به گزارش پایگاه تخصصی مسجد؛ با شیوع موج سوم کرونا رهبر معظم انقلاب(مدظلهالعالی) در جلسه ای با ستاد ملی مقابله با کرونا در بخشی از سخنان خود بر «آموزش همگانی دربارهی راههای شیوع و شیوههای پیشگیری به صورت محلهمحور و با استفاده از ظرفیت مساجد و بسیج و البته با محوریت وزارت بهداشت و همکاری وزارت ارشاد و صداوسیما» تأکید فرمودند.
به دنبال این فرمایش رهبر معظم انقلاب، مرکز رسیدگی به امور مساجد قرارگاهی با حضور مدیران نواحی هجده گانه، فرماندهان سپاه تهران و ائمه جمعه استان تهران تشکیل داد و «عملیات محله محور مسجد پایه» را بر اساس انتقال تجارب موفق مساجد محوری به سایر مساجد محله در زمینه مقابله با کرونا و آثار آن طرح ریزی کرد.
این عملیات علاوه بر فعالیت پیشگرانه کرونایی و کم کردن صدمات و آلام ناشی از آن، در موقف های تقویم خود برنامه های فرهنگی را با محوریت کرونا دنبال میکند. در عملیات محله محور، تعدادی مساجد محوری وظیفه هماهنگی سایر مساجد محله را در موقف های مختلفی که در این عملیات تعریف شده را بر عهده دارند. یکی از این موقف ها «عملیات فرشتگان رحمت» بود که همزمان با روز پرستار انجام شد. در این عملیات مساجد تهران از رشادتهای کادر درمان و زحمت کشان عرصه سلامت قدردانی کردند. البته پیش از کرونا این کار انجام میشد، ولی در این عملیات تقدیر از مدافعان سلامت بسیار فراگیر و متفاوت بود.
در این گفتوگو قصد داریم با « حجتالاسلام یونس سمیعی» امام جماعت «مسجد حضرت ابوالفضل(علیه السلام)» واقع در خیابان هوشیار، که از ائمه جماعات موفق در «عملیات محله محور مسجد پایه» و موقف «فرشتگان رحمت» در این عملیات است، درباره ضرورت تقدیر از کادر درمان توسط مسجدیها صحبت کنیم. همچنین در سوالات دیگری ویژگیهای یک امام جماعت موفق و ضرورت عملیات محله محور را از این امام جماعت جوان جویا شدیم.
حجت الاسلام سمیعی یک منبری و مداح از نسل جوان با سبکی نو و منحصر به فرد است. سخنان مذهبی او در واقع همان جوابهایی است که جوانان در جستجوی آنها هستند.
شما در موقف «فرشتگان رحمت» از «عملیات محله محور مسجد پایه» از ائمه جماعات موفق هستید. ضرورت انجام چنین فعالیتهایی(تقدیر از کادر درمان) چیست؟
تبیین و ارزشگذاری عملی که انسان میخواهد انجام بدهد، بسیار مهم است. یعنی در مرحله اول، هدف هر فعالیتی که انسان میخواهد انجام دهد باید ارزش گذاری شود و ضرورت انجام و همچنین نتایج آن تبیین شود.
در مرحله دوم، سازماندهی نیروها بر اساس ارزش، ضرورت و همچنین هدف عملیات، برنامه ریزی و اجرا میشود. تقدیر از کادر درمان قبل از کرونا نیز صورت میگرفت. همه ما به ارزش بالای پرستاران، دکترها و به طور کلی کادر درمان واقف بودیم، اما این تقدیرها به صورت محدود صورت می گرفتند و فراگیر نبودند.
با اینکه جایگاه پرستار یک جایگاه خاص و متفاوت بود ولی بعد از همه گیری کرونا وقتی مردم رشادتها و شهادتهای پرستاران را مشاهده کردند، همان قداستی که رزمندگان اسلام در خط مقدم جبههها داشتند، برایشان تداعی شد و ارزش جایگاه آنها نزد مردم چندین برابر شد. به ویژه باید گفت: این جایگاه نزد متدینین به مراتب بیشتر از سایرین متعالی شد.
