کلمه‏ى مسجد در زبان عربى از سجده کردن گرفته شده است که در عبادت و نماز، از براى احترام به خدا سجده و تعظیم مى‏کنند. به این ترتیب مساجد عبارت از محل‏هایى است که مسلمانان در آنجا به عبادت و پرستش خدا مى‏پردازند، قرآن مى‏گوید:  «مساجد محل‏هایى هستند که خدا به احداث آنها اجازه داده تا نام او درآن مساجد بیان شود».

عموما تمامى ادیان مکانى ویژه براى نیایش با خداى خود تعریف کرده‏اند، نظیر کلیسا در دین مسیح و آتشکده در دین زرتشت، معبد در آئین بودا و غیره واژه‏ى دیگر براى مسجد کلمه‏ى «جامع» است که از کلمه‏ى جمع شدن مشتق شده است، لذا مسجد علاوه بر محل عبادت، همیشه به عنوان مرکزى براى اجتماعات به کار رفته است که مسلمانان در آنجا براى منظورهایى غیر از عبادت نیز جمع آمده‏اند که حتى در زمان پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مساجد علاوه بر وظیفه مرکزیت مذهبى، محلى براى امور سیاسى نیز بود. علاوه براین، مساجد به صورت محلى براى قضاوت و دادخواهى، بحث‏هاى عمومى و استراحت مسافران و بینوایان نیز مورد استفاده قرار مى‏گرفت و به یک چهار دیوارى و محراب ختم نمى‏شد و نهایتا مسجد فقط جاى عبادت نبود، بل به‏طور جامع محلى براى مقاصد آموزشى مطرح بوده و به مرور زمان مرکز سازماندهى و برنامه‏ریزى امور مسلمین و بعنوان کانون فعالیت‏هاى فرهنگى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى، قضایى و نظایر آن محسوب شده است و چون مسجد یکى از نهادهاى اجتماعى است بر اثر مرور زمان و با توجه به تغییرات سریع اجتماعى و سیاسى و فرهنگى کارکردهاى این نهاد، تغییر و تحول پیدا کرده است.

مخصوصا بعد از انقلاب اسلامى ایران مسجد مهم‏ترین نهاد براى سخنرانى‏هاى سیاسى و براى تجمع و هدایت و سازماندهى مردم و از میان نهادهاى اجتماعى، مسجد مهم‏ترین نقش را در پیروزى انقلاب اسلامى ایران داشت و پس از انقلاب هم مسجد در عین حال که نقش مذهبى و عبادى خود را حفظ کرده است، کارکرد سیاسى مانند برگزارى انتخابات، تشکیل جلسات شوراهاى محله و راى‏گیرى براى انتخابات گوناگون مانند انتخاب هیات امنا و شوراى محله که در کل، محل حضور مردم بوده است.

پس از پیروزى انقلاب اسلامى و روى کار آمدن حکومت دینى توجه به این آموزه از اصلى‏ترین برنامه‏هاى حکومت بوده است. بخصوص که مسئولان جامعه مى‏خواستند جوانانى با هویت دینى قوى پرورش دهند. توجه به عمران مساجد دو چندان گردید و از نظر کمى توسعه‏ى مساجد روز افزون شد، هر چند تمامى محلات شهرها داراى مسجد بود.

کارکردهاى گوناگون مسجد در طول تاریخ

کارکردهاى پر فراز و نشیب مسجد را در طول تاریخ مى‏توان این‏گونه دسته‏بندى کرد: کاردهاى اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى، سیاسى و عبادى. هر یک از این کارکردها، ایفاگر نقش‏هاى گوناگون و متنوعى بوده است به‏طورى که در کارکرد فرهنگى مسجد مى‏توان به نقش آموزشى مسجد و نیز نقش آن در تعالى هنر و تمدن اسلامى اشاره کرد. همچنین در کارکرد اجتماعى مسجد مى‏توان به نقش مسجد در اجتماعى شدن افراد و توسعه‏ى ارتباطات میان فردى و نیز در بحث کارکرد سیاسى مى‏توان به نقش فعال مساجد در دوره انقلاب و جنگ تحمیلى اشاره کرد.

امروزه با توجه به تخصصى شدن جامعه، بخش اعظم این کارکردها، از قبیل کارکردهاى اجتماعى، سیاسى و اقتصادى بر عهده نهادهاى تخصصى گذاشته شده است. با وجود این مسؤولان جامعه به منظور فعال و پویا نگه داشتن این نهاد مذهبى کارکردهاى جدیدى براى آن تعریف کرده‏اند، در این تعریف آنان جوانان که را در قالب طبقه‏اى به‏لحاظ شمار و کمیت، جمعیت جامعه را تشکیل مى‏دهند، به عنوان آینده‏سازان جامعه هدف برنامه‏هاى خویش قرار داده‏اند. به این ترتیب در تعریف جدید از کارکردهاى مسجد در باره‏ى جوانان مى‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

1 ـ کارکرد آموزشى که با برگزارى کلاس‏هاى آموزشى در رشته‏هاى گوناگون درصدد تحقق آن هستند.

2 ـ کارکرد تفریحى در چارچوب برگزارى اردوهاى سیاحتى و زیارتى.

3 ـ کارکرد دینى با برگزارى مراسم گوناگون مذهبى.

با توجه به این کارکردها و جایگاه و ارزش مسجد به عنوان نمادى از اسلام، به‏بررسى نگرش جوانان به مسجد مى‏پردازیم. البته در یک تعریف ساده نگرش عبارت است از حالات عاطفى مثبت یا منفى به یک موضوع[1] در تعریفى دیگر نگرش این‏گونه توصیف شده است: ما نسبت به اشیا و اندیشه‏ها نظریات خاصى داریم که ناشى از اطلاع ما از آنها درخصوص آنها و تمایل ما به اجراى عملى در باره‏ى آنهاست. این‏گونه نظر غالبا حتى تعیین کننده‏ى شیوه‏ى برخورد ما با آن اشیا، اماکن، افراد یا اندیشه‏هاست.