بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم «انما یعمر مساجد اللّه‏ من آمن باللّه‏ و الیوم الآخر و اقام الصلوة و آتى الزَّکوة و لم یخشى الا اللّه‏...». مساجد خانه‏هاى خدا و سفارتخانه‏هاى الهى بر روى زمین و مناره‏هاى علم و تکیه‏گاه و جایگاه عالمان و عالى‏ترین و شریف‏ترین اماکن براى نفوس پاک و متعبد و مطمئن به‏شمار مى‏رود. براى مساجد همین فخر و شرافت کافى است که خداوند آنها را به خود منسوب فرموده و در قرآن «مساجد اللّه‏» نامیده و در حدیث قدسى فرموده است:  «اِنَّ بُیُوتى فِى الاْرَضِ الْمَساجِدَ وَ زُوّارى فیها عُمّارُها فَطُوبى لِعَبْدٍ تَطَّهر فى بَیْتِهِ ثُمَّ زارَنى .... على المزور انه یکرم زائره». خانه‏هاى من در زمین مساجد و زائران من در آنها آباد کنندگان مساجدند، پس خوشا به حال بنده‏اى که خود را در خانه‏اش پاک کند و به زیارت من بیاید و البته بر زیارت شده است که زائر خود را اکرام کند.[1]

علاوه بر این، رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلمعنایتى ویژه به مساجد داشت و بنیان مسجد قبا را در یکى از مناطق اطراف مدینه منوره با دست مبارک خویش بنا نهاد؛ پس گویا مسجد قبا نخستین مسجدى بود که در تاریخ اسلام بنا نهاده شده است.

بدینسان امامان جماعت و خطیبان در مساجد، نقش سفیران الهى در زمین را ایفا مى‏کنند، چنان که ابن قیم جوزى در کتابش ذیل عنوان «عُمران حقیقى و عمران مجازى مسجد» مى‏گوید: عمران مسجد در اسلام شامل این موارد مى‏گردد:

1 . معناى حقیقى عُمران که با تأسیس ساختمان و یا تجدید بنا و ترمیم و حفظ و توسعه و نظافت و مرتب کردن آن صورت مى‏گیرد.

2 . معناى مجازى عمران و آن با اقامه نمازها و بلند کردن صداى اذان و اقامه و تلاوت قرآن و حفظ و حضور در دروس تجوید و حلقه‏هاى علمى و ذکر و تسبیح صورت مى‏گیرد.

پس در عُمران حقیقى و مجازى مساجد ثواب بزرگ الهى است علاوه بر آن که تعمیر مساجد از صدقات جاریه محسوب مى‏گردد که هیچ گاه ثواب آن در دنیا و آخرت قطع نمى‏گردد.

«عثمان بن عفان» نیز مى‏گوید: «سمعت رسول اللّه‏یقول: من بنى مسجدا یبتغى به وجه اللّه‏ بنى اللّه‏ له مثله فى الجنة».[2] عثمان در عهد خلافت خود به این حدیث شریف استدلال نموده و اصلاحات و ترمیمات لازم را در مسجد نبوى که در شرف تخریب و ویرانى بود، انجام داد و نیز به آن وسعت بخشید، تا عده بیشترى از جمعیت نمازگزار را در برگیرد و اصحاب نیز، برداشت عثمان از این حدیث شریف را تأیید کردند و بر توسعه و ترمیم مسجد صحه گذاشتند. اکنون به تحلیل محتواى این روایات توجه کنید:

مشارکت در ساختمان مسجد: حدیث شریف نبوى که عثمان از پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلمنقل کرد به الفاظ عمومى وارد شده و شامل هر شخصى مى‏گردد که مسجدى بزرگ یا کوچک و فردى یا جمعى یا دولتى، یا بین‏المللى، یا تأسیس و تجدید و ترمیم کند، یا مسجدى را توسعه بخشد.

