« إِنَّمَا  یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ...». مساجد الهى را فقط کسى آباد مى‏کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورد و نماز را به پا دارد و زکات را بپردازد و از چیزى جز خدا نترسد. امید است چنین گروهى هدایت یابند.

منظور از آباد ساختن مساجد در منظر قرآن، صرفاً آبادى ساختمان نیست، بلکه به معناى اجتماع و شرکت در مسجد نیز مى‏باشد. بنابراین، مشرکان نه حق شرکت در مساجد را دارند و نه حق تعمیر و بناى ساختمان آن‏ها را. عمران و آبادانى مسجد به هر شکلى که باشد، باید به دست مسلمانان انجام گیرد. البته متولّیان و پاسداران مساجد نیز باید از بین پاک‏ترین افراد انتخاب شوند. باید دست‏هاى ناپاک را از تمام این مراکز مقدّس کوتاه کرد.

از روزى که گروهى از زمامداران جبّار یا ثروتمندان آلوده و گنهکار دست به ساخت مساجد و مراکز اسلامى زدند، روح معنویت و برنامه‏هاى سازنده در آن‏ها مسخ گردید. از این‏رو، مى‏بینیم که بسیارى از این گونه مساجد، در کشورهاى اسلامى، شکل مسجد ضرار به خود گرفته است؛ یعنى ساختمان‏هاى عظیم و با شکوه و داراى جلوه‏هاى ظاهرى و زیبا، اما درون تهى و بى‏روح.

ممکن است بعضى بگویند: چه مانعى دارد که از سرمایه‏هاى غیرمسلمانان براى عمران و آبادى این مراکز استفاده نماییم؟ این افراد توجّه به این نکته اساسى ندارند که اسلام همه جا عمل صالح را میوه درخت ایمان مى‏شمرد. نیّت‏هاى ناپاک ممکن نیست عمل پاکى به‏وجود آورند ومحصول مفیدى از خود نشان دهند. جمله «لم یخش الا اللّه‏» در دنباله آیه روشن مى‏کند که عمران، آبادى و نگهدارى مساجد، جز در سایه شهادت و شجاعت ممکن نیست. هنگامى این کانون‏هاى اسلامى به صورت مراکز انسان‏سازى در مى‏آیند که پاسداران شجاعى داشته باشند؛ کسانى که از هیچ‏کس جز خدا نترسند، تحت تأثیر هیچ مقام و قدرتى قرار نگیرند و برنامه‏اى جز برنامه‏هاى الهى در آن پیاده نکنند. در یک کلام و به تعبیر دیگر، آنچه از دیدگاه قرآن مهم‏تر است، عمران و آبادى معنوى مساجد است. یعنى مسجد باید کانونى باشد براى هرگونه حرکت و جنبش سازنده اسلامى، در زمینه آگاهى و بیدارى مردم، پاکسازى محیط و آماده ساختن مسلمانان براى دفاع از میراث اسلام.

مساجد خدا را فقط کسانى آباد مى‏کنند که ایمان به خدا دارند؛ زیرا آبادانى آن‏ها فقط روى هم گذاشتن سنگ و آجر نیست، که این کار را طاغوتیان بهتر انجام مى‏دهند، بلکه ساختن بااخلاص، رونق دادن آن با حضور، اجتماع نمازگزاران، زکات دادن و آن را محراب قرار دادن براى مبارزه با شیطان نفس و دشمنان خدا مراد است. عرفا گفته‏اند: «مساجد اعضاى بنده است که به وقت سجود بر زمین نهاده، عمارتش آن است که آن را به ادب شرع دارند و به زیور حرمت بیارایند و هرگز پیش مخلوق از بهر دنیا بر زمین ننهند و جز خداى عزّوجل را استحقاق سجود ندانند».

فخر رازى درباره ارتباط زکات و عمارت مسجد مى‏نویسد: «اعتبار اقامه نماز و پرداخت زکات در عمران و آبادى مسجد، گویى دلالت دارد بر اینکه آبادى مسجد به حضور در آن است؛ زیرا وقتى انسان نمازگزار باشد در مسجد حضور به هم مى‏رساند و مسجد را رونق مى‏بخشد و وقتى زکات دهنده باشد، طوایف فقرا و مساکین براى دریافت زکات به مسجد روى مى‏آورند و بدین وسیله، این امکان معنوى آباد مى‏گردد».