این مقاله نیمنگاهى است به اهمیت و جایگاه اینترنت که رسانهاى است تبلیغى در دنیاى امروز و پس از آن در سایتها و صفحات اینترنتى در موضوع مسجد به کنکاش مىپردازد و درپایان براى استفاده بهینه ازفناورى اطلاعات در مدیریت مساجد پیشنهاداتى ارایه مىکند.
همه مىدانند اینترنت یکى از پدیدههاى قرن و شگفتانگیز ارتباطى و اطلاعاتى در عصر حاضر است در روزگارى که پیوندهاى فناورى و اطلاعاتى با زندگى انسانها درآمیخته و دهکده جهانى را پى ریخته است.
اینترنت به عنوان یک رسانه عظیم ارتباطى سهم فراوانى در ساماندهى تفکر ارتباطى جهانى خواهد داشت. در این نظام، انسانها فارغ از محدودیتهاى مکانى با یکدیگر در ارتباطاند و به راحتى به تبادل اطلاعات و تجربیات اقدام مىکنند.
پیشرفت و فراگیرى اینترنت در زندگى آدمیان امروزى به اندازهاى است که حتى بسیارى از خدمات معمول و روزمره نیز بر روى این شبکه ارائه مىشود. هماکنون، میلیونها انسان در سراسر جهان مشغول استفاده از این امکاناتاند.
اگر به اهمیت اینترنت بنگریم و تأثیرش را بعد از تلویزیون در سطح فرهنگ جامعه فراموش نکنیم نبود، سایتهاى اسلامى، خصوصا سایتهاى تخصصى در موضوعات اسلامى باعث مىشود یک رسانه قوى در امر تبلیغ را از دست بدهیم.
این رسانه به علت جهانگیرىاش محدودیت مکانى ندارد و در رد و بدل کردن اطلاعات بهتر از شبکههاى تلویزیونى و رادیویى و روزنامهها عمل مىکند.
در این اقیانوس بىنهایت اطلاعات، براى موضوعات کوچکى هزاران سایت و صفحات اینترنتى وجود دارد. اما براى موضوعات مهم جهان اسلام سایتهاى محدودى فعالیت مىکنند که موضوع مسجد از این قاعده مستثنى نیست. جایگاهى که مرکز عبادت و اجتماع مسلمانان در تمام نقاط دنیا است از غربىترین تا شرقىترین نقاط جهان، مسجد مکانى است براى عبادتهاى جمعى و انفرادى که در بین مسلمانان و ادیان جایگاه خاصى دارد و مثل آهنربایى مىماند براى جذب مسلمانان به خود.
از جمله کارکردهاى مهم مسجد را اطلاعرسانى درست و اخبار صحیح مىتوان برشمرد. درگذشته نیز اخبار شهر و روستاها در مسجد انتشار مىیافت.
براى جستجوى موضوع مسجد در اینترنت از کلمات زیر سوده بردهایم و براى به دست آوردن نتایج کاملتر از موتورهاى جستجوى مختلف بهره گرفتهایم.
مسجد ـ مساجد osquesM AL osqueM
المسجد ـ المساجد osquesM AL osquesM
اسپانیایى ezquitaM asjedM AL asjedM
فرانسوى osqueeM asajedM AL asjedM
گفتنى است نتایج جستجو در موتورهاى جستجو با یکدیگر تفاوت داشتند که با حذف موارد تکرارى به حدود شصت صفحه اینترنتى در این موضوع دست یافتیم.
به برداشت نگارنده سایتهاى مسجد را مىتوان به 6 گروه تقسیم کرد و نمىتوان صفحهاى را یافت که جزء یکى از این گروهها قرار نگیرد:
گروه اول: سایت هایى که مستقیما به موضوع مسجد مىپردازند.
گروه دوم: سایتهایى که به مساجد خاص تعلق دارند.
گروه سوم: به معرفى مساجد تاریخى و توریستى مىپردازد.
