قرآن کریم مى‏فرماید: «... وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ  اللَّهِ کَثِیراً وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌ عَزِیزٌ»؛ و اگر خداوند، بعضى از مردم را به وسیله بعضى دیگر دفع نکند، دیرها و صومعه‏ها و معابد یهود و نصارى و مساجدى که نام خدا در آن بسیار برده مى‏شود، ویران مى‏گردد و خداوند کسانى را که یارى او کنند (و از آیینش) دفاع کنند، یارى مى‏کند، خداوند قوى و شکست‏ناپذیر است.

در برخى از روایات، با تعبیرى لطیف از مسجد به‏عنوان بازار آخرت یاد شده، یعنى همان‏گونه که بازار، محل خرید و فروش و مبادله کالا و متاع‏هاى دنیوى است، مسجد نیز محل کسب امور معنوى و اسبابى است که در سراى آخرت داراى کاربرد و تأثیر مى‏باشد. در حدیثى از حضرت رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل شده است: «المساجدُ سوقٌ من اسواقِ الآخرة قِراها المغفرةُ و تُحْفَتُها الجنّة»؛ مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است. از کسانى که به آن وارد مى‏شوند، با مغفرت پذیرایى مى‏شود و هدیه آنان بهشت است.

بیشترین اهتمام انسان مؤمن، متوجه تهیه و تأمین اسبابى است که در سراى آخرت به آن نیاز دارد و شوق و انس وى به بازار آخرت (مسجد) به مراتب بیش از علاقه او به بازارهاى دنیاست. بنابراین، مؤمنان باید در هنگام رفتن به مساجد، بر دیگران پیشى بگیرند و به هنگام خروج، دیرتر از همه مسجد را ترک گویند. به روایت ذیل در این زمینه توجه کنید: «عن ابى‏جعفر محمد بن على الباقر علیه‏السلام عن آبائه علیهم‏السلام، قال: قال رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله لجبرئیل: أىُّ البقاعِ أحَبُّ إلى اللّه‏ تعالى؟ قال: المساجدُ و أحّبُ اهلها الى اللّه‏ اوّلُهم دخولاً الیها و آخرهُم خروجاً منها»؛ امام باقر علیه‏السلام از پدران خویش و آنان از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل مى‏کنند: آن حضرت از جبرئیل علیه‏السلام سؤال کرد: کدام مکان‏ها نزد خداوند محبوب‏تر است؟ جبرئیل عرض کرد: مساجد، و دوست داشتنى‏ترین اهل مسجد نیز کسى است که پیش از همه به مسجد داخل و پس از همه از مسجد خارج شود. پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهفرمود: کدام مکان‏ها نزد خدا مبغوض‏ترین است؟ جبرئیل عرض کرد: بازارها و مبغوض‏ترین اهل آن نزد خداوند کسى است که قبل از همه به بازار وارد و پس از همه از آن خارج مى‏شود.

در برخى از روایات، از آنان که در رفتن به مسجد شتاب کرده و گوى سبقت را از دیگران مى‏برند، به عنوان پرچمدار بهشتیان، که در روز قیامت پیش از دیگران به بهشت وارد مى‏شوند، یاد شده است. پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله خطاب به ابوذر مى‏فرماید: «یا اباذر! طوبى لأصحاب الألْوِیَة یوم القیامة یحملونها فیسبقون الناس الى الجنّة، ألا (و) هم السابقون الى المساجد بالاسحار و غیرها»؛ اى ابوذر! خوشا به حال پرچم‏داران روز قیامت که پرچم‏ها را به دوش گرفته و پیش از دیگران به بهشت وارد مى‏شوند. آنان همان کسانى هستند که در سحرگاهان و دیگر اوقات در رفتن به مسجد بر دیگران پیشى مى‏گیرند.

