«و مَن اَظلَمُ مِمَّن مَنَعَ مَسجِدَ اللَّهِ اَن یُذکَرَ فیهَا اسمُهُ و سَعى فى خَرابِها اُولئکَ ما کانَ لَهُم اَن یَدخُلوها اِلّا خافینَ لَهُم فِى الدُّنیاخِزىٌ و لَهُم فِى الأخِرَةِ عَذابٌ عَظیم».[1]

«چه کسى ستمکارتر از کسانى است که از بردن نام خدا در مساجد جلوگیرى مى‏کنند و سعى در ویرانى آنها دارند، شایسته نیست آنان جز با ترس و وحشت وارد این کانون‏هاى عبادت شوند، بهره آنها در دنیا رسوایى و در سراى دیگر عذاب عظیم است».

شأن نزول:

ابن‏ عباس مى‏گوید این آیه درباره شخصى بنام «فطلوس» رومى و یاران مسیحى اوست آنها با بنى ‏اسرائیل جنگیدند و تورات را آتش زدند و فرزندان آنها را به اسارت گرفتند، بیت ‏المقدس را ویران ساختند و مردارها را در آن آویختند و این کوشش در تخریب و نابودى بیت ‏المقدس هم چنان ادامه داشت تا زمانى که به دست مسلمانان فتح شد.

در روایتى از امام صادق علیه ‏السلام نقل شده است که این آیه درباره قریش نازل گردید در آن هنگام که از ورود پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله به شهر مکّه و مسجدالحرام جلوگیرى مى‏کردند. و برخى گفته‏اند: مقصود از «مساجد اللّه‏» در آیه یاد شده مکان‏هایى است که مسلمانان در مکّه براى نماز داشتند و مشرکان پس از هجرت پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏آله آنها را ویران کردند.[2]

یکى از مسائل مطرح شده در آیه مزبور، مسأله تلاش در جهت تخریب و ویران کردن مساجد و مراکز آرامش مؤمنان است. تخریب مساجد چه به صورت فیزیکى و ویران ساختن بناى آن باشد و خواه به صورت جلوگیرى از یاد خداوند و حضور مردم در آن باشد ـ که در شأن نزول‏هاى نقل شده به هر دو مورد اشاره شده است ـ عملى است ظالمانه و ناحق که تنها دشمنان خدا و متجاوزان به حقوق مردم به آن اقدام مى‏کنند:

« من اظلم ممن منع مساجداللّه‏ ان یذکر فیها اسمه و سعى فى خرابها».

«و چه ستمکارتر از کسى که از بردن نام خدا در مساجد جلوگیرى کند و سعى در ویرانى آنها نماید».

البته روشن است مقصود از تخریب مساجد در آیه یاد شده تخریب آن به هدف اصلاح و مرّمت یا نوسازى آن نیست بلکه مقصود تخریبى است از سرِ ستم‏گرى و ستیزه‏جویى و به هدف مبارزه و نفى مسجد باشد.

از نکته‏ هاى قابل توجه در آیه این است که افراد و گروه‏هاى تلاش کننده در راه تخریب و نابودسازى مساجد به عنوان ستم‏کارترین انسان‏ها معرفى شده ‏اند. بنابراین کسانى که عملاً این مراکز توحید را نابود مى‏ کنند تکلیف‏شان روشن است.

همچنین به این نکته نیز باید توجه داشت که ترویج هر نوع اندیشه و برنامه‏اى بوسیله ابزارهاى ارتباطات این روزگار و یا به هر وسیله‏اى دیگر که مانع حضور مردم در مساجد یا کم‏رنگ شدن آن بشود از مصادیق سعى در تخریب مساجد است و اصحاب این نوع اندیشه‏ ها و برنامه‏ ها در ردیف ظالم‏ترین انسان‏ها به حقوق خدا و حقوق مردم به حساب مى‏آیند.