کارکرد مسجد به وسیله ابن‏تیمیه فقیه سده هفتم، جمع‏بندى شده که شاید بهترین جمع‏بندى باشد. او مسجد را به عنوان «یک مکان اجتماع که در آن نماز اقامه و امور عمومى اداره مى‏شود» تعریف مى‏کند. به تعبیر ساده، مسجد یک ساختمان به اندازه کافى بزرگ است که جماعت مؤمنان را در بر مى‏گیرد و از یک محل سرپوشیده براى نماز و یک مکان روباز براى اجتماعات تشکیل شده و به سمت قبله ساخته شده است.

ساختار مسجد ـ به رغم پیشرفت‏هاى زمانى و اسلوبى و تنوع‏هاى منطقه‏اى ـ از نظر لوازم ضرورى آن بدون تغییر باقى مانده است. تمام مساجد بر یک محور به‏سوى مکه ـ کانون توجه در نماز که در قرآن (بقره: 139) مقرر شده ـ ساخته شده‏اند. آن‏ها همگى یک سالن به موازات دیوار قبله (به سمت مکه) دارند، که در آن بر یک پایه مساوات، مردان مسلمان اعم از غنى یا فقیر، شریف یا حقیر در صف‏هایى مى‏ایستند تا نمازهایشان را پشت‏سر امام بجاى آورند.

زنان که از ایشان خواسته مى‏شود نمازهایشان را در خانه بخوانند، مى‏توانند در مساجد خاصى شرکت کنند، اما از آنان خواسته مى‏شود که از مکان جداگانه‏اى که مخصوصا با پرده براى آن‏ها جدا شده، استفاده کنند. افزون بر این، مسلمانان تمام مذاهب فقهى چهارگانه اهل‏سنت (شافعى، حنفى، مالکى و حنبلى) به یک مسجد مى‏روند. از سوى دیگر، مسلمانان شیعه در مساجد خاص خود نماز مى‏گزارند.