1 ـ منظور از عمران مسجد چیست؟

در آیات 17 تا 19 سوره توبه مسأله تعمیر و عمران مساجد مطرح شده است عمران مساجد شامل آبادى ساختمان و تأسیسات آن (آبادانى مادى) و اجتماع و حضور و یاد خداوند در آن به اشکال مختلف (آبادانى معنوى) مى‏شود، بنابراین، تنها به معناى آبادانى مادى و ظاهرى یا فقط آبادانى معنوى مقصود نیست.

2 ـ استمداد از مشرکان براى اداره امور مساجد

از آیات یاد شده (آیه 17 و 18 سوره توبه) مى‏توان استفاده کرد که مسلمانان نباید براى ساختن و تعمیرات مساجد از مشرکین و کافران هدایا و کمک بگیرند؛ زیرا در آیه 17 حق هرگونه آبادانى مساجد از مشرکان و کافران سلب شده و در آیه 18 با کلمه «انّما» که دلالت برحصر دارد این عمل مقدس منحصر به مسلمانان و موحدان واقعى گردیده است.

3 ـ شرایط یاد شده مربوط به همه مساجد است

با توجه به این که شأن نزول دو آیه 17 و 18 توبه درباره مسجدالحرام است و در آیه 19 به صراحت مسجدالحرام مطرح شد ممکن است چنین برداشت شود که شرایط یاد شده در دو آیه مذکور درخصوص مسجدالحرام است؛ امّا چنین نیست بلکه شرایط مذکور مربوط به همه مساجد مى‏باشد زیرا تعبیر «مساجد اللّه‏» عام است و شامل هر مسجدى مى‏شود در واقع خداوند متعال مى‏خواهد این نکته را یادآورى کند که: وقتى اداره امور مساجد عادى و معمولى مشروط به شرایط خاص باشد، مسجدالحرام که محور و قبله همه مساجد است جاى خود دارد.