با توجه به مطالبى که گفته شد، مى‏توان پى برد که مسجد یکى از مهم‏ترین مراکزى است که مى‏تواند در مقابل تهاجم فرهنگى دشمن بایستد و جوانان و نوجوانان، که سرمایه‏هاى گران‏بهاى کشورند، با مفاهیم اسلام ناب آشنا کند و آنها را در ابعاد نظامى، علمى، اجتماعى و فرهنگى رشد دهد. البته زمانى مى‏توان شاهد این نتایج و ثمرات مفید بود که آسیب‏هاى وارده براین نهاد را شناسایى کنیم و در جهت رفع آنها تلاش کنیم.

بعضى از این آسیب‏ها را که باعث ضعف پایگاه بسیج مسجد مى‏شود، به صورت مختصر بیان مى‏کنیم:

1 ـ اختلاف با دیگر مجموعه‏ها و ارکان مسجد

اگر هرگونه اختلافى بین پایگاه مقاومت بسیج با دیگر ارکان و مجموعه‏هاى مسجد بوجود بیاید، نتیجه‏اى جز محروم شدن از همکارى و همفکرى آنها ندارد. این اختلافات موجب کم شدن بازدهى و ضعف عملکرد بسیج در ابعاد گوناگون خواهد شد؛ مانند اختلاف آنها با امام جماعت و هیأت امناى مسجد.

بنابراین، باید همیشه و در همه حال، بین پایگاه بسیج و دیگر ارکان و مجموعه‏اى مسجد همکارى و همفکرى فراوان بر پایه دو اصل احترام و گذشت وجود داشته باشد.

2 ـ فاصله گرفتن از اصول و آرمان‏هاى مقدس بسیج

مهم‏ترین ضعف و آسیبى که ممکن است متوجه پایگاه‏هاى مقاومت بسیج و یا به طور کلى، تشکیلات بسیج شود، دور شدن و فاصله گرفتن از اهداف و آرمان‏هاى مقدسى است که بسیج بر پایه آن شکل گرفته است. از مهم‏ترین این اصول مى‏توان به دو اصل ذیل اشاره کرد:

الف. حاکم بودن اصل معنویت و اصل «خدا محورى» در تمام فعالیت‏هاى بسیج؛

ب. خدمت‏رسانى مخلصانه و داوطلبانه به مردم و انقلاب در تمام عرصه‏ها.

هرگاه بسیج خدامحورى و اخلاص و معنویت را در فعالیت‏هاى خود کم‏رنگ کند و یا وظیفه اصلى خود، که خدمت رسانى مخلصانه به انقلاب و ملت است، به فراموشى بسپارد و دچار بى‏مسئولیتى و سستى نسبت به مسائل پیرامون خود گردد، بزرگ‏ترین صدمات بر پیکره بسیج وارد خواهد شد و باید شاهد فاصله گرفتن از اهداف و آرمان‏هاى مقدس خود و از بین رفتن تدریجى بسیج بود.

3 ـ بى‏برنامگى و ائتلاف وقت

یکى از آسیب‏ها و آفت‏هایى که متوجه برخى از پایگاه‏هاى مقاومت بسیج است، بى‏برنامه بودن یا برنامه‏ریزى ضعیف در عملکردهاى آنهاست که این آفت نتیجه‏اى جز اتلاف وقت و دل‏سردى و بى‏انگیزه شدن تدریجى اعضاى پایگاه‏هاى مقاومت بسیج ندارد. پایگاه مقاومت بسیج مسجد باید با برنامه‏ریزى دقیق و منسجم و شرکت دادن اعضاى پایگاه در این برنامه‏ها از بوجود آمدن سستى و بى‏انگیزگى در میان بسیجیان جلوگیرى کند.

4 ـ سوء مدیریت

سوء مدیریت یکى از مهم‏ترین آفات تشکل‏ها و سازمان‏هاست و مانعى براى رسیدن به اهداف و به ثمر رسیدن تلاش‏ها و کوشش اعضاى آن تشکیلات؛ همچنین موجب هدر رفتن وقت و سرمایه و نیروى کار مى‏شود. استفاده از مدیران ضعیف در پایگاه‏هاى بسیج مساجد، که داراى نقاط ضعیفى همچون کم تجربگى، بى‏انگیزگى، ضعف در تصمیم‏گیرى و سوء استفاده از موقعیت هستند علاوه بر به‏وجود آوردن مشکلات فراوان در مسجد و پایگاه، موجب دور شدن و زدگى جوانان و نوجوانان از مسجد و بسیج نیز خواهد شد.

مسئولان ذى‏ربط لازم است در انتصاب مدیران، همیشه بر مبناى اصل شایسته‏سالارى عمل کنند و با انجام بازرسى‏هاى مداوم و دقیق و نظرخواهى از اعضاى پایگاه‏ها و کسانى که با مجموعه آنها در ارتباطند، عملکرد مدیران خود را زیرنظر داشته باشند.