همچنین رشادتهای آنها باعث شد نگاه ویژهای به تقدیر از آنها بخصوص در روز پرستار صورت پذیرد. بعد از کرونا هر جا که سخن از تقدیر از کادر درمان به میان آمده، اقشار مختلف و آحاد مردم حضور یافتند. در روزهایی که عملیات «فرشتگان رحمت» در ایام میلاد با سعادت حضرت زینب(سلام الله علیها) اجرا میشد، بسیاری با ما همراه شدند که برخی حتی مسجدی هم نبودند. همچنین بعد از کرونا بسیاری از گروههای جهادی مساجد با بیمارستانها به واسطه همیاری و همکاری در طول این دوران داشتند ارتباط برقرار کردند.
در نتیجهی این عملیات در کنار تقدیر از مدافعان سلامت، یکی از کارهایی که پیگیری شد، پیوند مسجد و بیمارستان بود. اکنون این ارتباط دو طرفه شده و بر اساس آن میتوان کارهایی در جهت درمان اهالی و نمازگزاران صورت داد. همچنین میتوان فعالیتهایی خیرخواهانه به نفع مستضعفین و نیازمندان انجام داد.
سومین اتفاقی که در این عملیات دنبال شد، نشان دادن این کار حَسَنه(تقدیر و تشکر از کادر درمان) در فضای مجازی است. چه بسیاری از کارهایِ حَسنه که کاملاً مخفیانه انجام شده است. اما یکی از جاهایی که کار نیک باید تبلیغ شود و به سمع و نظر مردم برسد، قدردانی از رشادت ها و زحمات کادر درمان است.
بسیاری از ما بارها احادیثی با این مضمون که؛ کسی که شکر گذار مخلوق خدا نباشد شکرگزار خالق هم نیست را شنیده ایم. به خصوص مسجدیها، ائمه جماعات و هیئات امناء بارها اینگونه احادیث را شنیدهاند، اما اکنون آن را با تقدیر از زحمتکشان عرصهی سلامت در مرحله عمل به منصه ظهور گذاشتهاند که البته با گل و شیرینی و حضور خود در محل کار آنها این کار را انجام دادند. این کار به نوبهی خود یک نماد فرهنگ سازی دینی و مذهبی است که در سطح بین المللی نیز از جانب نهادهای دینی صورت گرفته است. دینی که بسیاری میخواهند آن را سکولاریزه کنند و میگویند؛ دین نباید کاری با سیاست و جامعه داشته باشد! ولی این طور نیست.دین در عرصههای مختلف اجتماعی نه تنها حضور دارد، بلکه کمک هم میکند.
تعامل دیگر مسجد با بیمارستان این است که نیروهای جهادی مساجد میتوانند کمک مفیدی برای بیمارستانها باشند. کما اینکه کمکهای چشمگیری از طرف آنها در دوران کرونا به بهترین نحو صورت گرفت.
ما در روزهای آغازین شروع بیماری خدمت بیمارستانهای «یافت آباد» و «شماره ۲» رسیدیم. تعاملات گستردهای با این دو بیمارستان در زمینههای مختلفی مثل ضد عفونی اماکن و معابرِ بیمارستان، کمک به کادر پرستاری و حتی کمکهای معنوی مثل اعزام مداح در ایام حزن و جشن، داشتهایم!
در روزهای اوج همهگیری کرونا، مداحان اهل بیت(علیهم السلام) به این بیمارستانها اعزام میشدند و در اتاق پیج بیمارستان، دقایقی را پشت بلندگو به مولودی خوانی، دعا و یا نوحه خوانی در ایام حزن میپرداختند. این کار در آن روزها بازتاب بسیار خوبی از جانب بیماران و کادر درمان داشت.
یکی دیگر از ابعاد عملیات «فرشتگان رحمت» تبلیغ در رسانهها و فرهنگ سازی قدردانی از کادر درمان است این کار باعث تبیین اهمیت و ارزش پرستار و پرستاری و زحمات کادر درمان شد. همچنین موجب شد رشادتهای آنها بیشتر از گذشته مورد توجه مردم قرار بگیرد.