گروه چهارم: فقط تعریفى کوتاه از مسجد به عنوان مکان نماز مسلمانان ارائه مىکند.
گروه پنجم: اسم مسجد یک سایت فرهنگى است براى هماهنگى مراجعات کاربران.
گروه ششم: معرفى مکان مساجد یک کشور یا منطقه.
گروه اول: سایتهایى که مستقیما به این موضوع پرداختهاند تعدادشان انگشتشمار است و از لحاظ ساختار وبسازى و محتویات برنامه در سطح پایینى قرار دارند و به روز نمىشوند و حداقل خواستههاى مخاطبین را پاسخ نمىگویند ضمن اینکه جذابیت هم ندارند.
مهمترین سایت در این زمینه سایت مرکز رسیدگى به امور مساجد است با این آدرس: ir.asjedM .www
و سایت بعد اختصاص به مؤسسه مسجد دارد به آدرس com.asjedM.www که قبلاً فعال بوده ولى فعلاً تا زمان افتتاح سایت جدید بسته است. مؤسسه مسجد را یک مؤسسه غیردولتى مىتوان برشمرد که با اشراف حجهالاسلام والمسلمین حاج تقى قرائتى در قم فعالیت مىکند که امید مىرود با افتتاح سایت جدید خلأ موجود را تا حدودى برطرف کند و اطلاعات خوبى از مسجد در اختیار محققان و علاقهمندان قرار دهد.
سازمان عمرانمساجد هم یک سایت دارد با آدرس: com. asjedM meraneO.www
ستاد اقامه نماز نیز از سایتسازى عقب نمانده و یکى از صفحات سایت خود را به مسجد اختصاص داده است که از نظر محتوایى بیشتر به احکام و معرفى مکان مساجد تهران نظر دارد.
امامالمسجد یک سایت عربىزبان بوده و آدرس آن چنیناست: ws.alimam .www و نگفته نماند که در موضوع مسجد اخبار کاملى را نسبت به سایتهاى دیگر در خود جاى داده است.
مسجد نیوزcom.masjednews.www فقط به ذکر آدرس حدود صد مسجد کفایت کرده است.
در گروه دوم مساجد خاص مثل مسجد جامع بزرگ هرات، مسجد مقدس جمکران، مسجدالجن، مسجدالقاء، مسجد آبورن در استرالیا، مسجدى در شرق لندن و مسجدى در لیتوانى را مىتوان نام برد.
گروه سوم که به معرفى مساجد تاریخى و توریستى کشورهاى ترکیه، مصر، هند، چین و ایران مىپردازد.
گروه چهارم بیشتر مربوط به دایرهالمعارفهاى خارجى که در خارج متداول است حدود یک صفحه به معرفى مساجد به عنوان معبد یا مکان عبادت مسلمانان پرداخته شده است. اخیرا در حوزه، برنامههایى براى نوشتن دایرهالمعارف قرآن، اهلبیت و اسلام آغاز شده، و اگر دایرهالمعارفى براى موضوع مسجد نوشته شود براى محققان خارجى و داخلى قابل استفاده خواهد بود.
گروه پنجم از نام و عنوان مساجد براى مرکز فرهنگى مانند مسجد صاحبالزمان دزفول، مسجد امام مالکالاغواط، مسجدالکوثر، مسجد امام مهدى کویت، المسجدالکبیر.
گروه ششم معرفى مکان مساجد یک کشور یا منطقه. معرفى مساجد لبنان، اصفهان، مساجد تاریخى جهان، مساجد مدینه، آدرس مساجد آمریکا، معرفى مساجد بزرگ جهان و معرفى مساجد عالم اسلامى است.
با بررسى اجمالى روى این صفحات به این نتیجه مىرسیم که سایت جامعى در موضوع مسجد نداریم که حق مطلب را ادا کرده باشد و در این صفحات حتى یکى از فروعات مسجد هم به طور مفصل بیان نشده است.
