وقتى شیى‏ء با اهمیت و گرانقدر شمرده مى‏شود اولین چیزى که به ذهن انسان مى‏آید چگونگى حفظ آن شى‏ء گران‏بها و نیز جلوگیرى از آسیب و آفت‏هایى است که آن را تهدید مى‏کند. در مورد مسجد نیز چنین است؛ یعنى علاوه بر آنکه اهمیت و ارزش آن بیان شده، پیرامون حفظ و نگه‏دارى آن و همچنین نهى از چیزهایى که موجودیت مسجد و حقیقت آن را مورد تهدید قرار مى‏دهد روایاتى نقل شده است.

اخـلاص

در قرآن کریم آمده است: «وَ اَنَّ المساجد للّه‏ فلا تدعوا مع اللّه‏ احدا»؛ مساجد از آن خداست، پس باید احدى جز او را نخوانید. آنچه که از ظاهر آیه شریفه روشن مى‏شود این است که اخلاص در فکر و عمل مورد عنایت است؛ چرا که شخص با ایمان باید بداند مسجد خانه خداست و در آن فقط باید خدا خوانده شود و ذکر و عبادتى غیر الهى نباشد. به‏عبارت دیگر، هم ورود به خانه خدا باید براى خدا باشد، هم غیرخدا خوانده نشود و هم براى غیرخدا، خدا خوانده نشود، یعنى از ریا و تظاهر پرهیز شود.

اما نکته اساسى‏تر آن است که در شکل و تأسیس مسجد باید خدا محور باشد؛ یعنى اساسا غیرخدا در نیت و اندیشه انسان جایى نداشته باشد و انگیزه تأسیس و بناى مسجد باید براى خدا باشد.

پیامبر اکرم  صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏فرماید: «من بنى للّه‏ مسجداً لایرید به ریاء ولا سمعه بنى اللّه‏ لَهُ بیتاً فى الجنه»؛ هرکه براى خدا مسجدى بسازد و در آن ریا و خودنمایى به کار نبرد، خداى تعالى در بهشت خانه‏اى براى او بنا مى‏کند.

نیت اساسى‏ترین نقش را در عمل انسان دارد و هیچ عملى نیست که همراه با نیت درونى نباشد. از این‏رو، چون اساس بناى مسجد باید براى خدا باشد، کسى که براى آن همت مى‏گمارد باید ذهن خود را از ناخالصى پالایش کند؛ یعنى براى تظاهر، ریا و خودنمایى نباشد.

تأکید بر رفتن به مسجد نیز پیرو همین اصل است؛ چنان‏که پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهفرمود: «مَنْ اَتى مَسْجِدا لِشى‏ءٍ فهو حَظُّهُ»؛ هرکس به هر جهت که به مسجد آید بهره‏اش همان است؛ یعنى بر اساس نیت درونى خود پاداش مى‏گیرد. هرکس براى خدا گام نهد قطعا خداى بزرگ پاداش او را خواهد داد.

تشویق و ترغیب

یکى از نکاتى که در روایات ائمه  علیهم‏السلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است تشویق و ترغیب مؤمنان در بنا، تعمیر، نگه‏دارى و رفتن و حضور در مسجد است. در ذیل به چند نمونه اشاره مى‏شود.

ساختن مساجد: پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏فرماید: هرکه مسجدى، هر چند به اندازه لانه یک پرنده، بسازد خداوند در بهشت برایش خانه‏اى بنا مى‏کند.

امام صادق علیه‏السلام مى‏فرماید: هر کس مسجد بسازد خداوند براى او در بهشت خانه‏اى مى‏سازد.

آباد کردن مسجد: «انما یعمر مساجد اللّه‏ من آمن باللّه‏... فَعَسى اولئک ان یکونوا من المهتدین». پیامبر اکرم فرمود: کسى که این مسجد ما را توسعه بخشد خداوند خانه‏اى در بهشت برایش مى‏سازد.

رفتن به سوى مسجد: «من مشى الى مسجد یطلب فیه الجماعة کان له بکل خطوة سبعون الف حسنه»؛ هر کس براى شرکت در نماز جماعت به سوى مسجدى برود براى هر قدمى که برمى‏دارد هفتاد و هزار حسنه منظور شود.

پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: بهترین مردم کسى است که هنگام ورود به‏مسجد اولین نفر باشد و به هنگام خروج از مسجد آخرین نفر باشد.

در روایت دیگرى از پیامبر اسلام  صلى‏الله‏علیه‏و‏آله آمده است: شب و روز به سوى مساجد شتافتن از اقسام جهاد کردن در راه خداست.

امام صادق  علیه‏السلام مى‏فرماید: هر کس پیاده به سوى مسجدى روان شود پاى خود را به هیچ تر و خشکى نمى‏گذارد، مگر آنکه از آنجا تا زمین هفتم به جاى او پروردگار را تسبیح مى‏نمایند.

نشستن در مسجد: پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: نشستن در مسجد به انتظار نماز عبادت است، مادامى که حدثى سر نزند. عرض شد: اى رسول خدا، حدث چیست؟ فرمود: غیبت کردن.

همچنین پیامبر خدا فرمود: اى اباذر تا زمانى که در مسجد نشسته‏اى خداى تعالى به تعداد هر نفسى که مى‏کشى یک درجه در بهشت به تو مى‏دهد و براى هر نفسى که در مسجد مى‏کشى ده حسنه برایت نوشته مى‏شود و ده گناه از تو پاک مى‏گردد.

با نگاه به این روایات این نتیجه حاصل مى‏شود که هدف اسلام ترغیب و تشویق و کشاندن مؤمنان به سوى مساجد است. ذکر پاداش، بیان حسنات و نیز از بین رفتن گناهان براى آن است که مؤمنان به‏سوى مسجد هدایت شوند، آن را یک مکان عادى فرض نکنند و رفتن به سوى این مکان مقدس را و قدم برداشتن براى آن را براى خود غنیمت بشمارند.