قرآن کریم مى‏فرماید: «... لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِیهِ فِیهِ رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَن یَتَطَهَّرُوا وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْیَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَرِضْوَانٍ خَیْرٌ...»؛ ...آن مسجدى که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته‏تر است که در آن (به عبادت) بایستى، در آن مردانى هستند که دوست مى‏دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد. آیا کسى که شالوده آن را بر تقواى الهى و خشنودى او بنا کرده است، بهتر است یا...؟

مسجدسازى، عملى عبادى است و صرف ساختن بناى مسجد، بدون قصد قربت، مطلوب و مقبول درگاه الهى نیست. آیات و روایاتى که از ساختن و تعمیر مساجد به عنوان فضیلتى بزرگ یاد کرده‏اند، ناظر به مساجدى است که ساختن آن‏ها برخاسته از انگیزه‏هاى الهى باشد.

لازم است مسجد براساس تقوا و رضایت الهى بنا نهاده شود و اساساً در قاموس قرآن مجید آنچه که قابلیت عروج و صعود به درگاه الهى را داراست، همان تقوا و صاحبان آن، یعنى انسان‏هاى تقواپیشه است و نه صورت و ظاهر عمل. در روایات موجود (در کتب عامه و خاصه) تصریح شده که ثواب مسجدسازى از آن کسانى است که با انگیزه‏هاى سالم اقدام به ساختن مساجد مى‏نمایند.

نبى مکرم اسلام صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «مَن بنى مسجداً لیذکر اللّه‏ُ فیه بنى له بیتٌ فى الجنّه»؛ هر کس مسجدى را به قصد اینکه یاد خدا در آن بشود، بسازد، خانه‏اى در بهشت براى او ساخته مى‏شود.

در روایتى دیگر فرمود: «من بنى مسجداً للّه‏ بنى اللّه‏ُ له فى الجنّة مثلَهُ»؛ کسى که مسجدى را براى خدا بنا نماید، خداوند خانه‏اى مانند آن در بهشت براى وى بنا خواهد نمود.

در برخى روایات، از اینکه مسجدسازى از حالت عبادى خارج شود و به عنوان عملى که مایه فخر و مباهات افراد و جمعیت‏ها نسبت به یکدیگر باشد، نهى شده است. پیامبر اکرم در مقام سرزنش و بیان انحراف امت و نشانه‏هاى برپایى قیامت مى‏فرماید: «لاتقوم السّاعةُ حتّى یتباهى الناسُ بالمساجد»؛ از نشانه‏هاى قیامت آن است که مردم، مسجد را وسیله فخرفروشى قرار مى‏دهند.

اساسا در روایات از ساختن هر بنایى به غیر از مسجد هم، در صورتى که با انگیزه فخر و مباهات باشد، نهى شده است. رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «... و من بنى بنیاناً ریاءً و سُمْعةً حَمَلهُ اللّه‏ُ یوم القیامة من الارض السّابقه و هو نارٌ یشتعل منه ثم یطوقُ فى عنقه و یلقى فى النار فلایحبسه شى‏ءٌ منها دون قعرها إلاّ أن یتوب. قیل: یا رسول اللّه‏! کیف یبنى ریاءً و سمعةً؟ فقال: یبنى فضلاً على ما یکفیه استطالهً‏به على جیرانه و مباهاة لإخوانه»؛ کسى که بنایى را به منظور خودنمایى و به گوش دیگران رساندن بسازد، خداوند این بنا را تا زمین هفتم در حالى که به صورت آتشى در گردن اوست، بر وى حمل مى‏کند و او را در آتش مى‏افکند. چیزى این شخص را از سقوط به قعر جهنم حفظ نمى‏کند، مگر اینکه توبه کند. عرض شد: اى رسول خدا! از روى ریا و سمعه ساختن بنا به چیست؟ فرمود: اینکه انسان زاید بر نیاز خود و به قصد فخرفروشى بر همسایگان و مباهات نمودن به برادران خود، بنایى را بسازد.

اهمیت رعایت انگیزه‏هاى الهى و اغراض صحیح در مسجدسازى تا به آنجاست که در برخى روایات، مساجدى که از روى انگیزه‏هاى ناسالم بنا شده، مورد نکوهش قرار گرفته‏اند. امام باقر علیه‏السلام در مورد بعضى از مساجد کوفه مى‏فرماید: «جُدِّدت اربعة مساجد بالکوفه فرحاً لقتل الحسین علیه‏السلام: مسجد الاشعث و مسجد جریر و مسجد سمّاک و مسجد شبث بن ربعىّ»؛ چهار مسجد در کوفه به انگیزه اظهار خوشحالى از شهادت امام حسین علیه‏السلام، تجدید بنا شد: مسجد اشعث، مسجد جریر، مسجد سمّاک و مسجد شبث بن ربعى.

در روایت دیگرى از این مساجد که نه تنها تجدید بناى آن با انگیزه‏اى ناسالم صورت گرفته، بلکه اساساً بنیان اولیه آن با هدف تضعیف دین پى‏ریزى شده است، به مساجد ملعونه تعبیر شده و ائمه علیهم‏السلام از نماز گزاردن در آن نهى نموده‏اند.