هر صنف و گروهى در جامعه براى خود، نشانه‏ها و ویژگى‏هاى دارند که بواسطه آن‏ها شناخته مى‏شوند. در قرآن براى اهل مسجد که خانه خدا را خانه خود قرار داده‏اند نشانه‏ها و ویژگى‏هاى بیان شده که همان ویژگى مؤمنان راستین است. دانستن این نشانه‏ها و ویژگى زمینه‏اى است براى محک زدن خود و کسانى که ادعاى مسجدى بودن را دارند.

قرآن مؤمنان مسجدى راستین را این‏گونه معرفى مى‏کند:

الف) آنها کسانى‏اند که هیچ چیزى حتّى امورى مانند تجارت و خرید و فروش و انواع معاملات پر سود که از جذاب‏ترین کار دنیایى است ایشان را از یاد و ذکر خدا خصوصا از اقامه نماز و پرداخت زکات باز نمى‏دارد:

«فى بُیوتٍ اَذِنَ اللَّهُ اَن تُرفَعَ و یُذکَرَ فیهَا اسمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالغُدُوِّ والاصال * رِجالٌ لاتُلهیهِم تِجرَةٌ و لابَیعٌ عَن ذِکرِ اللَّهِ واِقامِ الصَّلوةِ و ایتاءِ الزَّکوةِ...».[1]

«[نور و هدایت الهى] در خانه‏هایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده رفعت و عظمت داشته باشند؛ خانه‏هایى که نام خدا در آنها برده مى‏شود و صبح و شام در آنها تسبیح او مى‏گویند. مردانى که نه تجارت و نه معامله‏اى آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و اداى زکات غافل نمى‏کند».

به ‏طور حتم کسانى که دل در گرو این مراکز و اماکن مقدس و نورانى دارند و دایم با آن، آمد و شد دارند همواره به یاد خدا هستند و چیزى نمى‏تواند آنان را از ذکر و یاد صاحب این کانون‏هاى مقدس باز بدارد.

ب) آنها افرادى هستند که در روز قیامت و حساب که دل‏ها و دیده‏ها دگرگون است مى‏ترسند:

«... یَخافونَ یَومًا تَتَقَلَّبُ فیهِ القُلوبُ والاَبصار».[2]

اما این ترس و وحشتِ آنها در همین دنیا است، نه در آن روز سخت؛ چه این که آنان پیش از این، به برکت مساجد و یاد و تسبیح خدا در آن به آرامش و امنیّت لازم دست یافته‏اند و با دست پر و قلب آرام یافته به یاد خدا[3] نظاره‏گر حوادث آن روز خواهند بود:

«و مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ خَیرٌ مِنها وهُم مِن فَزَعٍ یَومئَذٍ آمِنون».[4]

«و کسانى که کار نیکى انجام دهند پاداش بهتر از آن خواهند داشت؛ و آنان از وحشت آن روز درامانند».

ج) و آنها کسانى هستند که دوستدار پاکى و طهارت‏اند و براى رسیدن به آن تلاش و کوشش مى‏کنند:

«... لَمَسجِدٌ اُسِّسَ عَلَى التَّقوى مِن اَوَّلِ یَومٍ اَحَقُّ اَن تَقومَ فیهِ فیهِ رِجالٌ یُحِبّونَ اَن یَتَطَهَّروا واللَّهُ یُحِبُّ المُطَّهِّرین».[5]

«آن مسجدى که از روز نخست برپایه تقوا بنا شده، شایسته‏تر است که در آن (به عبادت) بایستى؛ در آن، مردانى هستند که دوست دارند پاکیزه باشند؛ و خداوند پاکیزگان را دوست دارد».