کارکرد نظامى پایگاه مقاومت بسیج در مسجد
طى جنگهاى زیادى که در طول تاریخ از صدر اسلام تا بهامروز براى مسلمانان به وجود آمده، مساجد بهعنوان یکى از ارکان مهم جامعه اسلامى در این مبارزات ایفاى نقش و کارکردهاى گوناگونى داشتهاند.
پیدرس، شرقشناس اروپایى، در این زمینه مىنویسد: «مسجد در زمان جنگ و صلح، در خدمت جامعه بوده است. ارتباط مسجد با امور نظامى تا اندازهاى متنّوع بوده است که ـ مثلاً ـ در جنگ اُحد، وقتى که جنگ پایان یافت، فرماندهان لشگر پیامبر صلىاللهعلیهوآله شب را در مدینه در مسجد پیامبر صلىاللهعلیهوآله به صبح رساندند. بعد از جنگ جمل، على بن ابىطالب علیهالسلام، پسر عموى پیامبر صلىاللهعلیهوآله، غنایم جنگى را به بصره فرستاد تا در آنجا حفظ و نگهدارى شود».[1]
وى همچنین مىنویسد: «نتیجه جنگها معمولاً در مساجد اعلام مىشد، مشورتهاى نظامى در مسجد صورت مىگرفت، دستورات و فرمانهاى جنگ از طرف فرمانده نظامى یا حاکم در مسجد اعلام مىشد».[2]
بهترین نمونه تاریخى براى فعالیتهاى نظامى در مسجد، وقایع و جنگهاى صدر اسلام و نقشهاى کلیدى گوناگون مسجد در این زمینه است. در این دوران، مسجد پیامبر بهعنوان کانونى گرم و فعّال در زمینه مسائل جنگى نقشهاى مهم و کلیدى ایفا مىکرد و به صورتهاى گوناگون، از سربازان و رزمندگان اسلام حمایت مىکرد.
در عصر حاضر نیز مسجد مىتواند در جوامع اسلامى همچون گذشته، چنین نقشى را ایفا کند. در جنگ تحمیلى عراق علیه ایران اسلامى، شاهد فعالیتهاى پرشور حمایت مسجد و مسجدیان از رزمندگان اسلام بودیم. این حمایتها در قالبهاى و صورتهاى گوناگونى همچون جذب و اعذام نیرو و به سوى جبههها و حمایت مادى و معنوى از رزمندگان اسلام صورت مىگرفت و بیشتر این فعالیتها توسط پایگاههاى بسیج مساجد انجام مىشد. این نشانگر نقش فعّال مساجد در زمینههاى گوناگون مانند مسائل نظامى است، و این نقش منحصر به زمان پیامبر صلىاللهعلیهوآلهو مسجد ایشان نمىگردد، بلکه در هر جامعهاى که فرهنگ دینى حکمفرما باشد، مسجد مىتواند چنین نقش مهمى ایفا کند.
در اینجا لازم است به معرفى کارکردهاى نظامى مسجد در زمان جنگ و صلح بپردازیم که در قالب پایگاههاى مقاومت بسیج مساجد صورت مىگیرد، سعى شده است این مطالب با تکیه بر سیره پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآلهعنوان شود:
فعالیتهاى نظامى پایگاه بسیج نمونه در زمان جنگ
1 ـ سازماندهى و اعزام نیروها به سوى جبهههاى جنگ
طى جنگهایى که در زمان حیات پیامبر عظیمالشأن صلىاللهعلیهوآلهصورت مىگرفت، از مسجد بهعنوان پایگاه و کانون اصلى مسلمانان براى منسجم کردن و اعزام سپاه اسلام به سوى جبههها استفاده مىشد. با این کار و با بهرهگیرى از قداست و معنویت خانه خدا و دیگر ویژگىهایى که در مسجد نهفته است، آن حضرت سعى مىکرد لشکریان اسلام با انگیزه و روحیه بالا، همراه با توکّل به خداوند براى جهاد و دفاع از کیان اسلام رهسپار جبهههاى جنگ شوند و این کار زمینهساز موفقیت و پیروزى در جنگها مىشد. به دلیل آنکه بیشترین اعزامها پس از اقامه نماز جماعت صورت مىگرفت، موجب مىشد از میان جمعیتى که براى اقامه نماز به مسجد آمدهاند، نیروهاى بسیارى جذب سپاه اسلام شوند و دیگر مسلمانان در پشت جبهه و با دید روشنتر و بازترى به جنگ و مسائل پیرامون آن بنگرند و همچنین لشکریان اسلام را با حمایتهاى مادى و معنوى خود از پشت جبهه یارى کنند.
در طول دوران جنگ تحمیلى نیز در کشور ما، پایگاههاى بسیج مساجد به عنوان بهترین مکان براى جذب و اعزام نیرو به سوى جبههها، در منسجم کردن و جلب حمایتهاى مادى و معنوى مردم در پشت جبههها، نقش بسزایى ایفا مىکردند.
2 ـ آموزش نظامى
از مهمترین نیازهاى هر جامعه آمادگى افراد آن جامعه براى محافظت و دفاع از آرمانهاى آن جامعه براى پایدارى در مقابل تهاجمات دشمنان است. جامعه اسلامى نیز براى آنکه از مکتب و آیین ظلمستیزى برخوردار است، دشمنان فراوانى داشته و هر از گاهى مورد تعرض آنها قرار گرفته است و چون این تعرضات ادامه داشته باشند. از اینرو، لازم است تکتک افراد جامعه اسلامى توانایى دفع این تهاجمات را داشته باشند.
ایران اسلامى پس از پیروزى انقلاب و استقرار حکومت اسلامى، همواره از سوى دشمنان شرق و غرب تهدید شد. به همین دلیل، امام خمینى قدسسره در این باره فرمودند: «مملکت اسلامى باید همهاش نظامى باشد، و تعلیمات نظامى داشته باشند. باید اینطور باشد که یک مملکتى که 20 میلیون جوان دارد، 20 میلیون تفنگدار داشته باشد و 20 میلیون ارتشى داشته باشد و یک چنین مملکتى آسیبپذیر نیست».[3]
براساس همین تفکّر و بنابر فرمان امام خمینى قدسسره، «بسیج مستضعفان» در سال 1358 تأسیس شد و براى جذب و تکمیل ارتش 20 میلیونى و آموزش نظامى پا به میدان گذاشت که تاکنون نیز فعالیتهایش ادامه دارد. بنابراین، ضرورى است تمامى جوانان این مملکت با حضور در پایگاههاى بسیج، فنون و اصول نظامى را یاد بگیرند تا در مواقع خطر، بتوانند از اسلام، انقلاب و ملت و کشور خود دفاع کنند.
3 ـ نگهبانى و پاسدارى از کیان مسلمانان و حفظ امنیت
یکى از مهمترین فعالیتهاى نظامى پایگاههاى بسیج مساجد، حفظ امنیت در سطح شهر و یا محله است. اینکار با اجراى برنامههاى همچون ایست بازرسى و گشت سیار در سطح محل و یا سطح شهر انجام مىگیرد.