ضعف اصلى چنین پایگاههایى روزآمد نبودن مطالب آن است؛ برخى از این پایگاهها مدتهاست به حال خود رها شده و تغییر محسوسى در آن صورت نگرفته است و این موضوع در دنیاى رو به رشد اینترنت به معناى عقب ماندن از پایگاههایى است که همگان با فناورى اطلاعات و ارتباطات به ارائه مطالب نوین مىپردازند و بیشترین مشترى را نوآوران به خود اختصاص مىدهند.
مسؤولین کشور ما در زمینه فناورى و اطلاعات، سیاست «بلاتکلیفى» را لحاظ کردهاند مثل اینکه این صنعت را رها کردهاند و روند گذشت زمان و مردم آن را به پیش مىبرند ولى در آیندهاى نه چندان دور، جبر زمانه آنها را مجبور خواهد کرد به این سمت پیش بروند.
به نظر نمىرسد که نگاه مسؤولین و دستاندرکاران مساجد نسبت به این رسانه، از مشکلات بکاهد. این نگاه باید به وسیله مدیران بانشاط، مبتکر و خلاق و نسل نو حوزه علمیه مورد بازبینى قرار گیرد.
به وسیله فناورى اطلاعات مىتوان با کمترین هزینه، حلقه اتصالى بین مساجد جهان ایجاد کرد و تجربیات دستاندرکاران مساجد را به یکدیگر منتقل کرد که در نزدیکتر شدن جهان اسلام در مسائل دینى و معنوى به یکدیگر نقش اساسى را ایفا نماید.
هزینه ارتباطات در کشور ما و کشورهاى توسعه نیافته، فراوان است. در دنیاى سرعت و تکنولوژى، استفاده از روشهاى قدیمى بسیار پرهزینه و زمانبر مىباشد. اینترنت، ارتباط را به حداقل زمان ممکن مىرساند به طورى که هرکس در یک لحظه مىتواند با تمام نقاط جهان ارتباط صوتى و تصویرى برقرار کند و فوقالعاده هزینههاى ارتباطى را کاهش بدهد از این جهت جایگزین بهترى، براى آن یافت نمىشود.
ایجاد این شبکه در بعد فرهنگى مىتواند بیشترین کمک را به جهان اسلام انجام دهد. نقاط بسیارى از جهان اسلام هستند که در فقر عقیدتى و فرهنگى به سر مىبرند و حتى احکام اولیه یک مسلمان را نمىدانند! با انتقال فرهنگ ناب علوى مىتوانیم با ارتباط با این قشر، رشد بسزایى در فرهنگ آنها از راه دور ایجاد کنیم و آنها را با فرهنگ تشیع بیشتر آشنا کنیم و پاسخگوى تمام سؤالات و شبهات آنها باشیم و این همکارى و تبادل فرهنگى در مدّت کوتاهى اثرات خود را ظاهر مىکند و باعث گسترش بیدارى اسلامى در بین مسلمانان مىشود و جهان اسلام را از پایین متحول خواهد کرد.
مشکلات کلان جهانى و تهدیدات جهانى علیه مسلمانان، لزوم همبستگى بیشتر ملتها و جوامع مسلمان را ضرورى ساخته است. بدیهى است که براى حل این معضلات، عزم و اراده جمعى ملتها لازم است. و این عامل یکى از علل اهمیت یافتن مسأله جهانى شدن در دنیاى اسلام خواهد بود.
برخىها پراکندگى جمعیتى جهان اسلام را مضرّ مىدانند ولى مىتوان این پراکندگى را مزیّت بزرگى براى جهان اسلام دانست به شرطى که بین آنها ارتباط برقرار کنیم و از این نیروها جهت پیشرفت و سربلندى اسلام در جهان بهره بگیریم و مهم این است که این پراکندکى مدیریت شود تا قدرتمندى جهان اسلام افزایش یابد.
