سؤال 36 ـ اهل مسجد چه منزلت و جایگاهى دارند؟

در روایات موجود در متون دینى شیعه و اهل‏سنّت، ویژگى‏ها و برترى‏هایى براى اهل مسجد و مقام و منزلتى که دارند وارد شده است که به اختصار به آن‏ها اشاره مى‏کنیم:

          1 . در زیر سایه خداوند قرار دارند: براساس متون دینى، هفت گروه در قیامت مورد توجه و لطف خداوند متعال قرار مى‏گیرند؛ از جمله این
گروه‏هاست: «و رجلٌ قلبه متعلّقٌ بِالمسجدِ اِذا خَرجَ مِنه حتّى یَعودَ اِلیهِ»؛[1] شخصى که وقتى از مسجد خارج مى‏شود تا زمان بازگشت دوباره به مسجد، توجهش به مسجد باشد.

          2 . اهل مسجد، بهشتیان هستند: نبى مکرّم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «اجابةُ المؤذّنِ رحمةٌ و ثوابُه الجنّةُ و مَن لم یُجب خاصمتُهُ یومَ القیامةِ فطُوبى لِمنَ أجابَ داعىَ اللّه‏ِ و مَشى الى المسجدِ و لایجیبهُ و لایَمشى اِلىَ المسجدِ الاّ مؤمنٌ مِن أهلِ الجنة»؛[2] پذیرفتن دعوت مؤذّن رحمت الهى است و ثواب آن بهشت است و کسى که این دعوت را نپذیرد روز قیامت با وى ستیز خواهم کرد. پس خوشا به حال کسانى که این دعوت را بپذیرند و به مسجد بروند! و او را اجابت نمى‏کند و به سوى مسجد حرکت نمى‏کند، مگر مؤمن که در بهشت ساکن خواهد شد.

          3 . اهل مسجد محبوب‏ترین بندگان نزد خداوند هستند:امام على علیه‏السلام مى‏فرماید: نبىّ اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در پاسخ به سؤالى فرمودند: «و خیرُ البُقاعِ المساجدُ و أحبُّهم اِلَى اللّه‏ ـ عزّوجلّ ـ أولُّهم دخولاً و آخِرهُم خروجا منه»؛[3] بهترین مکان‏ها مساجد هستند و محبوب‏ترین افراد نزد خداوند کسانى هستند که اول وارد مسجد مى‏شوند و دیرتر از همه از مسجد خارج مى‏گردند.

          4 . خداوند آسایش روحى و روانى اهل مسجد را ضمانت کرده است: پیامبر گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «مَن کانت المساجدُ بیتُه ضَمِنَ اللّه‏ُ لَهُ بِالرَّوحِ والرّاحةِ و الجوازِ علىَ الصراطِ»؛[4] هرکس خانه‏اش مسجد باشد خداوند آسایش و آرامش و عبور از پل صراط را براى او ضمانت مى‏کند.

          5 . زمین براى اهل مسجد تسبیح مى‏کند: تسبیح گفتن زمین براى انسانى که به سوى مسجد مى‏رود از دیگر آثار و برکاتى است که در متون دینى نقل شده است. امام صادق علیه‏السلامفرمودند: «مَن مَشى اِلىَ المسجدِ لَم یضع رِجلاً على رَطبٍ و لا یأبسٍ الاّ یُسبِّحُ له اِلىَ الأرضینَ السابعةِ»؛[5] هر کس گامى به‏سوى مسجد برمى‏دارد، بر هیچ تر و خشکى پا نمى‏نهد، مگر اینکه از زمین اول تا هفتم براى او تسبیح مى‏کنند.

          6 . اهل مسجد مانع نزول عذاب الهى هستند: امام صادق علیه‏السلام از پدرانش و آن‏ها از رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله روایت کرده‏اند که فرمود: هرگاه خداوند متعال مشاهده مى‏نماید اهل سرزمینى راه اسراف و فساد و معصیت را در پیش گرفته‏اند و فقط سه نفر از مؤمنان در میان آنان هستند، خطاب مى‏فرماید: «یا أهلَ معصیتى! لولا مَن فیکم مِن المؤمنینَ المتحابینَ بجلالی العامرینَ بِصلاتهمِ أرضى و مساجدى و المستغفرینَ بِالأسحارِ خوفا مِنّى لانزلتُ بِکم عذابى ثُمّ لااُبالی»؛[6] اى اهل گناه! اگر در میان شما کسانى از مؤمنان نبودند که به‏خاطر عظمت من به یکدیگر محبت مى‏ورزند و با برپا داشتن نماز، زمین و مساجد مرا آباد نگه مى‏دارند و به سبب ترس از من، در سحرگاهان به استغفار مى‏پردازند، عذاب خویش را بر شما فرو مى‏فرستادم و به شما توجهى نمى‏کردم.

7 . مردگان بر مسجدى‏ها غبطه‏ مى‏خورند: در حدیثى از رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل شده است که فرمودند: «ما مِن یومٍ الاّ و مَلَکٌ یُنادى فِى المقابرِ مَن تُغبِطون فیقولونَ أهلُ المساجدِ یُصلّونَ ولا نَقدُر و یَصومون و لا نَقدرُ»؛[7] در هر روز، ملکى از ملائکه در قبرستان ندا مى‏دهد: نسبت به چه کسانى غبطه مى‏خورید؟ آنان در پاسخ مى‏گویند: ما نسبت به اهل مساجد غبطه مى‏خوریم؛ ایشان نماز مى‏گزارند و روزه مى‏گیرند، در حالى که ما توان انجام آن را نداریم.