تردد به مساجد، موجب پاک شدن از گناهان مى‏شود. امام صادق علیه‏السلام فرمود: «علیکم باتیان المساجد، فانها بیوت اللّه‏ فى الارض، و من اتاها متطهراً طهّره اللّه‏ من ذنوبه و کنت زوّاره فأکثروا فیها من الصلاة و الدعا»؛ بر شما باد به رفتن مساجد؛ زیرا مساجد خانه‏هاى خدا در روى زمین هستند. هرکس پاک و پاکیزه وارد مسجد شود، خداوند او را از گناهانش پاک گرداند و در زمره زائران خود قلمدادش کند، پس در مساجد نماز و دعا بسیار بگزارید.

ثواب رفتن به سوى مسجد به منظور شرکت در نماز جماعت آن‏قدر زیاد است که پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «من مشى الى مسجد یَطْلب فیه الجماعة کان له بکلّ خطوة سبعون الف حسنةٍ و یُرفعُ له من الدّرجات مثلُ ذلک و إن مات و هو على ذلک و کلّ اللّه‏ُ به سبعین الف ملکٍ یعودونه فى قبره و یؤنسونه فى وحدته و یستغفرون له حتى یبعث»؛ هر کس براى شرکت در نماز جماعت به مسجدى رود، براى هر قدمى که بر مى‏دارد، هفتاد هزار حسنه منظور شود و به همان اندازه درجاتش بالا رود و اگر در آن حال بمیرد، خداوند هفتاد هزار فرشته بگمارد که در قبرش به عیادت او روند و انیس تنهایى او باشند و تا زمانى که برانگیخته شود، برایش آمرزش طلبند.

باز از آن حضرت نقل شده است که فرمود: «کُلُّ جلوس فى المسجد لغوٌ الاثلاثةً، قراءة مصلّ او ذکر اللّه‏ او سائل عن علمٍ»؛ هر نشستنى در مسجد لغو و بیهوده است. مگر نشستن سه کس: نمازگزارى که (قرآن) قرائت کند، کسى که ذکر خدا بگوید و کسى که به دنبال دانشى باشد».

شایسته نیست مسلمان از مسجدى عبور کند و در آن مسجد، نمازى نخواند، پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «لاتجعلوا المساجد طرقاً حتى تصلّوا فیها رکعتین»؛ مسجدها را گذرگاه خود قرار ندهید، مگر آنکه دو رکعت نماز در آن بخوانید.

حضرت على علیه‏السلام مى‏فرماید: «من اختلف الى المسجد أصاب احدى الثمان: اخاً مستفاداً فى اللّه‏ او علماً مستطرفاً او آیة محکمة او رحمة منتظرة او کلمةً تردّه عن ردىً او یسمع کلمةً تدُلّه على هدى او یترکُ ذنباً خشیةً او حیاءً»؛ هر کس به مسجد رفت و آمد کند، به یکى از این هشت چیز دست یابد: برادر دینى سودمند یا دانشى جدید یا آیتى محکم و استوار یا رحمتى منتظره یا سخنى که او را از هلاکت برهاند یا شنیدن جمله‏اى که او را به راه راست هدایت کند یا آنکه گناهى را از ترس یا شرم ترک گوید.

پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «لایرجع صاحب المسجد بأقلّ من إحدى ثلاثٍ: إمّا یدعو به یدخلُه اللّه‏ُ به الجنّة و إمّا دعاءٌ یدعو به لیصرف اللّه‏ُ به عنه بلاء الدنیا و إمّا اخٌ یستفیدهُ فى اللّه‏ عزّوجلّ»؛ ملازم مسجد، دست کم با یکى از این سه چیز به خانه‏اش بر مى‏گردد: یا دعایى که به درگاه خدا مى‏کند و خدا با آن، او را به بهشت مى‏برد، یا دعایى که به سبب آن خداوند بلاى دنیا را از او بر مى‏گرداند و یا برادرى که در راه خداى عزّوجلّ از وجودش بهره‏مند مى‏شود.