5 ـ انحصار پایگاه مقاومت بسیج در فعالیت‏هاى نظامى

تعداد زیادى از پایگاه‏هاى مقاومت بسیج مساجد فعالیت‏هاى خود را منحصر در کارهاى نظامى کرده‏اند. فعالیت‏هاى نظامى یکى از مهم‏ترین و اساسى‏ترین اهداف پایگاه‏هاى مقاومت مساجد است، ولى منحصر کردن فعالیت‏هاى پایگاه بسیج در امور نظامى از نقاط ضعف این پایگاه‏ها به حساب مى‏آید.

به دلیل اینکه 75 واحد از اعضاى پایگاه‏هاى بسیج قشر جوان و نوجوان هستند و براى اینکه بتوان این قشر عظیم را به طور مداوم جذب پایگاه‏هاى بسیج کرد، باید در کنار فعالیت‏هاى نظامى، فعالیت‏هاى متنوع فرهنگى، ورزشى دیگرى را براى آنها در نظر بگیریم.

6 ـ استفاده نکردن از بزرگان و افراد با تجربه

جوان‏گرایى در کارهاى گروهى، تأثیر فراوانى در پیشرفت دارد، البته به شرط اینکه در کنار نیروى جوان، از افراد با تجربه و بزرگ‏سال نیز استفاده شود؛ زیرا در بسیارى از مسائل و موقعیت‏هاى گوناگون با استفاده از تجربیات آنها، مى‏توان مشکلات را بهتر حل کرده و سریع‏تر به نتیجه و هدف دلخواه رسید. بنابراین، در پایگاه‏هاى مقاومت بسیج، باید با احترام گذاشتن به بزرگ‏سالان و افراد با تجربه در موقعیت‏هاى گوناگون و مشورت با آنها از تجربیات ارزنده این عزیزان به خوبى استفاده کرد.

7 ـ برخوردهاى غیرعلمى و سلیقه‏اى با افراد

پایگاه‏هاى مقاومت بسیج مساجد، به خاطر وظیفه حفظ امنیت و آرامش منطقه و محل خود، باید فعالیت‏هایى همچون ایست بازرسى، گشت‏هاى شبانه، امر به معروف و نهى از منکر داشته باشد. اما این‏گونه فعالیت‏ها، علاوه بر ثمرات و فواید فراوانى که دارد، اگر به صورت کارشناسى صورت نگیرد، ممکن است مفسده‏هایى را نیز در پى داشته باشد. برخوردهایى که در این زمینه با افراد متخلّف صورت مى‏گیرد باید به صورت علمى و کارشناسى باشد و از هرگونه برخورد سلیقه‏اى و احساسى پرهیز شود.

از جمله دلایلى که بسیارى از جوانان بخصوص جوانان غیرمذهبى، ذهنیتى منفى نسبت به بسیج دارند، وجود چنین برخوردهاى نامناسب و غیرعلمى است که از طرف برخى افراد بسیجى با آنها یا افراد دیگر شده است. در نتیجه لازم است بسیجیانى که براى این فعالیت‏ها انتخاب مى‏شوند. کاملاً توجیه شده و از تجربه و درایت کافى نیز برخوردار باشند.

8 ـ امتیازگرایى

یکى از مهم‏ترین آفاتى که صدمات فراوانى را متوجه بسیج مى‏کند، روحیه «امتیازگرایى» در بین اعضاى بسیج است. همان‏گونه که اشاره شد، بسیج نهادى است که براى انجام خدمات مخلصانه بدون هیچ‏گونه چشم داشت تشکیل شده و تنها انگیزه خدایى و انسان دوستانه افراد است که آنها را به انجام کارهایى که براى مردم و جامعه سودمند است، وا مى‏دارد.

از مهم‏ترین راه‏هاى مؤثر براى مقابله با چنین روحیه و انگیزه‏اى، ترویج سیره شهداست؛ آنان که بدون هیچ‏گونه انتظار مادى حاضر شدند در راه آرمان‏هاى مقدس دین اسلام و انگیزه‏اى والا و خدایى‏شان در دفاع از دین و ملت و کشور، زحمات فراوانى متحمل شوند و در نهایت، جان پاک خویش را در این مسیر خدا کنند.

9 ـ نفوذ افراد فرصت‏طلب

یکى از مهم‏ترین خطراتى که متوجه بسیج است، خطر نفوذ افراد فرصت‏طلب و ناسالم به قصد اخلال و کارشکنى در این نهاد مقدس مى‏باشد. امام خمینى قدس‏سره نیز خطر نفوذ افراد منحرف و نوکران استکبار را در تشکیلات بسیج براى ضربه زدن به آنان گوشزد کرده و سفارش نموده‏اند که باید در مقابل تحرکات آنها بایستید.[1]

از این رو، ضرورى است مسئولان ذى‏ربط و همچنین تمامى بسیجیان با هوشیارى تمام مراقب چنین افرادى باشند و آنها را شناسایى کنند تا برخورد لازم با آنها به عمل آید.