مضمون این روایت نبوى را روایتى دیگر تأکید مى‏کند، که فرمود: «من بنى مسجدا کمفحص قطاة او اصغر بنى اللّه‏ له بیتا فى الجنة».[3] «کسى که یک مسجد به اندازه لانه مرغ یا کوچکتر درست کند، خداوند براى او خانه‏اى در بهشت بنا مى‏کند». و قطاة یک نوع کبوتر بیابانى است که در بیابان‏ها زندگى مى‏کند و مفحص به معناى گودالى است که کبوتر مذکور در زمین براى خود حفر مى‏کند تا در آن تخم بگذارد و به منزله یک لانه زمینى براى او محسوب مى‏گردد و پیداست که مسجدى به این مقدار هیچ کس نساخته و قابلیت ساخت هم ندارد، ولى ممکن است که یک تن به این اندازه مشارکت در ساخت مسجد داشته باشد و این زمانى است که دست به دست هزاران تن دیگر بدهد و به اتفاق مسجدى بسازند تا سهم او به اندازه‏ى یک لانه کبوترى گردد. پس این روایت نبوى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم یکى از دلایل وارد شده از سوى مقام نبوّت محسوب گردیده و نشان مى‏دهد که ان هو الا وحى یوحى و روح تعاون و تشویق مردمان بر شرکت در ساخت مساجد را هر چند با مالى اندک و کوشش هر چند ناچیز، به نتیجه مى‏رساند.

ما در عصر کنونی مى‏بینیم که به حمد و توفیق الهى در سرزمین مبارک فلسطین و سایر مناطق جهان صدها هزار مسجد با مشارکت هر چند اندک افراد ولى با کوشش‏هایى عظیم و در زمانى بسیار اندک ساخته شده است.

این که برخى مى‏گویند: مساجد باید تنها به همت دولت‏ها ساخته شوند سخنى پوچ و بى‏اساس است؛ چرا که این سخن نه فقط هیچ مدرک شرعى ندارد که روایات در این زمینه تأکید مى‏کنند که باید تلاش‏هاى فردى و اجتماعى و مشارکت عمومى در ساختن مساجد صورت بگیرد.

ضرورت اخلاص در ساختن مساجد: پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلماخلاص را شرط ساختن مساجد دانسته و فرموده که باید این عمل، به طور خالص براى رضاى خدا باشد و مسلمان در ساخت مسجد هدفى جز آن نداشته و به هیچ وجه ریا و سمعه و فخر فروشى و منت گذارى در آن راه پیدا نکند. حضرت در این زمینه مى‏فرماید: «یبتغى به وجه اللّه‏». یعنى منظور او فقط کسب رضاى الهى باشد.

ابن‏جوزى در شرح این روایت مى‏گوید: مثلاً اسم خود را بر سر در مسجدى که ساخته، ننویسد که از رضاى الهى دور مى‏شود.

همانندى خانه‏هاى بهشتى سازندگان مسجد به مسجد: در شرح مدلول تشابه خانه بهشتى سازنده مسجد با مسجدى که در دنیا ساخته است، علماى حدیث، تفسیرها و تحلیل‏ها و اجتهادات گوناگونى ذکر نموده‏اند که به آنها اشاره مى‏شود:

1 . کسى که مسجدى را مى‏سازد به اندازه‏ى بذل و بخششى که کرده، آن را در بهشت مى‏یابد.

2 . به مقدار و مساحت مسجدى که ساخته، در بهشت مسکن مى‏یابد. البته تشابه ظاهرى مراد نیست بل خانه‏اى بسیار بزرگتر و عالى‏تر مراد است.

3 . این یک پاداش به مِثل است، یعنى خداوند به ازاى آن مسجد به او خانه‏اى در بهشت مى‏دهد و به تناسب فضل الهى در کمیت و کیفیت آن افزوده مى‏شود.

4 . تشابه فقط در لفظ بیت است، ولى در حقیقت هیچ چشمى آن را ندیده و گوشى نشنیده و بر هیچ قلبى خطور نکرده است. این نظر منسوب به امام نووى است و این رأى را بنده نیز مى‏پسندم و به آن فتوا مى‏دهم و تعارضى بین اقوال گذشته نمى‏بینم؛ بل برخى از آنها مؤید برخى دیگرند.