در زمان حیات پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله در مواقعى که مسلمانان از تعرض دشمنان به شهر و کیان خود احساس خطر مىکردند، مسجد به عنوان مرکز تجمع و حضور مسلمانان براى محافظت از جان پیامبر صلىاللهعلیهوآله و حراست و پاسدارى از شهر مورد استفاده قرار مىگرفت. مسلمانان مسجد را مرکز ساماندهى به اینگونه امور قرار مىدادند. در جنگ «احد»، وقتى سپاه قریش در اطراف مدینه مستقر شده بود، مسلمانان براى جلوگیرى از حمله شبانه دشمن به شهر و حفظ جان پیامبر صلىاللهعلیهوآله از تعرض جاسوسان به ایشان، شب را تا صبح به نگهبانى و پاسپانى از شهر پرداختند و مرکز و پایگاه خود را مسجد قرار دادند. در این کار، حتى بزرگان مدینه مانند سعد بن عباده، سعد بن معاذ و سید بن حضیر همراه و دوشادوش دیگر مسلمانان در این امر شرکت داشتند.[4] دیگر نمونههاى تاریخى این پاسدارى و نگهبانى در مسجد را مىتوان در غزوه «حمراء الأسد»[5] و بسیارى دیگر از جنگهاى زمان پیامبر صلىاللهعلیهوآله شاهد بود.
در اوایل انقلاب، بخصوص از زمان جنگ تحمیلى تا به امروز، مساجد و پایگاههاى بسیج مساجد با اجراى برنامههایى همچون گشت شبانه و ایست بازرسى، در کنار دیگر مراکز امنیتى، به پاسدارى و حراست از جان و مال و ناموس مردم پرداختهاند و تا به حال، شاهد اثرات و برکات فراوانى همچون دستگیرى مجرمان و منافقان و کشف و ضبط اموال مسروقه، مواد مخدر و مشروبات الکلى و موارد فراوان دیگر بودهایم که توسط عزیزان مخلص بسیجى انجام شده است.
البته باید در اجراى این برنامهها، تمامى اصول و قوانین و حریم خصوصى خانوادهها حفظ شود، تا جایى که به امنیت جامعه آسیبى نرسد.
4 ـ مسجد و فعالیتهاى اضطرارى مربوط به جنگ
پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله در بعضى از جنگها درخصوص نحوه برخورد و رویارویى با دشمن و برنامهریزىهاى مربوط به جنگ، با حفظ و رعایت اصول امنیتى و اطلاعاتى ایشان، در مسجد با اصحاب و یاران خود به بحث و مشورت مىپرداختند. براى مثال، در جنگ «احد» و «خندق»، ایشان پس از اطلاع از حمله و حرکت سپاه دشمن، در جمع مردم در باره چگونگى رویارویى با دشمن از آنان نظرخواهى کردند.[6]
همچنین در برخى از جنگهاى صدر اسلام، مجروحان را در مسجد مداوا مىکردند؛ چنان که تاریخنویسان در باره جنگ «احد» گفتهاند: مردم در مسجد، چراغ و آتش افروخته بودند مجروحان را زخمبندى و مداوا مىکردند[7] و یا در مواردى، اسیران جنگى را در مسجد نگه مىداشتند.[8]
این نوع فعالیتهاى نظامى در زمان پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآلهدر صدر اسلام در مسجد انجام مىشد، اما باید متذکر شد که انجام این کارها در آن زمان بهخاطر ضرورت بود، و گرنه در مواقع عادى، چنین فعالیتهایى در مسجد جایز نیست؛ زیرا این نوع کارها که مستلزم ریختن خون در مسجد و یا ورود کفّار به مسجد است با شأن و جایگاه مسجد سازگارى ندارد.
از این رخدادها در جنگ تحمیلى عراق علیه ایران نیز نمونههایى را در مسجد جامع شهر خرمشهر مىتوان ذکر کرد که مسجد به مرکزى براى مبارزان و رزمندگان تبدیل شده بود و برنامهریزى براى مقابله با حملات دشمن و پشتیبانى و سازماندهى رزمندگان، مداواى مجروحان و دیگر فعالیتهاى مربوط به جنگ در آن انجام مىشد.
نقش مسجد در جبههها و میادین جنگ
اهتمام و وابستگى پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله و یارانش به مسجد تا بدان حد بود که در تمامى جنگهایى که صورت مىگرفت، در اردوگاههاى نظامى یا میادین نبرد، براى خود مساجدى بنا مىکردند. این مساجد براى راز و نیاز و انجام عبادات مسلمانان با خداوند متعال و در نتیجه، تقویت بنیه معنوى مبارزان مسلمان بنا مىشد. براى نمونه، مىتوان به مساجد هفتگانه در شمال غربى مدینه ـ که تاکنون نیز به جاى مانده است ـ اشاره کرده که در جریان جنگ «خندق» براى نماز و نیایش مسلمانان بنا نهاده شد.[9]
در دوران جنگ تحمیلى عراق علیه ملت ایران نیز رزمندگان اسلام براى راز و نیاز و عبادات خود، مساجد و مصلاهاى متعددى در نقاط گوناگون بنا کردند و در آنجا به تقویت بنیه معنوى خود مىپرداختند، به گونهاى که آنان را به زاهدان شب و شیران بیشه روز تبدیل کرده بود.
متأسفانه بسیارى از این مساجد ناشناخته مانده است. حفظ و نگهدارى این مساجد، هم مىتواند از لحاظ معنوى براى بازدیدکنندگان مناطق عملیاتى تأثیرگذار باشد و هم سند تاریخى گویاى باشد براین واقعیت که ملت مسلمان ایران در اوج جنگ و در بحبوبه دفاع از کشور، هیچگاه عبادت خداوند و نماز و مسجد را به فراموشى نسپرد و همیشه و در همه حال، با آن مأنوس بود.
فعالیتهاى نظامى پایگاه بسیج در زمان صلح
فعالیتهاى نظامى پایگاه بسیج را نباید منحصر به زمان جنگ کرد، بلکه در زمان صلح نیز باید به برخى از فعالیتهاى خود ادامه دهد. در اینجا، به بیان برخى از فعالیتهاى نظامى بسیج در زمان صلح مىپردازیم.
الف) حفظ و ارتقاى آمادگى رزمى بسیجیان
پایگاههاى مقاومت بسیج باید همیشه و در همه حال، توان رزمى بسیجیان خود را حفظ کند و در جهت ارتقاى آن بهطور مداوم، تلاش نماید تا ارتش 20 میلیونى، که پشتوانه انقلاب و کشور در مقابل تهدیدها و تعرضهاى دشمنان و استکبار جهانى است، همیشه و در همه حال، آماده مقابله و رویارویى با آنان باشد.
بنابراین، پایگاههاى مقاومت بسیج باید در طول سال، با برپایى اردوهاى رزمى و انجام رزمایشهاى متعدد، توان رزمى بسیجیان را حفظ کند و با آشنایى آنان با روشها و ابزار و ادوات جنگى جدید، توان رزمى آنها را ارتقا دهد.
ب) جذب نیرو و تکمیل ارتش بیست میلیونى
از مهمترین وظایف بسیج در زمان صلح، جذب نیرو از بین اقشار گوناگون جامعه، بخصوص جوانان و نوجوانان است. براى این منظور، پایگاههاى مقاومت بسیج باید با ایجاد تنوع و بالا بردن کیفیت فعالیتهاى آموزشى، فرهنگى، ورزشى و هنرى خود، زمینه جذب جوانان و نوجوانان را فراهم کنند و علاوه بر تشکیل ارتش 20 میلیونى در بعد نظامى بتوانند در مقابل تهاجم فرهنگى دشمن بایستند و در جلوگیرى از انحراف جوانان و نوجوانان فعالیتهاى قابل توجهى از خود به نمایش بگذارند.
ج) اجراى برنامههاى امنیتى
یکى از فعالیتهاى عمده پایگاههاى مقاومت بسیج مساجد برقرارى امنیت در سطح محل و شهر است. بسیج مىتواند با اجراى برنامههایى همچون گشت در سطح محل و ایست بازرسى، نقش عمدهاى در برقرارى امنیت داشته باشد.