حضرتعالی یک امامِ موفق هستید. در نظر شما یک امام جماعت موفق چه خصوصیاتی دارد؟
به نظر من اولین معیارِ یک امام جماعت موفق این است که؛ مسجد را خانه ازلی خود بداند. امام جماعت باید ذهن و دلش کاملاً در اختیار مسجد باشد. امام جماعتی موفق خواهد شد که مسجد را مثل فرزند خود بداند! همانگونه که یک پدر تمام توجه خود را به فرزندش معطوف میکند، امام جماعت نیز باید تمام توجهاش را به مسجد معطوف نماید.
معیار دوم، حضور حداکثری یک امام جماعت در مسجد است. چقدر خوب است که امام جماعت هر سه وعده نماز را در مسجدش امامت کند. اما اگر به هر دلیلی نتوانست در سه وعده نماز حضور داشته باشد، حداقل دو وعدهاش را در مسجد اقامه و امامت کند.
امام مسجد باید قبل از نماز در مسجد حضور داشته باشد و بعد از نماز یا در شبستان و یا در محل دفترش در خدمت مردم باشد.
همچنین یکی از معیارهای مهم امامت جماعت، معاشرت با مردم و مردمی بودن است. امام بایستی به هنگام ورود به مسجد به همه سلام بدهد. این که ورود و خروج او با رفتاری خشک همراه باشد این احساس را پدید میآورد که امام جماعت خود را از مردم نمیداند و یا دچار خودبرتربینی است. ما همه با هم یکسان هستیم. ملاک برتری ما تقوا است که البته آن را هم فقط خدا میتواند تشخیص دهد. همانطور که قرآن میفرماید: هر کسی که تقوایش بیشتر باشد عزیزتر است.
دغدغهمند بودن نیز یکی از معیارهای مهم امامتِ مسجد است. دغدغهی مسجد داشتن برای امامت جماعت خیلی مهم است. بهترین مثالی که میشود برای این امر به کار برد، همان است که مسجد را مثل فرزند خود بداند.
بعد از این مولفهها، داشتن سواد اهمیت بسزایی دارد. یک امام جماعت باید علاوه بر مدارک حوزوی، سواد پاسخگویی به سوالات مردم را داشته باشد.
مولفهی مهم دیگر در امامت مسجد این است که به آنچه که میگوید عمل کند. به عنوان مثال؛ وقتی به مردم میگوید به نیازمندان کمک کنید، قبل از همه چیز مردم کمک کردن او را ببینند.
مولفهی دیگر، سادهزیستی است. یک امام جماعت موفق اهل تجملگرایی نیست. یک امام موفق باید مثل طبقه متوسط جامعه زندگی کند. همانطور که اهل بیت(علیهم السلام) با سادهزیستی مردم را به سمت خدا میخواندند، امام جماعت نیز باید ساده زیست باشد. ساده زیستی و تقوای اوست که باعث محبوبیتش میشود.
مولفهی مهمِ بعدی در موفقیت یک امام جماعت میدان دادن به نوجوانها و جوانها است.
یک امام جماعت موفق باید کار تشکیلاتی بلد باشد. اگر بخواهد همه مسئولیت ها را بر عهده بگیرد شاید زمان محدودی بتواند کارها را پیش ببرد، اما یقیناً ادامهدار نخواهد بود و دیگر نخواهد توانست بار همه مسئولیتها را به تنهایی بر دوش بگیرد.
اما بالاترین و مهمترین ویژگی یک امام جماعت موفق، اخلاق نیکو است. پیغمبر مکرم ما(صلی الله علیه و آله و سلم) خوش اخلاق بودند. ایشان با اخلاق نیکو مردم را جذب مینمودند. اگر امام جماعت خوش اخلاق نباشد و لبخند به لبش نداشته باشد، نمیتواند کسی را جذب کند. امام جماعت، با خلق خوش و لبخند زدن و این که حواسش به همه چیز و همه کس باشد به موفقیت خواهد رسید.
