پراکنش و گستردگى ناموزون مساجد، براساس نیازهاى جغرافیایى و فرهنگى، از نقاط ضعف مساجد بوده و به عنوان یک تهدید پیش رو تلقى مىشود. براى نمونه در شهر تهران، بسیارى از مناطق مانند مرکز شهر، مسجد، زیاد بوده ولى در مناطق شمالى مثل منطقه 2 ، 4 ، 5 و بخشهایى از منطقه 18 کمبود مسجد وجود دارد.[1] متأسفانه بهخاطر عدم توزیع ساخت مسجد براساس جمعیت، برخى محلات پرجمعیت از مسجد بىبهره، و یا محیطش چنان کوچک بوده که جوابگوى نمازگزاران نیست.[2] مساجد براى جذب انبوه، باید در هرجاى مناسب و نیازمند، حضور داشته باشد. اما بهنظر مىرسد با طرح مساجد مجازى مىتوان برخى از این خلأها را پر کرد.
درکشور ما بنابر برخىآمار،[3] بیش از شصت هزار مسجد، با مساحتى بالغ بر 000/000/36 متر مربع زمین و 000/000/17 متر مربع زیربنا وجود دارد. ولى برخى تا نود هزار مسجد هم نوشتهاند.[4] در جاى دیگر تعداد مساجد کشور 7635 مسجد در سراسر کشور، با متراژ 36 میلیون متر مکعب،[5] آمده است.
به بیان یکى از مسئولین،[6] در مجموع 80 هزار مسجد در کل کشور وجود دارد که حدود 2200 مورد از آن در تهران قرار دارد.[7]
تعداد مساجد، در برخى کشورها نیز به این قرار مىباشد. شوراى روابط اسلامى ـ آمریکایى در ماه مى 2001 ، تعداد مساجد آمریکا را 1209 مسجد تخمین زده و اعلام کرد حدود 2 میلیون نفر از مسلمانان با این مساجد مرتبط هستند. بنابر اعلام این سازمان، تعداد مسلمانان آمریکایى، بین 6 تا 7 میلیون نفر برآورد مىشود. تحقیق 2001 همچنین نشان مىدهد که آسیاى جنوبىها 33 درصد از حاضران در مساجد، و آفریقایى ـ آمریکایىها 30 درصد، و عربها 25 درصد از جمعیت حاضر در مساجد را تشکیل مىدهند.[8] همچنین حدود 47 هزار کلیسا و هزار و ششصد مسجد در پادشاهى متحد بریتانیا وجود دارند.[9]
پراکندگى مسلمانان در عین یک ضعف بودن، در صورت مدیریت خوب، مىتواند به یک فرصت تبدیل شود. این در صورتى است که بتوانیم بین این نقاط پراکنده، ارتباط ایجاد کنیم.[10] آنچه متیقن است این که بالاى 57 هزار نهاد مردمى مقدس با نام مسجد، در کشور وجود دارد. هر چند باید بر مقوله
نحوه پراکنش مساجد، چارهاى اندیشید، ولى همه گستردگى انبوه در سطح ایران و حتى جهان، مىتواند بصورت شبکهاى عمل نموده، و بر گستره تأثیرگذارىاش بیافزاید. و این همه، نیازمند مدیریت است. به تعبیر شهید مطهرى قدسسره هرجا سرمایه هست، مدیریت امرى اجتنابناپذیر است.[11] رهبر معظم انقلاب نیز چندین سال پیش بر ضرورت ارتباط بین مساجد و تعامل شبکهاى تأکید داشتهاند: «ارتباط بین مساجد، در کشورهاى اسلامى هم
کارى بسیار پسندیده و نیکوست».[12]
[1] . روزنامه همشهرى، سهشنبه 21 شهریور 1385 ، ش 4082 .
[3] . باید حسرت خورد به اینکه نهادى چنین تأثیرگذار در جامعه و در پیدایش و بقاى انقلاب، حتى یک پیمایش جدى در باره آن صورت نگرفته است! تشتت آمار خود گواه این مطلب است.
[4] . شکریان، ناصر، مقاله «مساجد، ملجأ مردم»، ص 243 .
[6] . حسن بیادى، عضو شوراى شهر تهران.
[7] . روزنامه همشهرى، سهشنبه 21 شهریور 1385 ، ش 4082 .
[9] . www.aftab.ir/news/2008/apr/04/c7c1207308526_religion_religion mosque.php.
[10] . زارع مؤیدى، مهدى، مقاله «نقش فنآورى اطلاعات در مدیریت مساجد»، ص 316 .
[12] . فرازى از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شرکتکنندگان داخلى و خارجى
سومین همایش جهانى مساجد، فروغ مسجد3، ص 23 .