در روزهاى آخر تألیف، سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه نیز توسط مقام معظم رهبرى ابلاغ شد.[1] نظر به اینکه سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه در واقع «دومین پنج سال از سند چشمانداز بیست ساله» خواهد بود. و از طرفى رسیدن به افق ایران 1404 از مسیر همین برنامه در مدت پنج سال باید تحقق یابد،
لذا لازم دیدم در برخى کلیدواژگان این برنامه که به نحوى مرتبط با مساجد است، نیز تأملى داشته باشم.
اگر انقلاب با نمایاندن پیام بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران، در مساجد، به پیروزى رسید، اینک «زنده و نمایان نگه داشتن اندیشه دینى و سیاسى حضرت امام خمینى قدسسره و برجسته کردن نقش آن به عنوان یک معیار اساسى در تمام سیاستگذارىها و برنامهریزىها»[2] نیز باید از طریق مساجد باشد.
مسجد مجازى در آنجا که دسترسى به مساجد کوتاه است، مىتواند این نقش را ایفا نماید. و یا افراد گریزان از مسجد را به مساجد فرا بخواند تا شنواى پیام ناب امام راحل قدسسره گردد.
مسجد همواره در نهادینهسازى ارزشهاى اخلاقى و دینى و «تقویت قانونگرایى، انضباط اجتماعى، وجدانکارى، خودباورى، روحیه کار جمعى، ابتکار، درستکارى، قناعت، پرهیز از اسراف»[3] نقش آفرین بوده است. همچنانکه براى «ایجاد درک مشترک از چشمانداز 20 ساله و تقویت باور و عزم ملى براى تحقق آن.[4] نیازمند نهادهاى مردمى و مورد اعتماد مردم هستیم. مسجد در طول تاریخ تنها نهادِ هم مردمى و هم مورد اقبال مردم بوده و زینپس نیز با بهرهگیرى از راهبرد مسجد مجازى، مىتوان به این مهم عمل نمود. تاریخ به ویژه قرنهاى هفتم و هشتم، نیک گواه هست هرجا مساجد از کارکرد خود کاستهاند، رقیبان ـ مثل خانقاهها ـ سر برافراشتهاند.[5] به دیگر تعبیر به انزوا کشیدن مساجد همان، و ظهور انحرافات دینى همان. براى «مقابله با جریانات انحرافى در حوزه دین و زدودن خرافات و موهومات»[6] در 5 سال آتیه باید مساجد را تقویت نموده و رونق بخشید. مسجد مجازى با فرآیند کارى
که بدان تعبیه شد، در رونق مساجد سهمى به سزا خواهد داشت. همچنان که «استفاده از ابزارهاى فرهنگى، آموزشى و رسانهها براى پیشگیرى و مقابله با ناهنجارىهاى فرهنگى و اجتماعى»[7] وظیفهاى است بر دوش مسئولان نظام اسلامى در طول 5 سال آتیه که مسجد مجازى در عملیاتى کردن این بخش مؤثر خواهد بود.
امروزه احساس زندگى در یک جهان تا حد زیادى نتیجه برد بینالمللى رسانههاى ارتباطى است. هویت فرهنگى و دینى جوامع از طریق تهاجم فرهنگى تهدید مىشود. کاستلز جهان آینده را صحنه کارزار دو قدرت معتبر یعنى جهانى شدن و هویت مىداند.[8] براساس پژوهشى که مؤسسه بینالمللى نظرسنجى گالوپ، انجام داده، پس از ملیت، مذهب، دومین عامل احساس هویت در جهان به شمار مىرود. این درحالى است که در کشور ما پایبندى نظرى جوانان به ملیت، بیش از پایبندى نظرى آنان به مذهب است. در عین حال پایبندى عملى جوانان به مذهب بیش از پایبندى عملى آنان به ملیت است.همچنین هویت ملى، بیش از هویت دینى در جوانان تقویت شده است.[9] در پنج سال دوّم از چشمانداز بیست ساله «تقویت هویت ملى جوانان متناسب با آرمان هاى انقلاب اسلامى، فراهم کردن محیط رشد فکرى و علمى... توجه به مقتضیات دوره جوانى و نیازها و توانایىهاى آنان».[10] از موارد مهمى است که مسجد به خاطر پیشینه موفق در حفظ هویت ملى و دینى، بویژه در دوران نهضت انقلاب اسلامى و دفاع مقدس، مىتواند نقشآفرین و مثبت باشد. مسجد مجازى در کنار مساجد فیزیکى به خاطر «توجه به مقتضیات دوره جوانى و نیازها و توانایىهاى آنان»[11] اثرى مضاعف خواهد داشت.
در عبارات دیگر از برنامه پنجم توسعه چنین مىخوانیم:
«استفاده بهینه از فناورىهاى اطلاعاتى و ارتباطى براى
تحقق اهداف فرهنگى نظام».[12]
«دستیابى به جایگاه دوم علمى و فناورى در منطقه
و تثبیت آن در برنامه پنجم».[13]
«تقویت حضور و مشارکت مردم در عرصههاى سیاسى،
اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى».[14]
«جهتدهى جریانات سیاسى به پایبندى به ارزشهاى
اسلامى ـ انقلابى، دفاع از منافع ملى، دشمنستیزى،
قانونپذیرى و اصول اخلاقى».[15]
«اعتلاى شأن، موقعیت، اقتدار و نقش جمهورى
اسلامى ایران در منطقه و نظام بینالملل به منظور تحکیم
امنیت ملى و پیشبرد منافع ملى با تأکید بر[16]... حمایت از
مسلمانان و ملتهاى مظلوم و مستضعف به ویژه
ملت فلسطین».[17]
«تلاش براى همگرایى بیشتر میان کشورهاى
اسلامى».[18]
«تقویت هویت اسلامى و ایرانى ایرانیان خارج از کشور،
کمک به ترویج خط و زبان فارسى در میان آنان... و تسهیل
مشارکت آنان در توسعه ملى».[19]
[1] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه در تاریخ اول بهمن سال 1387 در نامهاى به رئیس جمهور ابلاغ شد.
[2] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور فرهنگى، ش 2 .
[3] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور فرهنگى، ش 3 .
[4] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور فرهنگى، ش 6 .
[5] . نورى، مهدى، مقاله «تحلیل جامعه شناختى مسجد»، ص 39 .
[6] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور فرهنگى، ش 4 .
[7] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور اجتماعى، ش 3 ـ 20 .
[8] . هورل، اندرو، چهره دوم جهانى شدن، ص 33 .
[9] . آخوندى، محمدباقر، هویت ملى ـ مذهبى جوانان، ص 211 .
[10] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور اجتماعى، ش 13 .
[11] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور اجتماعى، ش 13 .
[12] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور فرهنگى، ش 5 .
[13] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور علمى و فناورى، ش 2 ـ 7 .
[14] . سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه، امور سیاسى، دفاعى و امنیتى، ش 36 .