امام جماعت باید بتواند کادر تشکیل دهد. یکی از کارهایی که شهدای ما در حیات دنیایی خود موفق نشدند به سرانجام برسانند، کادر سازی بود. در واقع به اقتضای زمان و نبودن فرصت این کار صورت نگرفت. به عنوان مثال؛ اگر نگاهی به حیات شهید ابراهیم هادی بیاندازیم، با اینکه کتابی که درباره این شهید نوشته شده بسیار هدایتگر است، ولی این شهید عزیز هرگز وقت نداشت یکی مثل خودش را تربیت کند. اگر در آن زمان این امکان وجود میداشت که یک مجموعه تشکیلاتی ایجاد شود، اکنون ابراهیم هادی های بسیاری میداشتیم. اما هم اکنون، چرا یک امام جماعت نباید کادر سازی کند و تشکیلات ایجاد نماید و هرکسی را که در زمینهای موفق است، نشر دهد؟
من گاها به کسانی که در مسجد کارهایی بلد هستند، مثل فتوشاپ و یا کارهای اینچنینی، شرط میکنم برایشان هزینه میکنیم در صورتیکه آنها نیز کارشان را به دیگران آموزش دهند. همچنین موظف هستند که کارهای مسجد را در اولویت قرار دهند. لذا یکی از مولفه های یک امام جماعت موفق توانایی کادر سازی و کار تشکیلاتی است.
همچنین امام جماعت موفق باید بلد باشد کار تربیتی انجام دهد. زیرا مسجد جای تعلیم و تربیت است. نقل است که وقتی پیامبر وارد مسجد شدند، دیدند دو دسته در مسجد حضور دارند که یکی در حال عبادت و دیگری در حال بحث علمی است که البته ایشان در جلسه علمی شرکت نمودند. یعنی علمیت در مسجد موضوعیت دارد. لذا توانایی انجام کار تربیتی از ویژگیهای یک امام جماعت موفق است.
نکته بعدی قناعت است. امام جماعت باید چشمداشت مالی نداشته باشد. زیرا رزق ما در دست کسی دیگری است. اوست که ما را حمایت میکند. لذا بهتر است یک امام به طور صد در صد به مسائل مادی ورود پیدا نکند.
در نهایت باید گفت امام جماعت موفق آن کسی است که «امامت» کند.
اکنون ما در مساجد یا پیشنماز داریم یا امام جماعت! پیش نماز کسی است که مشغله خاص خود را دارد و فقط برای اقامه نماز به مسجد می آید و در نهایت نیم ساعت در مسجد می ماند و می رود. این پیشنمازی محسوب میشود نه امامت جماعت. امام جماعت باید به همه امور مسجد تسلط کامل داشته باشد. از برنامهی بسیج خواهران و برادران گرفته تا سایر برنامه های مسجدش. امام مسجد باید امور را رصد کند و رهبری را برعهده بگیرد. یک امام جماعت موفق کار را به لحاظ تشکیلاتی به مجریان می سپارد و خودش فقط رهبری می کند. این احساس باید در تشکیلات مسجد وجود داشته باشد که امام مسجد ناظر بر کارها است.
همچنین یک مولفهی ظاهری و مهم امام جماعت موفق، آراستگی او محسوب میشود. امام جماعتی که به سمت محراب میرود باید به مردم و نمازگزاران احترام بگذارد و یکی از مصادیق احترام، آراستگی ظاهری او به هنگام حضور در مسجد است. رنگ لباس، مدل لباس و آراستگی، به نوعی احترام گذاشتن و محترم شمردن مخاطب محسوب میشود. ما در دعای صحیفه سجادیه از امام سجاد(علیه السلام) میخوانیم که؛ خدایا چهره من را به طوری قرار بده که مردم به سمت من بیایند و وقتی به سمت من آمدند، من آنها را به سوی تو هدایت کنم.
یک امام جماعت موفق برای جذب حداکثری چه کارهایی انجام میدهد.