سؤال 37 ـ مسجدى‏ها باید داراى چه صفات و ویژگى‏هایى باشند؟

در قرآن کریم و روایات رسیده از اهل‏بیت علیهم‏السلام ویژگى‏ها و صفاتى براى مسجدى‏ها ذکر شده‏اند که افرادى که به مسجد آمد و شد دارند باید تلاش کنند تا چنانچه واجد این صفات نیستند، آن‏ها را تحصیل نمایند:

          ویژگى اول: قرآن کریم به دنبال آیه 108 سوره توبه، که در آن مسجدى را که بر پایه تقوا بنا شده، ستایش نموده است، مى‏فرماید: «فیه رجالٌ یُحبّونَ أن یتطهَّروا و اللّه‏ُ یُحبُّ المطّهّرین»؛ در آن ـ مسجدى که بر پایه تقوا بنیان نهاده شده ـ مردانى هستند که دوست دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد. از آیه شریفه استفاده مى‏شود که علاوه بر ایمان به خدا و اعتقاد به معاد، لازم است متعهد و معروف به راستى و درستى در رفتار و کردار باشند. از این‏رو، چنانچه کسانى تمامى نمازهاى واجب و مستحب را در مسجد اقامه نمایند، ولى رفتار بیرون از مسجد آن‏ها براساس شئونات اسلامى و دینى نباشد، از اهل مسجد ـ به معناى واقعى کلمه ـ نخواهند بود و امتیازات آنان را نخواهد داشت.

          ویژگى دوم: آنان براساس روایات، اسوه و الگوى جامعه هستند. در حدیثى، امام صادق علیه‏السلام انسان‏هاى مسجدى را از برترین‏ها و برگزیدگان جامعه معرفى فرمودند: «یا فضلُ! لایأتى المسجدُ مِن کُلِّ قبیلةٍ اِلاّ وافدُها و مِن کل أهلِ بیتٍ اِلاّ نجیبُها»؛[8] اى فضل! از هر جمعى تنها آنان که از همه برترند (در فضایل) و به منزله الگو براى براى قوم و گروه خویش هستند به مسجد مى‏آیند، و از اهل هر خانه‏اى تنها برگزیدگان آن‏ها به مسجد مى‏آیند.

سخنان مزبور علاوه بر الگو معرفى کردن اینان براى جامعه، به افراد مسجدى نیز بازگو مى‏کند که باید مراقب رفتار و حرکات خویش باشند تا مبادا شأن و عظمت مسجد و یا دین را با کردار و گفتار ناشایست خود زیر سؤال ببرند. از این‏رو، باید این افراد سعى کنند تا همواره الگو براى دیگر اقوام و خویشان و دوستان و آشنایان خود باشند.

          ویژگى سوم: در روایات، از جمله ویژگى‏هاى اهل مسجد، جوان‏مرد بودن آنان ذکر شده است. امام هشتم علیه‏السلام از پدرانش و آنان از پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل فرمودند: «ستّةٌ مِن المروّةِ، ثلاثةٌ مِنها فِى الحضرِ و ثلاثةٌ مِنها فِى السفرِ. فأمّا الّتى فِى الحضرِ: فتلاوةُ کتابِ اللّه‏ِ تعالى و عمارةِ مساجدِ اللّه‏ و اتخاذُ الاخوانِ فِى اللّه‏ ـ عزّوجلّ . و امّا الّتى فِى السفر: فبذلُ الزادِ و حُسن الخلقِ و المزاحُ فی غیر المعاصى»؛[9] شش چیز از نشانه‏هاى جوان‏مردى است که سه چیز آن مربوط به حضور و اقامت در وطن است و سه چیز آن مربوط به حالت مسافرت. سه تایى که مربوط به حالت اقامت در وطن هستند، عبارتند از: تلاوت قرآن مجید و آباد کردن مساجد الهى و یافتن دوستانى که در مسیر خدا باشند. و سه تاى مربوط به سفر عبارتند از: بخشش توشه راه به دیگر همسفران، داشتن اخلاق نیکو و مزاح به گونه‏اى که موجب گناه و معصیت نباشد.

          همان‏گونه که ملاحظه مى‏شود، در روایت مزبور، «عمارت مسجد» را از نشانه‏هاى جوان‏مردان ذکر کرده است و در پاسخ دیگر سؤالات، توضیح داده‏ایم که براساس روایات، بهترین نوع عمارت و آبادانى مساجد «حضور در مساجد» است. علاوه برآن، مى‏توان با حضور در این مکان مقدّس، دوستانى یافت که انسان را در مسیر خدا یارى مى‏کنند.

          ویژگى چهارم: در روایات اشاره شده است که تردیدى در مؤمن بودن اینان نداشته باشید. پیامبر گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «اذا رأیتم الرّجلَ یَعتادُ المساجدَ فأشهدُوا له بِالأیمانِ لأنَّ اللّه‏َ یَقولُ: «اِنّما یَعمرُ مساجدَ اللّه‏ِ مَن آمَن بِاللّه‏»»؛[10]هنگامى که دیدید مردى بر رفت و آمد به مسجد مداومت مى‏کند وى را مؤمن بدانید؛ زیرا خداوند مى‏فرماید: تنها آنان که ایمان به او دارند، مساجد خدا را آباد مى‏کنند.