سؤال 42 ـ ترک مسجد چه عواقبى به دنبال دارد؟

اگرچه در روایات و منابع اسلامى بر حضور مؤمنان در مسجد بسیار تأکید شده و براى این حضور آثار و فواید فراوانى نقل شده است، اما هیچ‏یک از علما از این روایات استفاده نکرده‏اند که اگر کسى مطلقا به مسجد نیاید پس مسلمان نیست. آرى، چنانچه ترک مسجد و حضور نیافتن در آن و یا خروج از آن در هنگام عبادات ـ مثل وقت اذان ـ بدون عذر و علتى و یا همراه با اغراضى دیگر باشد، مسائلى به دنبال دارد که روایات و متون دینى به آن‏ها اشاره کرده‏اند:

          1 . نفاق: در روایتى از رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله وارد شده است که فرمودند: «مَن سَمِعَ النداء فِى المسجدِ فَخَرَجَ مِن غیرِ علّةٍ فهو منافقٌ اِلاّ أن یُریدَ الرجوعَ الیه»؛[1] کسى که صداى اذان مسجد را بشنود و بدون علت از مسجد خارج شود، منافق است، جز اینکه قصد برگشت به مسجد داشته باشد.

          2 . کامل نبودن نماز تارک مسجد: از دیگر عواقبى که در روایات و متون دینى براى تارک مسجد ذکر شده‏اند، امام صادق علیه‏السلام فرمودند: «مَن صَلّى فى بیتهِ جماعةً رغبةً عنِ المسجدِ فلاصلاةَ له و لِمنَ صَلّى یَتّبِعُه اِلاّ مِن علّةٍ تَمنعُ مِن المسجدِ»؛[2] کسى که به خاطر اعراض و دورى از مسجد در خانه‏اش نماز جماعت برگزار کند، نماز او و همراهانش تمام و کامل نیست. شاید به ذهن برسد که برگزارى نماز جماعت در خانه موجب کامل نبودن نماز مى‏شود، نه ترک مسجد، ولى باید توجه داشت که در روایت قید «رغبةً عنِ المسجدِ» آمده است و این همان برداشتى است که ما از روایت کرده‏ایم؛ یعنى برگزارى نماز اگرچه به جماعت، ولى به خاطر اعراض و دورى از مسجد بوده و به همین دلیل، نماز این افراد کامل و تمام نیست.

          3 . شکایت مسجد: عنوان دیگرى که درروایات بر ترک مسجد آمده، شکایت مسجد از مسلمانان است. در روایتى از رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏خوانیم: «و یقولُ المسجدُ: یا ربِّ عَطَّلونی و ضَیَّعونی»؛[3] مسجد مى‏گوید: پروردگارا، این‏ها مرا تعطیل کردند و ضایع نمودند.

          نظیر این روایت در شکایتى که مسجد از همسایگانش دارد، با لحن شدیدترى وارد شده است. در روایتى از امام صادق علیه‏السلام آمده است که به‏دنبال شکایت مسجد از همسایگانش بر عدم حضور در مسجد، خداوند مى‏فرماید: «و عزّتی و جلالی، لا قَبلتُ لهم صلاةً واحدةً ولا أظهرتُ لهم فى النّاس عدالةً و لانالتهم رحمتى ولا جاورونی فی جنّتی»؛[4] به عزّت و جلالم! یک نماز آنان را قبول نمى‏کنم و عدالت را براى آن‏ها در میان مردم ظاهر نمى‏سازم و رحمتم را به آن‏ها نمى‏رسانم و در بهشت همسایه‏ام قرار نمى‏دهم.

سؤال 43 ـ با کسانى که به مسجد نمى‏آیند، چگونه باید برخورد کنیم؟

به‏طور کلى، در روابط اجتماعى، انسان باید سعى کند هر روز بر میزان تعهد خود و خانواده‏اش به دین و مسائل مرتبط به آن بیفزاید، باید تلاش کند تا دیگران را هم به این مسیر بکشاند. حال اگر به شخصى برخورد کرد که نتوانست تأثیر مثبت بر او بگذارد، شرع مقدّس اسلام دستوراتى در جهت تنبیه و آگاه کردن این افراد براى انسان مقرّر کرده است. از این‏رو، دستور مى‏دهد: «مستحب است انسان با کسى که در مسجد حاضر نمى‏شود غذا نخورد، در کارها با او مشورت نکند، همسایه او نشود، از او زن نگیرد و به او زن ندهد.»[5]