ما شاهد تشکیل لابىهاى صهیونیستى در تمام کشورهاى دنیا هستیم که اهداف اسرائیل را در آن کشورها پیش مىبرند؛ حال چرا ما مسلمانان کانونهاى تجمع در اطراف مسجد براى اهداف اسلامى تشکیل ندهیم؟!
اختلاف نژادها و زبانها و قومیتها در اسلام جایگاهى ندارد؛ اگر مجموعه جهان اسلام با هم ارتباط درستى داشته باشند، به عظیمترین و ثابتترین قدرت سیاسى دنیا تبدیل مىشوند و هیچ قدرتى توان مقابله با آن را ندارد چرا که مقابله با ملتها خیلى سخت است و قدرت واقعى در مردم به خصوص انسانهاى مؤمن نهفته شده است.
ایجاد این شبکه مىتواند دلهاى مسلمین را به هم نزدیک کند و چون در مساجد، افراد از تندروىها و کجروىها مصون مىمانند و توسط عقل جمعى اکثریت مؤمنین به سوى خدا پیش مىروند.
در عصر آزادى بیان که نشریات و تلویزیون و رادیوهاى جهان مرتبا بر علیه مسلمانان اخبار دروغ منتشر مىکنند و مسلمانان را در جهان تروریست معرفى مىکنند، با ایجاد این شبکه مىتوان جلوى نشر این اکاذیب را گرفت و عقاید صحیح مسلمانان را ترویج داد. ایجاد این ارتباط حیاتى است. مسلمانان با این ارتباط و همبستگى مىتوانند اسلام را قدرتمند
کنند و مساجد به عنوان جایگاه حرکتهاى ضداستکبارى و استعمارى در دنیا مطرح شوند و زمینه ظهور امام عصر حضرت مهدى(عج) را فراهم نمایند.
مهمترین کاربرد اینترنت در مدیریت و هماهنگى مساجد در ابعاد گوناگون مىباشد. مشکل اصلى در مدیریت مساجد، نبود ارتباط بین مساجد و یک نهاد رسیدگى به امور مساجد است. این شبکه قدرت حل این مشکل را دارد. مشکل دیگر اطلاعرسانى ضعیف به دستاندرکاران مساجد مىباشد که حتى در مورد قوانین محدود در امور مساجد اطلاع
ندارند و حق انشعاب آب و گاز و برق که براى مساجد رایگان است مورد استفاده قرار نمىگیرد.
در موضوع مسجد حدود شانزده مؤسسه، نهاد دولتى چندین مؤسسه خصوصى فعالیت مىکنند که از روند کار یکدیگر اطلاع ندارند و با انجام کارهاى موازى بودجه سنگینى به آنها تحمیل مىشود. این شبکه مىتواند عامل برقرارى ارتباط میان آنها باشد و با سیاستهاى کلى آنها را به یک سمت ببرد.
یکى از دغدغههاى دلسوزان مساجد شائبه دخالت دولت در امور مساجد است که با راهاندازى این شبکه مىتوان بدون دخالت دولت، کار نظارت بر عملکرد مساجد و حمایت از متولیان مساجد و برطرف کردن مشکلات مساجد در زمینه فرهنگى، علمى، حقوقى، معمارى و... قدمهاى بلند برداشت.
مدیر اصلى مساجد، روحانیون هستند که به وسیله این شبکه مىتوان به آسانى با آنها ارتباط برقرار کرد. در صورت لزوم توسط آموزش از راه دور نکات لازم در امور مساجد را به آنها آموزش داد. یکى از آسیبهاى روحانیت، آشنایى ناکافى با علوم روز و جدید است که با اجراى این طرح حداقل در روحانیون نسل جدید اثرگذار خواهد بود و در این شبکه تجربیات روحانیون موفق و مطالب جدید و تحلیلهاى علمى را در آدرس پستى شخصى آنها (mail-E) ارسال کرد.