کارکرد آموزشى پایگاه بسیج
مساجد در طول تاریخ، مرکزى براى آموزشهاى فرهنگى، علمى، نظامى بوده است، بهگونهاى که نقش آموزشى مسجد پس از جنبه عبادى آن، بیش از هر جنبه دیگرى برجسته و نمایان است. محققان در پى پژوهشهاى علمى و تاریخى به عمل آمده، به این نتیجه رسیدهاند که مسجد در اعصار گذشته، مهمترین مرکز آموزشى در جامعه بوده است.
با دقت در سیره پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله مىبینیم که ایشان به ابعاد آموزشى مسجد اهتمام و توجه ویژهاى داشتند. رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله علاوه براینکه عملاً مسجد را پایگاه آموزشى و فرهنگى خود قرار داده بودند، در روایات فراوانى براین نقش و عملکرد مسجد نیز تأکید کردهاند. برخى از این روایات عبارت است از:
ـ نشستن در مسجد براى کسب علم، بیهوده و لغو نیست: «یا اباذر، کُل جلوس فى المسجد لغو الاّ ثلاثه: قرائة مصل، او ذکراللّه تعالى، او سائل عن العلم».[10] «اى ابوذر! هر نشستنى و اقامتى در مسجد بیهوده است، مگر سه نوع اقامت: اشتغال به خواندن نماز، اشتغال به ذکر خداوند، یا به دنبال کسب علم بودن».
ـ کسب علم در مسجد برتر از عبادت خداوند است: «خرج رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله، فاذا فى المسجد مجلسان: مجلس یتفقهون و مجلس یدعون اللّه تعالى و یسألونه. فقال: کلا المجلسین الى الخیر؛ امّا هؤلاء فیدعون اللّه و اما هؤلاء فیتعلمون و یفقهون الجاهل هؤلاء افضل؛ بالتعلیم ارسلت، ثم قعد معهم».[11]
روزى پیامبراکرم صلىاللهعلیهوآله وارد مسجد شدند. در مسجد دو گروه نشسته بودند: گروهى مشغول کسب علم و گروهى مشغول دعا و ذکر خداوند. پیامبر صلىاللهعلیهوآله فرمودند: هر دو مجلس در راه خیرند. آن گروه خداوند را مىخوانند و او را ذکر مىکنند و آن گروه علم مىآموزند و جاهلان را آگاه مىکنند. این گروه (جویندگان علم) بر دیگرى برتر است؛ من براى تعلیم به مردم فرستاده شدهام. سپس در گروه علمى آنان شرکت کرد.
امروزه نیز با وجود گسترش مراکز آموزشى و فرهنگى، باید همچنان بر شکوفا کردن ابعاد آموزشى مسجد، پافشارى و اهتمام بورزیم و از آنجا که بسیارى از مردم بیشتر معلومات دینى خود را در مساجد یاد مىگیرند، مىتوانیم با احیاى کارکرد آموزشى مساجد، تأثیر فراوانى در بالا بردن سطح معلومات دینى مردم، بخصوص جوانان داشته باشیم.
به دلیل آنکه پایگاههاى بسیج مساجد ارتباط ویژهاى با مسجدیان و بخصوص جوانان دارند، مىتوانند از مهمترین مراکزى باشند که کارکرد آموزشى مساجد را احیا مىکنند و به بهترین شکل ممکن از آن استفاده مىنمایند.
در این بخش، ابعاد گوناگون کارکرد آموزشى مسجد و نقش پایگاههاى مقاومت بسیج را در پر رونق کردن مساجد و احیاى این سنّت نبوى با تکیه بر سیره آن حضرت مورد بررسى قرار مىدهیم:
الف) تشکیل کلاسهاى آموزشى
با مطالعه سیرهى نبوى، در مىیابیم که ایشان در اوقات گوناگون، کلاسهاى آموزشى در جهت ارتقاى سطح علمى و دینى براى مسلمانان در مسجد برگزار مىکردند و مسائل گوناگونى را در زمینه مباحث فقهى، اعتقادى، آموزش قرآن و مسائل تاریخى در این کلاسها به مسلمانان آموزش مىدادند. در موارد زیادى، اصحاب پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله نیز کلاسهاى آموزشى را در مساجد برقرار مىکردند. براى نمونه، مىتوان به حضرت على علیهالسلام، عبداللّه بن رواحه، ابوعبید، معاذ بن جبل، ابان بن سعید و جابر بن عبداللّه اشاره کرد.[12]
این فعالیتها منحصر در مسجد پیامبر صلىاللهعلیهوآله نبود، بلکه در دیگر مساجد نیز تحت نظر ایشان و افرادى که از سوى آن حضرت مأمور این کار بودند، انجام مىشد. در این زمینه ـ به عنوان مثال ـ مسجد «قبا» مورد توجه خاص پیامبر صلىاللهعلیهوآله بود و همچنین مىتوان به مساجد قبایل و سرزمینهاى دیگر مانند مسجد «معاذ بن جبل» در یمن[13] اشاره کرد.
امروزه نیز پایگاههاى مقاومت بسیج مىتوانند با تشکیل کلاسهاى آموزشى در بالا بردن سطح علمى بسیجیان مفید باشند. این کلاسها در دو زمینه مىتوانند دایر شوند:
1 ـ کلاسهاى آموزشى در زمینه معارف دینى و تربیتى؛
2 ـ کلاسهاى کمک آموزشى در زمینه امور تحصیلى بسیجیان.
برگزارى کلاسهاى معارف دینى و تربیتى براى بسیجیان و دیگر مسجدیان، با استفاده از معلومات علمى امام جماعت یا افراد آگاه دیگر، مىتواند نقش عمدهاى در بالا بردن سطح معلومات دینى بسیجیان و جوانان با توجه به نیاز و خلاء علمى آنان داشته باشد. تشکیل چنین کلاسهایى موجب مىشود نیروهاى بسیجى، نیروهایى مکتبى و متعهد به مبانى دین مبین اسلام تربیت شوند و از هیچگونه خدمتى در این راه مضایقه ننمایند.
در حال حاضر، تعداد زیادى از بسیجیان کشور را دانشآموزان تشکیل مىدهند. پایگاههاى مقاومت بسیج مىتواند در جهت جذب دایم دانشآموزان به مسجد و بسیج، کلاسهاى کمک آموزشى را در زمینه امور تحصیلى و ارتقاى سطح علمى آنان تشکیل دهد. با توجه به چنین ضرورتى تاکنون پایگاههاى فراوانى در سراسر کشور براى این منظور تشکیل شده است. طبق آمار منتشر شده و با توجه به فعالیتهایى که در اين زمینه صورت گرفته است شصت درصد از برندگان المپیادهاى علمى را دانشآموزان بسیجى تشکیل مىدهند.[14] تشکیل چنین کلاسهایى علاوه بر جذب جوانان و نوجوانان به مسجد و بسیج، موجب مىشود دانشآموزان و جوانان بسیجى افراد فرهیخته و ممتاز جامعه را تشکیل دهند و در آینده، بتوانند با تخصص و تعهدى که دارند، نقش مهمى در پیشرفت و آبادانى کشور ایفا کنند.
ب) برگزارى جلسات پرسش و پاسخ
در زمان پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله، جلساتى در مسجد برگزار مىشد تا مسلمانان بتوانند پرسشهاى علمى، سؤالات و شبهات ذهنى خود را از پیامبر صلىاللهعلیهوآله بپرسند. پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله نیز با گشادهرویى و بیان فضایل و پاداش فراگیرى علم، آنان را به این امر تشویق مىنمودند.
