نخستین بناکننده مسجد در عالم، آدم ابوالبشر علیهالسلام بود. برابر آنچه که در منابع اسلامى مىخوانیم و تاریخ اسلام به ما بازگو مىکند، کعبه که در زیر عرش پروردگار قرار دارد، دو هزار سال پیش از خلقت آدم علیهالسلام به عنوان کانون عبادت و مطاف فرشتگان در زمین بوده است و با آفرینش آدم علیهالسلام و پیدایش او در زمین، این خانه بهدست او بنا شد در حالى که هیچ خانهاى در اطراف کعبه وجود نداشت و بناى این مسجد سبب گردید تا مردم به تدریج در اطرافش اجتماع کنند و در نخستین مسجد روى زمین به عبادت و راز و نیاز بپردازند.
پس از حضرت آدم علیهالسلام ، در جریان طوفان نوح علیهالسلام بناى کعبه و مسجدالحرام آسیب دید تا آنکه به وسیله ابراهیم خلیلالرحمان تجدید بنا گردید. بعدها با گذشت زمان، با راهنمایى برگزیدگان الهى مسجدالحرام توسعه یافت؛ چنانکه منصور دوانیقى، خلیفه عباسى، بر اثر کثرت حجاج تصمیم گرفت مسجدالحرام را توسعه دهد. از این روى، از مردمى که در اطراف مسجدالحرام خانه داشتند، خواست که خانههایشان را خریدارى کند، ولى آنان به هیچ قیمتى حاضر به فروش نشدند. منصور در تنگنا قرار گرفت، در این باره از امام صادق علیهالسلام سؤال کرد. امام علیهالسلام در پاسخ فرمود: غمگین مباش، در این رابطه دلیل روشنى
در کتاب خدا هست که مىتوانى به آن استدلال کنى. پرسید: کدام دلیل؟ امام صادق علیهالسلام فرمود: به آیه «ان اول بیت وضع للناس...»استدلال کن؛ زیرا خداوند در این آیه مىفرماید: نخستین خانهاى که براى مردم ساخته شد، خانه کعبه بود. بنابراین، اگر ساکنان اطراف کعبه، پیش از بناى کعبه خانه ساخته بودند، آنها مىتوانستند خانههایشان را نفروشند، ولى وقتى تأسیس و ساخت کعبه جلوتر بوده، حریم آن تا آنجا که مورد نیاز مؤمنان و زائران بیتاللّه الحرام باشد، متعلق به کعبه است.