به نظر من برای جذب نوجوانان و جوانان و اصولاً برای جذب حداکثری مهمترین مسئله این است که امام جماعت جایگاه امامت خود را بشناسد. ممکن است کسانی امامت مسجد را با انگیزه هایی متفاوتی انتخاب کرده باشند. ولی یکی از دلایل موفقیت در جذب حداکثری، درک ضرورت و شناخت جایگاه امامت است.
یک امام موفق باید نگاه و تحلیلش این باشد که اگر قرار است رهبری کنم، در وهله اول باید جذب حداکثری داشته باشم! لذا، اینجاست که در مراجعاتی که به او میشود فعل «جذب کردن» را مد نظر قرار میدهد.
از طرفی، کنار اینها باید به سخن ارزشمند حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، «السائل رسول الله»، اعتقاد داشته باشد. به این معنا که سوال کننده و هر کسی که به شما رجوع می کند یا به عبارتی کارش به شما گیر میافتد، فرستاده خدا است.
همچنین ایشان میفرمایند: اگر کسی پذیرای این سائل باشد و او را قبول کند، خدا را قبول کرده است و اگر رد کند، دست رد به سینه خدا زده است. یعنی خدا را اجابت نکرده است!
وقتی ما امام جماعت میشویم، حتی نسبت به زنگی که به گوشی ما میخورد هم مسئول میشویم. وقتی که گوشی ما زنگ میزند، اگر نتوانستیم پاسخگو باشیم، باید در اولین فرصت خودمان به تماس گیرنده زنگ بزنیم و جویا شویم که کارش چیست؟
گاهی پیش میآید که افرادی به ما زنگ میزنند و ما جواب نمیدهیم و یا میگذاریم چند بوق بیشتر بخورد سپس جواب میدهیم. یعنی ما یا عامدانه میگذاریم چند بوق بیشتر بخورد برای اینکه در شأنمان نیست که همان بوق اول جواب بدهیم و یا عامدانه جواب نمیدهیم. در همه این حالات باید در آخرت پاسخگو باشیم.
البته این نکات کاملاً به جنبه روحی و درونی یک فرد مربوط میشود. ولی یکسری موارد هستند که به روابط اجتماعی ما بر میگردند که قابل تقویت شدن هستند. مواردی نیز به تبیین و ضرورت جایگاه امامت جماعت با هدف جذب حداکثری، در ذهن و رفتار امام جماعت مربوط میشوندکه بعد از درک این جایگاه باید به آنها توجه بیشتری داشت. همه این موارد در مجموع اخلاق یک امام جماعت را تشکیل میدهد. با توجه به این موارد، امام جماعتی موفق است که دست رد به سینه هیچ کس نزند.
به یکی از بزرگان و علمای به نام نجف گفتند؛ اگر یک ساعت از عمر شما باقی مانده باشد چه کاری انجام میدهید؟! ایشان فرمودند: در پستوی جلوی درب منزل مینشینم که اگر مردم تقاضای استخاره داشتند، در دسترسشان باشم و بتوانم کارشان را راه بیاندازم.
همچنین، از ابنِ میمون(میمون بن مهران مروی) نقل شده که امام حسن مجتبی(علیه السلام) در مسجد مدینه معتکف شده بودند. شخصی آمد و به ایشان فرمود؛ یا ابن رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، دستم زیر سنگ مانده و بدهکارم! نمیخواهم که شما بدهی من را بدهید. فقط بیاید و من را ضمانت کنید! حضرت بلند شدند و به راه افتادند. در همین هنگام به ایشان گفتم: ای پسر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، ما که در حال اعتکاف هستیم! ایشان فرمودند: از جدم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدهام که اگر کسی خواسته و حوائج مسلمانی را برآورده کند خدا ثواب نه هزار سال عبادت را به او عطا میکند.