در متون روایى آمده است: پیامبر صلىاللهعلیهوآله پس از بجا آوردن نماز صبح، در کنار ستون «توبه» مىنشستند و در حضور نمازگزاران تا طلوع صبح به بحث و گفتوگو مىپرداختند.
پایگاههاى مقاومت بسیج نیز مىتوانند با برگزارى جلسات پرسش و پاسخ در مسجد و با دعوت از صاحبنظران و علما و هر کسى که توان علمى پاسخگویى به سؤالات ذهنى اهلمسجد را داشته باشند، هم در جهت بالا بردن سطح علمى بسیجیان و هم حلّ شبهاتى که از سوى دشمنان و بعضى روشنفکران منحرف مطرح شده وسؤالات مختلفى را در اذهان جوانان بهوجود آورده است، گام مهمى بردارند.
نکتهاى که در برگزارى این جلسات باید رعایت کرد این است که این جلسات لازم است به صورت تخصصى برگزار شود و مىتوان با برنامهریزى و انجام تبلیغات و دعوت از مدارس و دانشگاهها، جلسات با شکوهى را در مساجد برگزار کرد که این حرکت در جذب جوانان به مساجد نیز بسیار مؤثر خواهد بود.
ج) برگزارى مناظرات علمى در مسجد
با مطالعه تاریخ صدر اسلام، مىبینیم که یکى از مهمترین و پرشورترین برنامههایى که در مسجد برگزار مىشد مناظرات علمى و ادبى پیامبر صلىاللهعلیهوآله با سایر مکاتب و دیگر گروهها بود. دلیل آنکه این جلسات به صورت عمومى و در مسجد برگزار مىشد، علاوه بر جنبه سیاسى آن، آشنایى مسلمانان با مکاتب و افکار دیگر گروهها بود. تا نسبت به باطل بودن آنها یقیین پیدا کنند و نیز طریقه پاسخگویى به این شبهات و عقاید را یاد بگیرند و با این کار، مسلمانان و غیرمسلمانان شاهد برترى مکتب اسلام بر دیگر مکاتب و گروهها باشند. از جمله گفتوگوها و مناظرات مىتوان به مناظرات ذیل اشاره کرد:
1 ـ هیأت نمایندگان ثقیف؛[15]
2 ـ نمایندگان مسیحیان نجران؛[16]
3. هیأت نمایندگان بنىتمیم.[17]
در شرایط کنونى، برگزارى مناظرات علمى در مساجد بین تفکرات مختلف و مکاتب گوناگون فکرى، علاوه بر راهگشا بودن براى جوانان در انتخاب مسیر درست موجب رونق و احیاى مساجد نیز مىشود و پایگاههاى مقاومت بسیج این توان را دارند که چنین جلساتى را با نظم و کنترل صحیح در مساجد برگزار کنند.
یکى از مهمترین بخشهاى تشکیلات بسیج که مىتواند تا حدّ زیادى در این زمینه مفید باشد، بخش «بسیج دانشجویى» است که مىتواند جلسات مناظرهاى را (حتىالامکان در مسجد دانشگاه یا مساجد شهر) با دعوت از متفکران و استادان خبره و متعهد و توانا، که قدرت مناظره با دیگر تفکرات و جوابگویى به شبهات آنها را داشته باشند، برگزار کند. این نوع مراسم با رعایت نظم و احترام بهطرف مقابل، مىتواند براى نسل جوان فواید بسیارى در پى داشته باشد.
کتابخانه پایگاه بسیج مسجد
تشکیل کتابخانه در مسجد یکى از فعالیتهاى جانبى مسجد است که از زمانهاى خیلى دور، در مساجد کشورهاى اسلامى مرسوم بوده است و تاکنون نیز ادامه دارد. این کار تأثیر فراوانى در بالا بردن سطح علمى نمازگزاران و مسلمانان داشته است.
پایگاه مقاومت بسیج در مسجد، به علت اینکه تشکّل از بافت جوان است، مىتواند با تشکیل کتابخانه در مسجد و انجام کارهاى مربوط به آن تأثیر فراوانى در ترویج فرهنگ کتابخوانى در بین جوانان و نوجوانان داشته باشد و سطح معلومات آنها را بالا ببرد.
براى محل کتابخانه و سالن مطالعه، نباید از فضاى اصلى مسجد استفاده کرد؛ چون از لحاظ شرعى مشکل دارد.[18] بنابراین، ضرورى است که در کنار مسجد، محلى براى کتابخانه و سالن مطالعه در نظر گرفته شود.
نوارخانه بسیج
یکى از فعالیتهاى پایگاه مقاومت بسیج در جهت پر کردن اوقات فراغت بسیجیان و همچنین در جهت رشد علمى و فرهنگى بسیجیان، تأسیس نوارخانه است. نوارخانه بسیج مىتواند نوارهاى ویدئویى و صوتى در زمینههاى علمى، آموزشى، موسیقى، مداحى و سخنرانى را در اختیار بسیجیان قرار دهد. به دلیل آنکه بسیارى از جوانان و نوجوانان بسیجى به کتاب و کتابخوانى علاقه فراوانى ندارد، از اینرو، مىتوان از طریق نوارخانه، اطلاعات خوبى در اختیار آنان قرار داد و بنیه علمى ـ آموزشى آنان را تقویت کرد.
فعالیتهاى فرهنگى پایگاه مقاومت بسیج مسجد
امروزه که دشمنان اسلام در تلاشند با هر وسیلهاى نوجوانان و جوانان مسلمان را از مسیر دیندارى و از دین اسلام دور کنند و در این راه، بودجههاى کلانى را اختصاص داده و از تمامى وسایل و ابزار تبلیغى با روشهاى جدید و کارآمد استفاده مىکنند تا جوانان و نوجوانان را دچار بىهویتى کرده، آنها را ناسازگار با دین و دیندارى تربیت کنند، مساجد که اولین و مهمترین مرکز فرهنگى و ترویج اندیشههاى اسلام بوده است مىتوانند نقش مهمى در مقابله با تهاجم فرهنگى دشمن ایفا کنند.
مساجد باید علاوه بر حفظ شیوههاى قدیمى و سنتى تبلیغ همچون برگزارى مجالس وعظ و خطابه، از روشها و مسایل تبلیغى جدید و نوین نیز استفاده کنند تا زمینه جذب بیشتر جوانان و نوجوانان را به مسجد فراهم آورند.
با توجه به اینکه پایگاههاى مقاومت بسیج مساجد داراى مخاطبان زیادى از قشر جوان و نوجوان است، مىتوانند با اجراى برنامههاى فرهنگى، ورزشى، هنرى نقش عمدهاى را در مقابله با تهاجم فرهنگى دشمن ایفا کنند.
غالبا جوانان از محیطهاى خشک و رسمى راضى نیستند و از آن استقبال نمىکنند و بیشتر به دنبال محیطها و مکانهایى هستند که آزاد بوده و از نشاط کافى برخوردار باشند. بنابراین، پایگاههاى مقاومت بسیج باید در برنامههاى خود، از تنوع و نشاط کافى برخوردار باشند تا با جذب جوانان و نوجوانان فعال و پرشور بتوانند هرچه بیشتر در اهداف خود موفق و پیروز باشند.
یکى از مهمترین کارهایى که پایگاه مقاومت بسیج مسجد مىتواند در زمینه کارهاى فرهنگى و آموزشى انجام دهد تا بتوانند به وسیله آن، در کارهایش موفقتر عمل کند، تأسیس کانون بسیج است تا اعضا بتوانند فعالیتهایى را در زمینههاى آموزشى، فرهنگى، ورزشى و هنرى انجام دهند.
