نام: واژه mosque انگلیسى شده واژه فرانسوى mosquee است که از mezquita اسپانیایى و آن هم از مسجد عربى، به معناى جایى که یک فرد در آن (در پیشگاه خدا) سجده مى‏کند، گرفته شده است.

واژه مسجد (به همین شکل در فارسى، اردو و ترکى) پیشتر در زبان آرامى یافت شد که براى اشاره به مکان‏هاى مقدس نبطیان و حبشیان به کار رفته بود. این واژه همچنین یک واژه متداول در عربى پیش از اسلام است. واژه مسجد به طور مکرر در قرآن به کار رفته است (بقره: 144 ؛ توبه: 17 و 18 ، 107 و 108 ؛ حج: 40 ، جمعه: آیه 1 (؟)؛ جن: 17). مسجد معمولاً در قرآن براى اشاره به مکان‏هاى مقدسى که خداوند در آن‏ها عبادت مى‏شود، به کار رفته، اما به یک نوع ساختمان اسلامى ـ بخصوص گونه جدید ـ اشاره ندارد.

هرگاه یک شناسایى دقیقا اسلامى، مورد نیاز بوده، این اصطلاح در ساختى مرکب مانند مسجدالحرام در مکه یا مسجدالاقصى در بیت‏المقدس به کار رفته است.

یک حدیث معروف خاطرنشان مى‏کند که هر جا فردى نماز مى‏گزارد یک مسجد است و بنابراین، وجود یک ساختمان اسلامى را «براى تحقق مسجد» غیرضرورى مى‏شمارد.

به هر روى، تمام مسلمانان موظفند که هفته‏اى یکبار در ظهر جمعه به‏طور دسته‏جمعى نماز به جاى آورند. همزمان آن‏ها نسبت به جانشین پیامبر سوگند وفادارى یاد مى‏کنند. مسجد بزرگى که در آن جماعت عبادت کنندگان براى عبادت روز جمعه حاضر مى‏شوند، مسجد جامعه، یا مسجد جمعه یا مسجد جامع (مکان اجتماع) نام مى‏یابد که معمولاً به اختصار جامع گفته مى‏شود.

بعدها واژه جامع به مساجد بزرگ اجتماع، جایى که خطبه جمعه در آن ایراد مى‏شود، اختصاص یافت، در حالى که واژه مسجد به مساجد کوچک خاص نماز روزانه اشاره دارد (به استثناى مسجد مکه و مدینه و بیت‏المقدس که نام‏هاى سنتى قرآنى خود یعنى مسجد را حفظ کرده‏اند). این تمایز هنوز آشکارا در ترکیه مشاهده مى‏شود که در آنجا هریک ازاصطلاحات خاص جامع ومسجد به‏طور صحیح به کار مى‏رود.