در مواجهه با انسان هایی که بد رفتار هستند، یا قدر ناشناسی میکنند و یا اشخاص کمال طلب باید صبوری پیشه کرد(کمال طلبها اینطور هستند که اگر همه چیز و همه شرایط مساعد باشد، باز هم به دنبال برتری و کمال هستند و با کوچکترین نقصی صدایشان در میآید). باید این را بدانیم که انسانها با زبان یکدیگر کوچک و بزرگ نمیشوند، زیرا «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّه». اگر همه عالم جمع شوند تا کسی را زمین بزنند اگر خدا نخواهد نمیشود و بالعکس!
ما باید در برابر کسانی که از ما خواسته ای دارند مسئولیت پذیر باشیم. وقتی این مسئولیت پذیری که در دین ما نیست تبیین شده و هم به لحاظ اخلاقی و انسانی بر آن تاکید شده، در یک امام جماعت تقویت شود آنگاه در جذب مردم موفق خواهد شد. چون امام جماعت به خاطر لباسش محل رجوع است. لذا مسئولیت پذیری او در پذیرش دیگران نسبت به افراد عادی باید بیشتر و متفاوتتر باشد.
یک برنامه و طرح خوب چگونه با موفقیت در مسجد اجرا میشود؟
باید در ابتدا، ملی و یا مذهبی بودن یک برنامه مد نظر قرار بگیرد. هر برنامهای باید در شورای فرهنگی بررسی شود. در این شورا باید زمان اجرا، مدت زمان برگزاری آن و مهم تر از همه هدف از اجرای آن مورد بررسی قرار بگیرد. در این شورا باید هدف اجرای یک برنامه تبیین شود.
مسأله مهم دیگر گزارش گرفتن و پیگیری انجام کارها از لحظه تصمیم گیری تا مدتی پس از اجرا است.
نکته حائز اهمیت از لحظه تصمیم گیری تا پایان یک مراسم، مدیریت بحران است. باید احتمال هر اتفاقی را داد. ممکن است دستگاه صوت خراب شود، برق قطع شود و یا میهمانان نتوانند در جلسه حضور یابند و... .
لذا باید هدف یک برنامه تبیین و ارزش گذاری و در طول اجرا هم مدیریت شود.
یکی از اصول «عملیات محله محور مسجد پایه» کار شبکهای مساجد است. این کار گروهی و هماهنگ بین امامان جماعات، چه کمکی به ارتقاء فعالیتهای مسجدی و در پی آن مدیریت مسجد میکند؟
امیرالمومنین حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: «مامِنْ حَرَکةٍ الَّا وَانْتَ مُحْتاجٌ فیها الی مَعْرِفَةٍ» یعنی؛ هیچ حرکت و کاری نیست مگر این که در انجام آن! نیازمند به آگاهی و آشنایی و معرفت هستی.
به نظر من یکی از اصلی ترین شاخصهها در «عملیات محله محور مسجد پایه» تبیین اهمیت و ضرورت همکاری ائمه جماعات یک محله است. باید این نکته را تبیین کنیم که؛ وقتی همه دشمنان ما دست به دست هم داده اند تا اسلام و تشیع را به زمین بزنند، چرا نباید در ایمان خود وحدت نداشته باشیم؟! به همین جهت باید در وهلهی اول اهداف و ضرورت همکاری برای همه امامان جماعت تبیین شود و ضرورت انجام کار گروهی برای آنها توجیه شود. دوم اینکه؛ فعالیت ها و موفقیت ها به نام محله ثبت شود.
اما از همه اینها مهمتر تبیین ضرورت محله محوری است. چون یک دست صدا ندارد!
یک عملیات مشترک است که میتواند کیفیت و کمیت فعالیتها را ارتقاء ببخشد. اگر کار از روی ضرورت و اخلاص صورت بگیرد، زودتر به نتایج مثبت محله محوری خواهیم رسید. همچنین داشتن یک برنامه خوب و از قبل طراحی شده از ملزومات موفقیت است. باید فواید و ضرورت یک برنامه و آثار و نتایج آن برای همه ائمه جماعات تبیین شود. آنگاه با پای کار آمدن همه مساجد نتایج خوبی حاصل خواهد شد.