نکته مهمى که در این زمینه باید رعایت شود ساخت مکانى مستقل در کنار مسجد براى چنین فعالیتهایى است؛ زیرا به دلیل گستردگى و تنوّع فعالیتهاى فرهنگى و آموزشى، شبستان مسجد، که محل عبادت نمازگزاران است، نمىتواند جوابگوى این گونه فعالیتها باشد. بنابراین، باید مکانى جدا، در کنار مسجد با دارا بودن کلاسها و فضاهاى مفید براى این منظور ساخته شود.
1 ـ ترویج فرهنگ جهاد و شهادت
جامعه اسلامى اگر بخواهد که تمام احکام و دستورات دینى خود عمل کند و شاهد توسعه دیندارى در بین مردم باشد، در مواقع خاصى بدون نیاز به دو اصل «جهاد» و «شهادت» نمىتواند موفق باشد، زیرا عمل به اسلام و توسعه دیندارى در بین مردم، همیشه موافق جبهه کفر و شرک نیست و در مواردى حتى با مخالفت آنها روبهرو مىشود. در اینجاست که با تمسک به دو اصل مزبور، مىتوان پیروزى را براى اسلام به ارمغان آورد.
پیامبر اعظم صلىاللهعلیهوآله در دوران رسالت خویش، با شیوههاى گوناگونى به تقویت و بیان ارزش و جایگاه جهاد و شهادت مىپرداختند. ایشان از پایگاه مسجد براى این منظور به خوبى استفاده مىکردند و به شیوههاى گوناگون مانند سخنرانى در باره جایگاه والاى شهیدان در بهشت و جهان آخرت، فرهنگ سرخ شهادت را ترویج مىنمودند. براى مثال، در جنگ «موته» پس از شهادت سرداران اسلام، پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله بر منبر رفتند و به زیبایى جایگاه شهیدان جنگ «موته» را براى مردم بیان کردند،[19] بهگونهاى همه مسلمانان پس از شناخت شأن و جایگاه شهید نزد خداوند متعال، مشتاق این فیض عظیم و والاى الهى مىشدند و آرزوى شهادت مىکردند.
از دیگر فعالیتهاى پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله در راستاى ارج نهادن به مقام شهید و دیدار ایشان و اهل مسجد با خانوادههاى شهدا بود. ایشان گاهى همراه با دیگر مؤمنان از مسجد به دیدار خانوادههاى شهدا مىرفتند و از آنان تفقد به عمل مىآوردند و در جهت حل مشکلاتشان تلاش مىکردند؛ همانند سرکشى و دیدار پیامبر صلىاللهعلیهوآله و گروهى از اصحاب ایشان از خانواده سعد بن ربیع که در جنگ «احد» به شهادت رسیده بود. پیامبر صلىاللهعلیهوآله پس از اقامه نماز صبح،
به همراه بعضى از اصحاب؛ از مسجد به سوى خانه سعد رفتند و در آنجا به ذکر فضایل سعد و نحوه شهادت او پرداختند و بعد از دلجویى از خانواده او، مشکلات خانواده سعد را حل نمودند.
این سیره نبوى حاکى از ارزشمندى و بزرگى جایگاه جهاد و شهادت است؛ چنانکه آنگونه در بین مسلمانان نفوذ کرده بود که، اگر کسى از جنگ و جهاد رویگردان مىشد و یا عقبنشینى مىکرد به سختى مورد عتاب مردم و خانوادهاش قرار مىگرفت. در تاریخ صدر اسلام مىبینیم که مردم در مقابل افرادى که از جنگ «موته» عقب نشینى کرده بودند و یا گروهى که از جنگ «احد» سرباز زده بودند، واکنش هایى تحقیرآمیز انجام دادند و این بیانگر عشق مردم به فرهنگ سرخ «جهاد و شهادت» در راه خداست.
پایگاه مقاومت بسیج مسجد باید در زمینه ترویج و بیان جایگاه فرهنگ سرخ جهاد و شهادت در راه خدا و ترویج فرهنگ و ارزشهاى دفاع مقدّس که همان فرهنگ ایثار و فداکارى در راه دفاع از اسلام و مسلمانان و حفظ تمامیت ارضى و نگهبانى از کیان مسلمانان است، تمام تلاش خود را به کار گیرد و با دعوت از علما و خطبا براى سخنرانى و بیان فضیلت دنیوى و اخروى جهاد و شهادت براى جوانان و بسیجیان، ادامه دهنده این سیره نبوى باشد.
همچنین مىتواند با همراهى امام جماعت و هیأت امناى مسجد، هر هفته یا ماهیانه به سرکشى و دیدار از خانوادههاى شهداى پایگاه و محل بپردازند و نگذارند این سیره پر ارزش نبوى به فراموشى سپرده شود یا در انجام آن کاهلى و سستى به عمل آید و براى حل مشکلات و گرفتارىهاى آنان، از هیچ تلاشى دریغ ننمایند.
از دیگر فعالیتهایى که پایگاه مقاومت بسیج در این زمینه مىتواند انجام دهد، عبارت است از:
ـ بر پا کردن نمایشگاههاى آثار دفاع مقدس و وسایل به جا مانده از شهدا؛
ـ بر پایى شب شعر، خاطره گویى، روایتگرى؛
ـ برگزارى مسابقات مقاله و کتابنویسى، شعر و داستان نویسى، عکاسى و نقاشى؛
ـ برگزارى اردوهاى راهیان نور در سفر به مناطق گوناگون و مقدس و متبرّک عملیاتى.
2 ـ برگزارى جلسات مذهبى
مهمترین نیاز پایگاههاى مقاومت بسیج و به طور کلى؛ مجموعه تشکیلات بسیج، حفظ و ارتقاى عضویت در بین بسیجیان است؛ یعنى مهمترین عاملى که باعث به وجود آمدن انگیزه و هدف در بین بسیجیان مىشود و با اتکا به آن در هر موقعیتى که نیاز باشد، با تمام وجود به صحنه مىآیند و در خدمت انقلاب و مردم قرار مىگیرند روحیه خدا محورى اخلاص و معنویت است.
بنابراین، پایگاههاى مقاومت بسیج باید با اجراى برنامههایى که باعث ایجاد و ارتقاى معنویت در بین بسیجیان مىشود، در راستاى این مهّم قدم بردارند.
برخى از مهمترین برنامههایى که مىتوان در این زمینه اجرا کرد عبارت است از:
برگزارى مراسم ادعیه (کمیل، توسل ندبه و زیارت عاشورا)؛ برگزارى مراسم سوگوارى و مولودى اهلبیت علیهمالسلام.
برگزارى مراسم یاد بود شهدا.
3 ـ اجراى برمانههاى اردویى
جوانان و نوجوانان تمایل فراوانى به محیطهاى شاد و با نشاط دارند. از این رو، مراکز فرهنگى براى جذب هرچه بیشتر جوانان و نوجوانان باید از برنامههاى جذّاب و با نشاط استفاده کنند. یکى از این برنامهها، تشکیل اردوهاى تفریحى و فرهنگى است. در حال حاضر، بسیج داراى اردوگاههاى دایمى و موقّت فراوانى در نقاط گوناگون کشور است. این اردوگاهها پذیرایى جوانان و نوجوانان بسیجى در قالب اردوهاى یک یا چند روزه است.
