«ما کانَ لِلمُشرِکینَ اَن یَعمُروا مَساجِدَ اللَّهِ شهِدینَ عَلى اَنفُسِهِم بِالکُفرِ اُولئکَ حَبِطَت اَعملُهُم و فِى النّارِ هُم خلِدون *اِنَّما یَعمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَن ءامَنَ بِاللَّهِ والیَومِ الأخِرِ واَقامَ الصَّلوةَ وءاتَى الزَّکاةَ ولَم یَخشَ اِلَّا اللَّهَ فَعَسى اُولئکَ اَن یَکونوا مِنَ المُهتَدین».[1]

«مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند درحالى که به کفر خویش گواهى مى‏دهند، آنها اعمال‏شان نابود (و بى‏ارزش) شده و در آتش دوزخ  جاودانه خواهند ماند.

مساجد خدا را تنها کسى آباد مى‏کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده، و نماز را برپا دارد، و زکات را بپردازد،و جز از خدا نترسد؛ امید است چنین گروهى از هدایت یافتگان باشند».

مفسران گفته‏اند: هنگامى که عباس (عموى پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله) در جنگ بدر به اسارت درآمد، مسلمانان ایشان را به سبب کفر و قطع رحم سرزنش کردند و على علیه‏السلام سخن تندى به او گفت. عباس گفت: شما را چه شده که بدى‏هاى ما را یادآورى مى‏کنید و چیزى از خوبى‏ها و کارهاى نیک ما نمى‏گویید؟ على علیه‏السلام گفت: مگر شما خوبى و کارنیکى هم دارید؟ عباس گفت:آرى، مامسجد الحرام را تعمیر مى‏کنیم و کعبه را (با پرده) مى‏پوشانیم و به حجاج آب مى‏رسانیم و اسیران را آزاد مى‏کنیم. (در پى این گفتگو و) در ردّ عباس و تأیید على ابن ابى‏طالب علیه‏السلام خداوند آیه «و ما کان للمشرکین أن یعمر و مساجد اللّه‏...» را نازل کرد.[2]

مسجد مکانى است مقدس و متعلق به خداوند: «مساجد اللّه‏»[3] که بندگان پاک و موحد در آن با او به راز ونیاز مى‏پردازند: «فیه رجال یحبون ان یتطهروا»[4]و طبعا ساختن، تعمیر و تولیت آن نیز یک امر مقدس و مبارک است و عبادت به حساب مى‏آید؛ بنابراین مشرکان و کافران که در درون خود شاهد کفر، پلیدى و آلودگى خود هستند:

«اِنَّمَا المُشرِکونَ نَجَسٌ».[5]

«مشرکان نجس و پلیدند».

«کَذلِکَ یَجعَلُ اللَّهُ الرِّجسَ عَلَى الَّذینَ لایُؤمِنون».[6]

«این‏گونه خداوند پلیدى را بر افرادى که ایمان نمى‏آورند

و (کافر هستند) قرار مى‏دهد».

اینان صلاحیّت چنین کار مقدس را ندارند:

«ما کان للمشرکین ان یعمروا مساجد اللّه‏  شاهدین على انفسهم بالکفر».

«مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند در حالى که به کفر خویش گواهى مى‏دهند».

کسانى که گفتار و اعمال‏شان گواه بر کفر به خدا است ـ گرچه به ظاهر خود را مؤمن و خداپرست بدانند ـ حق بنا، تعمیر و تولیت مساجد را ندارند؛ زیرا اینان امر مهمتر از ساخت، آبادانى و سامان‏دهى به امور مساجد که همان ایمان واقعى و خالص و بى‏شائبه به خالق یکتا است را نادیده گرفتند با این حال چگونه ممکن است بنایى را که متعلّق به خداى سبحان است بسازند یا آن را آباد و سرپا نموده و به امور آن بپردازند؟

فلسفه این حکم در آیه این‏گونه بیان شده است: آنان به سبب نداشتن ایمان واقعى (که اصل و پایه است) اعمال‏شان نابود مى‏شود و برباد مى‏رود و درپیشگاه بارى تعالى ارزشى ندارد: «اولئک حبطت اعمالهم» و به دلیل کفر و نداشتن اعمال صالح، آتش دوزخ جایگاه آنها است: «و فى النار هم خالدون».

بنابراین مشرکان و کافران، حق ساخت، تعمیر و تولیت مساجد را ندارند و اگر اقدام به آن نمایند سودى براى آنان ندارد.