در مدیریت مساجد کشور هیچ شخصیت حقوقى و یا حقیقى حق دخالت در امور مساجد را ندارد. آنچه در مدیریت مساجد مطرح است فقط حمایت و هماهنگى از فعالیتهاى مساجد است و مدیران حقیقى مساجد، تنها روحانیوناند.
پیشنهادات
خوب است شبکه اطلاعرسانى در مساجد ایجاد شود مانند شبکه بانکى کشور که تمام بانکها که با هم و با بانک مرکزى متصل هستند، و شبکه مىتواند تمامى جهان را مورد پوشش قرار دهد. شاید برخى فکر کنند این پیشنهادى آرمانى و غیرعملى است اما تنها راه و با کمترین هزینه و بیشترین سرعت براى هماهنگى بین مساجد جهان، ایجاد این شبکه است.
با وارد کردن این تکنولوژى به مساجد و آموزش دستاندرکاران مساجد، ارتباط دوسویه در شبکه برقرار مىشود این فرصتى است بس بزرگ.
این شبکه باید با زبانهاى گوناگون دنیا و قومیتهاى مختلف ایران، آماده ارائه خدمات باشد و مطالب آن براى تمامى ردههاى سنى، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جذابیت داشته و داراى نوآورى و ابتکار باشد و از توانایى برقرارى ارتباط با مراکز فرهنگى دیگر برخوردار باشد.
اخیرا مؤسسه اطلاعرسانى تبیان در پایگاه اینترنتى خود اعلام کرد: در نظر دارد تعداد چهارصد مسجد را در سراسر کشور به رایانه و اینترنت رایگان مجهز نماید و این کار را در بیست مسجد منطقه نارمک تهران به اتمام رسانده است.
به راحتى مىتوان با ایجاد ارتباط بین این رایانهها، یک شبکه سراسرى ایجاد کرد و ابتدا مساجد بزرگ شهرها را به آن متصل کرد و به تدریج دیگر مساجد را به این شبکه متصل کرد تا در یک زمان نه چندان دور، این پروژه با حمایت مسؤولین، محقق و رسالت مساجد براى نسلهاى آینده نیز تحقق یابد.
دولت در نظر دارد جایگاه استفاده از اینترنت عمومى را در مکانهاى عمومى مانند دانشگاهها، فرودگاهها، ترمینالها نصب کند و این طرح در برخى جاها در حال بهرهبردارى است. با اجراى این طرح در مساجد با کمترین هزینه مىتوان از خدمات اینترنت استفاده نمود و نصب این رایانهها در مساجد نوعى ترویج استفاده صحیح از اینترنت است؛ چرا که فعالیتهاى گوناگون در مساجد، جنبههاى دینى و فرهنگىاش غلبه پیدا مىکند و به آن تعادل مىدهد و این از خصوصیات مسجد است.
خصوصیاتى که خوب است این سایت مساجد داشته باشد
1 ـ به روز بودن و فعال بودن؛
2 ـ برخوردارى از زبانهاى گوناگون؛
3 ـ برخوردارى از محتواى غنى؛
4 ـ اختصاص فضایى براى مؤسسات و نهادهاى مرتبط با مسجد؛
5 ـ دایر کردن اتاقهاى گفتگو؛
6 ـ پاسخ به سؤالات شرعى و مشاوره مذهبى؛
7 ـ پخش اذان و اعلام زمان آن و همچنین اعلام قبله در تمامى نقاط جهان؛
8 ـ ایجاد مسجد مجازى به منظور عبادت در فضاى سایت؛
9 ـ ارتباط با دفاتر مراجع و پایگاههاى فرهنگى مرتبط؛
10 ـ ایجاد کتابخانه مجازى کامل با موضوع مسجد؛
11 ـ انتقال تجربیات مساجد و روحانیون موفق؛
12 ـ اختصاص فضایى به منظور معمارى مساجد.