در طول مدت اردو با تشکیل کلاسهاى شاد و مفّرح ورزشى، هنرى و فرهنگى، در مکانى جذّاب، مىتوان خاطرهاى به یاد ماندنى در اذهان بسیجیان به جاى گذارد. برنامههاى متنوعى را مىتوان در این اردوها در نظر گرفت. در این میان مىتوان به برنامههاى ذیل اشاره کرد:
ـ بازدید از اماکن مذهبى، زیارتى و تاریخى؛
ـ بازدید از مراکز صنعتى و علمى؛
ـ برگزارى کلاسهاى فرهنگى و معارف دینى؛
ـ برگزارى مسابقات ورزشى و علمى.
با تشکیل این اردوها و اجراى برنامههاى تفریحى و فرهنگى و ورزشى در آنها، مىتوان شاهد ثمرات فراوانى بود که در این میان مىتوان این فواید اشاره نمود:
ـ آشنایى با مفاهیم و معارف دینى؛
ـ آشنایى با اخلاق و آداب اسلامى؛
ـ آشنایى با فعالیتهاى گروهى و تقویت روحیه نظم پذیرى و احترام به قانون؛
ـ تقویت روحیه زندگى جمعى و همکارى و تعاون؛
ـ تقویت نیروى ایمان و اراده و ایجاد روحیه اتکابه نفس و بروز خلاقیّتها؛
ـ ترغیب جوانان و نوجوانان بسیجى به ورزش و زندگى سالم.[20]
4 ـ برگزارى کلاسهاى هنرى
انسان دانا به زیبایى و هنر علاقهمند است و سعى مىکند در جهت این تمایل ذاتى، در حّد توان، به یادگیرى برخى از رشتههاى هنرى براساس ذوق و علاقه خود اهتمام ورزد. پایگاههاى مقاومت بسیج به عنوان مراکز فرهنگى، مىتوانند از این قابلیتها استفاده کرده، با تشکیل کلاسهاى متنّوع هنرى، همچون آموزش خوشنویسى، نمایش، سرود، عکاسى،
نقاشى و نویسندگى، براى جذب جوانان و نوجوان اقدام نمایند.
نکتهاى که در تشکیل این کلاسها باید مورد توجه قرار گیرد استفاده از استادان مجرب و متعهدى است که علاوه بر آشنایى هنرجویان با رشتههاى هنرى، با تعهدى که نسبت به آموزههاى دینى دارند، هنرى با رنگ و بوى مفاهیم دینى ترویج کنند و هنر را در جهت تربیت روحیههاى جوان بسیجى به کار گیرند.
5 ـ فعالیتهاى ورزشى
به دلیل آنکه فعالیتهاى ورزشى موجب سلامت روح و جسم بوده و از تحرکّ و نشاط بالایى نیز برخوردار است، مورد علاقه جوانان و نوجوانان است و از مهمترین عوامل جذب آنان به مراکز فرهنگى نیز به شمار مىآید.
پایگاههاى مقاومت بسیج براى اینکه بتوانند جوانان و نوجوانان بسیجى را جذب و آنها را نیز حفظ کنند، باید حتماً اجراى فعالیتهاى ورزشى همچون برگزارى مسابقات ورزشى و تشکیل کلاسهاى آموزشى در رشتههاى متنوّع ورزشى را در برنامههاى خود بگنجانند.
فعالیتهاى اجتماعى عامالمنفعه پایگاه مقاومت بسیج مسجد
با توجه به مفهوم «بسیج» هدف از تأسیس این نهاد مقّدس، که همان خدمترسانى به جامعه در مواقع ضرورى و مورد نیاز است، پایگاههاى مقاومت بسیج مىتوانند با تشخیص ضرورتها و نیازهاى جامعه نقش مهمى در تأمین این نیازها و ضرورتها ایفا کنند، این ضرورتها و نیازها در بسترهاى زمانى متفاوت به وجود مىآید و محدود در یک زمان خاص نیست. اینجاست که بسیج و بسیجى باید همیشه و در همه حال، در صحنه باشند و براى خدمترسانى و کمک به جامعه، از هیچ تلاشى دریغ نکنند.
برخى از این فعالیتهاى اجتماعى و عامالمنفعه عبارت است از:
1 ـ تأسیس صندوق قرضالحسنه
به دلیل آنکه پایگاه مقاومت بسیج نهادى است که جهت خدمت رسانى به جامعه تأسیس شده؛ در همین زمینه، با تکیه بر سرمایههاى اندک مردم مىتواند در فعالیتهاى عامالمنفعه، سهم عمدهاى داشته باشد.
یکى از این فعالیتها تأسیس «صندوق قرضالحسنه بسیج» در مسجد است. تأسیس این صندوق مىتواند در حل مشکلات اهل محل و جوانان، با در اختیار گذاشتن وامهاى قرضالحسنه، وامهاى ازدواج و تهیه جهیزیه، کمک شایانى به مردم عزیز بنماید.
این عمل علاوه بر بعد تعاون و کمکرسانى به اهل محل باعث ترغیب مردم و جوانان به مسجد و در نتیجه، احیاى مسجد مىشود. البته انجام این گونه فعالیتها، باید با همکارى و هماهنگى تنگاتنگ امام جماعت و هیأت امناى مسجد صورت گیرد، تا هم از بعد فکرى هم از بعد اقتصادى بتوانند پشتوانه مناسبى براى صندوق به حساب آیند.
از دیگر ثمرات این گونه فعالیتها، ایجاد اشتغال در بین جوانان است.
2 ـ مشارکت در امر سازندگى و آبادانى کشور
از دیگر فعالیتهاى عامالمنفعه و اجتماعى پایگاه مقاومت بسیج، مشارکت با دولت و مردم در امر سازندگى است. با توجه به نیروى جوان بسیج و اینکه افراد متفاوتى از حیث تحصیلات و تخصصهاى فنى، جزو اعضاى بسیج هستند. دولت مىتواند با در اختیار گذاشتن امکانات مناسب و کافى، از این نیروى فعّال و کارآمد در پیشبرد اهداف سازندگى، بهویژه در مناطق محروم کشور، استفاده کند.
هماکنون براى این منظور، سازمانى در بسیج به نام «سازمان بسیج سازندگى» تشکیل شد. که با همرامى جوانان و نوجوانان بسیجى با کارشناسان کارآمد، توانسته است به یارى دیگر سازمانهاى دولتى همچون سازمان محیطزیست، شهردارى و وزارت خانههاى آموزش و پرورش، جهاد کشاورزى، بهداشت و درمان و آموزش پزشکى بشتابد و طرحهاى متنّوعى را اجرا کند و در امور عمرانى و سازندگى کشور کمکهاى شایانى را به دولت ارائه دهد.
از آن جمله، مىتوان این مورد را نام برد:
ـ بهسازى و ساخت مدارس روستایى در مناطق محروم؛
ـ اجراى طرحهاى درختکارى در سرحدهاى جنگلى و زمینهاى موات؛
ـ حفظ مراتع و جنگلها؛
ـ اجراى طرح مبارزه با بیمارى سالک و طرحهاى بزرگ واکسیناسیون فلج اطفال و سرخک و سرخجه؛
ـ طرح ساخت پل و راهسازى و آبرسانى به مناطق محروم و هزاران کار دیگر که از فعالیتهاى سازندگى و عمرانى بسیج است.
پایگاه مقاومت بسیج مسجد مىتواند با شرکت دادن بسیجیان در این گونه طرحها، نقش مهمى در سازندگى و آبادانى کشور داشته باشد. شرکت جوانان و نوجوانان بسیجى در طرحهاى سازندگى مىتواند ثمرات فراوانى به دنبال داشته باشد؛ از جمله:
1 ـ آشنایى جوانان ـ به عنوان پشتوانههاى فرداى کشور ـ با فعالیتهاى عمرانى؛
2 ـ آشنایى جوانان و نوجوانان با مشکلات مناطق دیگر و تلاش کشور در جهت برطرف کردن آنها؛
3 ـ برخودارى هرچه سریعتر مناطق محروم از امکاناتى که حق طبیعى آنهاست و از آن محروم هستند؛
4 ـ ایجاد روحیه تعاون و همکارى در بین جوانان و امیدهاى آینده کشور؛
5 ـ کمک به دولت مردان کشور و برداشتن بارى از دوش آنان.
