت جهانى حضرت مهدى (عج) از مسجد خواهد بود. حضرت حجت (عج) در آغاز کار با یاران اندکى از مسجدالحرام ظهور می کند.6 امام باقر (ع) فرمودند: «همانا قائم ما از راه کوه ذى طوبى با 313 مرد به عدد رزمندگان جنگ بدر می آید تا اینکه به حجر الاسود تکیه داده و پرچم پیامبر (ص) را می‌افرازد». بنا بر این روایت شروع نهضت جهانى حضرت مهدى (عج) از مسجدالحرام است.
د) مسجد و اداره حکومت امام زمان (عج): بنا بر روایات، مقر حکومت عادلانه حضرت مهدى (عج)، مسجد کوفه خواهد بود. امام صادق (ع) فرمودند: «زمانی که قائم ما قیام نماید، زمین به نور الهى روشن و درخشان می گردد، به گونه ای که مردم از پرتو خورشید بی نیاز میشوند و عمر مردان در زمان حکومت او چنان طولانى می شود که براى هر مرد هزار فرزند متولد شود، که در آنها دختر نباشد. وى در نجف مسجدى می سازد که داراى هزار در است و خانه هاى کوفه به نهر کربلا و به حیره متصل گردد تا جایى که اگر کسى در روز جمعه در حالی که بر استری چابک و لاغر سوار شود و آهنگ آن دیار نماید تا نماز جمعه را درک کند، موفق نمی شود».
ساختن مسجدى در نجف با هزار در، نشانه عظمت و آبادى مسجد کوفه و رونق آن است. مطمئناً جمعیت فراوانی به مسجد کوفه سرازیر می‌شود که برای آن هزار در قرار می‌دهند.
البته آبادانی و رونق، به مسجد کوفه منحصر نمی‌شود و تمام مساجد دنیا در حکومت مهدوی، آیاد و پر رونق خواهند شد.
این حرکت امام زمان (عج) ـ یعنی قرار دادن مسجد کوفه جهت مرکز حکومت ـ نشان می‌دهد که آن حضرت در محل اداره حکومت، روش پیامبر (ص) و على بن ابى طالب (ع) رادر پیش خواهد گرفت.
بنا بر برخی روایات، امام زمان (عج) پس از کوفه به طرف قدس حرکت خواهد کرد و پس از شکست دادن یهود، مسجد بیت المقدس را از نو خواهد ساخت: «خلیفه اى از بنى هاشم فرود می آید که زمین را از عدل و داد پر می کند و عبارت بیت المقدس را به گونه ای می سازد که همانندش ساخته نشده باشد». عبارت «عمارت بیت المقدس را به گونه‌اى می¬سازد که همانندش ساخته نشده باشد» مبیّن این است که قائم آل محمد (ص) قدس را از چنگال صهیونیست‌ها نجات می‌دهد. از آنجا که حکومت مهدوی، حکومت عدل و داد و رفاه بشر است، می‌توان دریافت که مسجد جایگاهی اساسی در شیوه‌ی حکومت‌داری حضرت مهدی (ع) دارد.
نتیجه
انتظار ظهور امام زمان (عج)، بهترین عبادت‌ها محسوب شده است؛ چنان‌که رسول اکرم (ص) فرمودند: «افضل العبادة انتظار الفرج؛ برترین عبادت‌ها انتظار فرج است». مسجد محل عبادت است؛ پس مسجد در نیز باید منتظر امام زمان (عج) بود. مسجدی که از آن رنگ و بوی انتظار به مشام نرسد، مسجدی بی‌روح است؛ چراکه انتظار همچون جانی در کالبد عبادات است.
تحریک احساسات
یکی از کارهای مهم حضرت پس از ظهور، انتقام گرفتن از ظالمانی است که به خاندان نبوت جفا کردند و اجر رسالت را با غصب حق خاندانش به آن حضرت دادند. خاندانی که ثقل قرآنند و حضرت رسول در موردشان سفارش‌های بسیاری کرده بود، پس از پیامبر مورد بی‌مهری مردم قرار گرفتند.
پی‌نوشت
1. مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۳۶۳.
2. همان، ص362.
3. جن: 18.
4. ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 4.
5. تاریخ طبری، ج ۶، ص ۲۲۳۸.
6. علی کورانی، عصر ظهور، ص ۲۱۵.