ستمِ منع از نماز در مساجد: یکى از بالاترین ظلم‏ها، ممانعت از اقامه نماز در مساجد و یا تخریب و یا تغییر اهداف مسجد به اهدافى دیگر است و قرآن کریم همه این موارد را تحریم کرده و فرموده است: «و من اظلم ممن منع مساجد اللّه‏ ان یذکر فیها اسمه و سعى فى خرابها اولئک ما کان لهم ان یدخلوها الا خائفین لهم فى الدنیا خزى و لهم فى الاخرة عذاب عظیم».[4]

این آیه کریمه دو چیز را حرام کرده است:

1 . منع اقامه نمازها در مساجد و محروم کردن مسلمانان از رفتن به مساجد و نماز خواندن در آن.

2 . تخریب مساجد و اشغال نظامى و یا اشتغالات دنیوى که منافات با آداب و اخلاق و ارزش‏هاى انسانى و تمدنى و یا ایجاد حفریات در زیر پایه‏ها و یا سوزاندان محتویات آن و دیگر شکل‏هاى ظلم و ستم و تخریب.

بنابراین هر کس که در یکى از این اشکال تخریب و ستم مشارکت کند، بالاترین ظلم و ستم را مرتکب شده است و خداوند در وصف او فرموده است که ترس و رسوایى در دنیا و عذاب شدید در آخرت نصیب او خواهد بود و در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «ما کان للمشرکین ان یعمروا مساجد اللّه‏ شاهدین على انفسهم بالکفر، اولئک حبطت اعمالهم و فى النار هم خالدون».[5] «مشرکان در حالى که شاهد کفر خویش‏اند نباید مسجدها را تعمیر کنند، چرا که اعمال آنها نابود است و آنان در آتش جاودانه‏اند».

یادى از قدس

جنایت سهمگین و هتک حرمت مسجد الاقصى، در بامداد روز پنج‏شنبه 21 آگوست 1969 میلادى صورت گرفت و دست جنایت و کینه و خیانت و وحشت شخصى به نام «مایکل دنیس روهان» که تابعیت استرالیایى داشت، از آستین به در آمد و آتش کینه او منبر صلاح الدین ایوبى را سوزانید و آتش به سقف مسجد و قبه داخلى و پنجره‏ها رسید و بسیارى از قرآن‏ها و قالى‏ها و فرش‏ها در آتش سوخت.

در هر سال عده‏اى از مسلمانان این خاطره را که نسل‏هاى آینده ننگ آن را فراموش نمى‏کنند، زنده نگه مى‏دارند چرا که این جنایت در حق قبله نخست مسلمانان و دومین مسجد و سومین حرم شریف الهى صورت گرفته است، و این جنایت وحشیانه یکى از حلقه‏هاى زنجیر توطئه‏هاى پى در پى در خصوص شهر قدس و تمامى مقدسات امروز ماست.

ان شاءاللّه‏ مسلمانان این توطئه‏ها را خنثى خواهند کرد. آرى قدس محل فرود پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلمدر معراج به آسمان‏هاى بالا و نخستین قبله و دومین مسجد بزرگ و سومین حرم شریف الهى است و خداوند هادى و راهنماست.

ما به همه علماى بزرگوار اطمینان مى‏دهیم که هم‏چنان در بیت‏المقدس حضور داریم و حضور خواهیم داشت و توطئه‏هاى صهیونیست‏ها و یهودیان افراطى را براى ضربه زدن و اهانت به مسجدالاقصى خنثى خواهیم کرد و نخواهیم گذاشت این رژیم پلید، در مقاصد خود در اهانت و حمله به مسجدالاقصى موفق شود. دفاع ما از مسجدالاقصى در واقع دفاع از ایمان است؛ چون مسجدالاقصى سمبل ایمان ما و ایمان مسلمانان و سمبل جایگاه مقدسى است براى همه پیروان ادیان و ما همچنان پا برجا هستیم و از ایمان خویش و همه مسلمان‏ها دفاع خواهیم کرد.

در پایان از تمامى مسؤولان، اعم از مقام معظم رهبرى، رئیس جمهور محترم، نهادهاى گوناگون و همه افراد تشکر مى‏کنیم که این‏گونه در دفاع از مسجدالاقصى ایستاده‏اند. همچنین از آیه‏اللّه‏ تسخیرى و آیه‏اللّه‏ ابراهیمى که مرا دعوت کردند، صمیمانه تشکر مى‏کنم و از همه دست اندرکاران این سمینار و شما سپاسگزارم و امیدوارم که همگى موفق و مؤید باشند.