بسیج و امر به معروف و نهى از منکر
یکى از وظایفى که پایگاههاى مقاومت بسیج در زمینه حفظ امنیت اخلاقى و روانى سطح محل و منطقه برعهده دارند، «امر به معروف و نهى از منکر» است. در صورت اجراى صحیح این برنامه، که وظیفه دینى همه مسلمانان است، امنیت اخلاقى بر جامعه حکمفرما مىشود و کمتوجهى به این فرضیه دینى، باعث فساد و از بین رفتن ترویجى ارزشهاى دینى و اجتماعى مىشود و آثار مخرّب بسیارى در پى دارد.
بنابراین، پایگاههاى مقاومت بسیج، که در کنار دیگر نهادها همچون نیروهاى انتظامى عهدهدار حفظ امنیت منطقه و محله خود هستند؛ باید به این اصل مهم توجه ویژهاى داشته باشند.
نکتهاى که باید همواره به خاطر داشته باشیم این است که امر به معروف و نهى از منکر باید طبق اصول شرعى و علمى خود اجرا شود تا مؤثر واقع شود و تأثیر آن همیشگى و فراگیر باشد. در غیر این صورت، اگر سلیقهاى و بدون در نظر گرفتن روشهاى علمى اجرا شود، نه تنها مؤثر نیست، بلکه ممکن است مفسدههایى زیادى نیز بر آن ترتّب گردد.
بسیج و فعالیتهاى سیاسى
پایگاههاى مقاومت بسیج از آنجا که پشتوانه انقلاب و حافظ منافع ملّت و کشور هستند، باید در کنار دیگر فعالیتها و ابعاد آموزشى، فرهنگى و نظامى خود، در بعد سیاسى نیز فعالیت گسترده و روشنى داشته باشند تا بتوانند بسیجیان را با مسائل سیاسى داخلى و بینالمللى آشنا سازند و بینش سیاسى آنان را بالا ببرند.
برخى از فعالیت هایى که پایگاه بسیج نمونه مىتواند در این زمینه انجام دهد عبارت است از:
الف. در موقعیتها و مناسبتهاى گوناگون؛ با دعوت از رجال سیاسى و صاحبنظران و برگزارى جلسات سخنرانى و پرسش و پاسخ نقش مهمى را در آگاهسازى جوانان بسیجى و اهل محل و مسجد در مسائل سیاسى داشته باشد.
ب. در مناسبتها و مراسم ویژه مانند انتخابات و راهپیمایىهاى روز قدس و 22 بهمن، مىتواند با شرکت کلیه بسیجیان به صورت گروهى و نیز دعوت از اهل محل براى شرکت در چنین مراسمى، حضور فعّال و چشمگیرى را از خود به نمایش بگذارد.
رابطه پایگاه مقاومت بسیج با امام جماعت
امام جماعت داراى موقعیت محورى در تمامى فعالیتهاى عبادى، آموزشى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى مسجد است و از مهمترین جایگاه در مسجد برخوردار مىباشد. به همین دلیل، شایسته است که در تمامى امور مسجد، هماهنگى و مشورت لازم با امام جماعت بهعمل آید.
پایگاه مقاومت بسیج در مسجد نیز از این قاعده مستثنا نیست و لازم است در امور فرهنگى و آموزشى خود، با امام جماعت و روحانیت مسجد ارتباط تنگاتنگى داشته باشند و از نظرات و پیشنهادات ایشان بهره ببرد. در اینجا به چند مورد از این رابطهها اشاره مىکنیم:
الف. اعضاى پایگاههاى مقاومت بسیج در مساجد باید همیشه و در همه حال، احترام لازم را به مقام علمى و جایگاه روحانیت، که ادامه دهنده راه اولیا و پیامبران الهى هستند بگذارند.
ب. پایگاههاى مقاومت بسیج در برگزارى برنامهاى آموزشى و فرهنگى مربوط به مسائل دینى و مذهبى، مانند کلاسهاى دینى، برگزارى جلسات پرسش و پاسخ و جلسات علمى و برگزارى مراسم مذهبى، با امام جماعت و روحانیت مسجد همکارى و هماهنگى و مشورت لازم را انجام دهند و در صورت امکان، از ایشان در اجراى چنین برنامههایى استفاده کنند.
ج. یکى از مهمترین کارهایى که موجب ارتباط بیشتر پایگاه بسیج و امام جماعت مىشود عضویت ایشان در پایگاه مقاومت بسیج مسجد است. این کار علاوه بر دلگرمى اعضاى بسیج، ثمرات فراوانى از جمله پیوند نسل جوان با روحانیت به همراه دارد.
د. یکى از مهمترین کارهایى که پایگاه مقاومت بسیج باید حتماً انجام دهد مشورت با امام جماعت در زمینه فعالیتهاى گوناگون بسیج است تا کارى که با شأن و جایگاه مسجد سازگارى ندارد و هتک حرمت مسجد مىشود، صورت نگیرد.
رابطه و همکارى بسیج و هیأت امناى مسجد
یکى از مهمترین ارکان در مجموعه مسجد، هیأت امناى مسجد است که در امور مربوط به مسجد بسیار تأثیر گزارند. پایگاه مقاومت بسیج براى اینکه بتواند در فعالیتهاى خود موفق و تأثیرگذار باشد، باید ارتباط مثبت و خوبى با هیأت امناى مسجد داشته باشد. این ارتباط مثبت تنها در سایه احترام متقابل و رعایت اصول اخلاقى و ترجیح دادن مصالح عمومى و مصالح مسجد بر منافع و مصالح شخصى میسر است. هیأت امناى مسجد مىتواند با پایگاه بسیج مسجد در این امور همکارى خوبى داشته باشد:
الف. در انجام فعالیتهاى نظامى که لازم است در مسجد انجام شود، پایگاه مقاومت بسیج مىتواند با احترام گزاردن به جایگاه هیأت امنا مشورت و هماهنگى با برخى از آنها امکانات و شرایط لازم را براى انجام فعالیتهاى خود آنها فراهم کند.
ب. یکى از مهمترین کارهایى که موجب ارتباط تنگاتنگ بین هیأت امناى مسجد و پایگاه مقاومت بسیج مسجد مىشود، عضویت و شرکت هیأت امنا در بسیج مسجد است. این عمل علاوه بر دل گرمى و ایجاد انگیزه در جوانان بسیجى، باعث مىشود آنان بتوانند در موقعیتهاى گوناگون از تجربه و جایگاه اجتماعى هیأت امنا در مسجد و محل استفاده کنند و همین موجب پیشبرد اهداف بسیج و کارآمد کردن آن در مسجد و محل شود.
ج. از دیگر مواردى که پایگاه بسیج باید ارتباط خوب و تنگاتنگى با هیأت امنا داشته باشد، همکارى در امور آموزشى، فرهنگى و اقتصادى بسیج است؛ یعنى هیأت امناى بسیج مىتوانند براى پیشبرد ابعاد آموزشى بسیج، مکان مناسبى را در مسجد براى این امر مهیا کنند، تا پایگاه بسیج بهتر و کار آمدتر، در این زمینه فعالیت کند. در امور فرهنگى نیز هیأت امنا مىتواند براى مراسم فرهنگى، مانند برگزارى جلسات دعا و سخنرانى و برگزارى جشنهاى تولّد و عزادارى در مسجد، امکانات لازم را در اختیار پایگاه مقاومت بسیج قرار دهد. در امور اقتصادى نیز پایگاه بسیج مىتواند از همکارى مالى و جایگاه اجتماعى هیأت امنا براى جمعآورى نقد ینگى (سرمایه مالى) «صندوق قرضالحسنه بسیج» براى تأمین مشکلات جوانان و اهل مسجد و محل استفاده کند.
د. هیأت امنا مىتواند براى تأسیس کانون فرهنگى، ورزشى بسیج در مسجد، تکیهگاه و پشتوانه خوبى براى پایگاه بسیج به حساب آید و در تهیه فضاى مناسب براى تأسیس و فعالیت کانون در مسجد، بهترین همکارى را با پایگاه مقاومت بسیج داشته باشد.
هـ. یکى از فعالیتهایى که بسیج و هیأت امناى مسجد مىتوانند با هم داشته باشند، استفاده از نیروى قوى و جوان مسجد در پیشبرد اهداف عمرانى مسجد است که هیأت امنا مىتوانند در این زمینه، از نیروهاى فکرى و انسانى بسیج بهترین استفاده را ببرد.
رابطه پایگاه بسیج با اهل محل
پایگاه مقاومت بسیج نهادى مردمى است و از مهمترین اهداف تأسیس آن تأمین امنیت در سطح محل و سطح شهرهاست. بنابراین، در حین فعالیتهاى خود، همیشه با اهل محل مسجد در ارتباط است و بدون همکارى آنان، نمىتواند موفقیت چندانى را در تحقق اهدافش داشته باشد. بنابراین، پایگاه مقاومت بسیج براى اینکه بتواند از همکارى اهل محل برخوردار باشد، باید کارى کند که مردم همواره نسبت به پایگاه بسیج دید مثبتى داشته باشد و آن را یک نهاد
مردمى که در خدمت مردم است به حساب آوردند.
براى اینکه پایگاه بسیج بتواند از لحاظ معنوى و عاطفى در بین اهل محل جایگاه مناسب و مثبتى داشته باشد، باید نکات ذیل را همیشه مورد توجه قرار دهد:
الف. باید بتواند در کنار دیگر دستگاههاى ذىربط، خلأهاى امنیتى را در محل شناسایى و براى رفع آنها اقدام کند و با افرادى که به هر شکل مىخواهند با هنجارشکنى و رفتارهاى نامناسب خود، امنیّت اخلاقى، روانى و اجتماعى محل را برهم بزنند برخورد مناسب و قانونى را انجام دهد تا بدین صورت، موجب دلگرمى اهل محلّ شد، تکیهگاه مطمئنى براى آنها بهشمار آید.
ب. اعضاى پایگاه مقاومت بسیج باید در همه جا، اصول اخلاقى و احترام متقابل به دیگران را رعایت کنند، تا آنجا که بتوانند از لحاظ اخلاقى به عنوان الگویى براى دیگر همسالان خود به شمار آیند.
ج. باید در برگزارى مراسم و اجراى برنامهها و فعالیتهاى خود، سعى کنند به هیچ وجه براى نمازگزاران (در صورتى که محل فعالیت و برنامه داخل مسجد باشد) و اهل محل (در صورتى که اجراى برنامه سطح شهر باشد) ایجاد مزاحمت نکنند.
د. باید همیشه به این اصل یعنى حفظ حریم خصوصى افراد و خانوادهها احترام بگذارد. البته تا زمانى که به امنیت مردم و محل آسیبى نرسد.
و. برخوردهاى شخصى و غرض ورزانه و سلیقهاى باید به طور کلى از عملکرد و روابط بسیجى با مردم حذف شود و با کسانى که به نام و عنوان «بسیج» چنین اقداماتى را انجام مىدهند به شدّت برخورد شود.
رابطه پایگاه مقاومت بسیج با دیگر نهاد و سازمانهاى دولتى
به دلیل آنکه پایگاه مقاومت بسیج نمونه داراى فعالیتهاى فراوانى و زمینههاى گوناگون فرهنگى، نظامى، آموزشى، ورزشى و هنرى است، در همین زمینهها ناگزیر است با نهادها و سازمانهاى دولتى مرتبط با این فعالیتها، ارتباطات خوب و مثبتى داشته باشد. در اینجا به ذکر بعضى فعالیتها و برخى نهادهاى دولتى مرتبط با آن اشاره مىکنیم:
الف. پایگاه بسیج نمونه در فعالیتهاى نظامى خود باید با این نهادها در ارتباط باشد:
ـ وزارت اطلاعات (ارایه گزارش و مسائل امنیتى)؛
ـ سپاه پاسداران (براى برنامههاى آموزشى و نظامى و حفظ و ارتقاى بنیه نظامى بسیجیان)؛
ـ دادگسترى (گرفتن مجوز براى برخورد با گروهها و عوامل محل امنیت اخلاقى و روانى جامعه)؛
ـ نیروى انتظامى (برقرارى امنیت در سطح محلّه و شهر).
ب. در امور فرهنگى، باید با این ادارات و سازمانها در تماس باشد:
ـ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى (تجهیز و کمک به کانون بسیج)؛
ـ سازمان تبلیغات (همکارى در زمینههاى فرهنگى)؛
ج. در امور آموزشى نیز با اینگونه ادارات همکارى داشته باشد:
ـ اداره آموزش و پرورش (برگزارى کلاسهاى کمک آموزشى در امور تحصیلى بسیجیان).
هـ. در اجراى برنامههاى ورزشى باید، با اینگونه سازمانها مراوده داشته باشد:
ـ سازمان تربیت بدنى (برگزارى مسابقات و کلاسهاى ورزشى).
و. در امور هنرى، باید با اینگونه سازمانها هماهنگى داشته باشد:
ـ سازمان تبلیغات و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى (استفاده از امکانات آن سازمان در برنامههاى هنرى).
پایگاه مقاومت بسیج باید با سازمانها، ادارات و نهادهاى مزبور ارتباط تنگاتنگ و مثبتى داشته باشد تا بتواند در اجراى فعالیتهاى خود، موفقتر عمل کنند.
منابع و مآخذ
1 . استفتائات، امام خمینى، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
2 . السیرة النبویة، ابنهشام، بیروت، دارالقلم.
3 . المبسوط فى فقه الامامیه، شیخ طوسى، المکتبة المرتضویه، 1357 .
4 . المغازى، محمد بن عمر واقدى، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ج دوم، مرکز نشر دانشگاهى، 1369 .
5 . روزنامه اطلاعات، 7 آذر 1383، «بسیجى بودن یک ارزش محورى و پایدار است».
6 . روزنامه جمهورى اسلامى، 7 تیر 1377 ، «اردوهاى بسیج محفل خودسازى جوانان و نوجوانان».
7 . روزنامه قدس، 3 آذر 1377 ، «سخنرانى مقام معظم رهبرى در هفته بسیج».
8 . سیماى مسجد، رحیم نوبهار، قم، اعتماد، 1373 .
9 . صحیفه نور، امام خمینى، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
10 . مجله آزاد، 2 آذر 1378 «بسیج فرهنگ بارز انقلاب اسلامى».
11 . مجله جوان، 24 شهریور 1383 ، «بسیج در نگاه آمارى»، کیوان محمدى.
12 . منیة المرید فى آداب المفید و المستفید، زینالدین بن على عاملى (شهیدثانى)، ج دوم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1414 ق.
13 . وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، چ ششم، اسلامیه، 1413 ق .