نمایش صفحات

 

          1 . و سَأَلَ عُبَیْدُاللّه‏ِبْنُ عَلِىِّ الحَلَبِى ـ و فى حدیث ـ أنّه قال لأبى عبدِاللّه‏ علیه‏السلام: فَیَصْلَحُ الْمَکَانُ الَّذِى کَانَ حَشّا زَمانَا أَنْ یُنَظَّفَ، وَ یُتَّخَذَ مَسْجِدا؟ قال: نَعَم، اِذَا أُلْقِىَ عَلَیْهِ مِنَ‏التُّرابِ مَا یُوارِیدِ فَاِنَّ ذلِکَ یُنَظِّفُهُ وَ یَطُهِّرُهُ.[1]

         عبیداللّه‏ حلبى نقل مى‏کند: به امام صادق علیه‏السلام عرض شد: آیا مکانى که مدت طولانى دستشویى بوده را مى‏توان پس از نظافت؛ مسجد قرار داد؟ فرمود: بله، هنگامى که خاک بر او ریخته شود و آن را بپوشاند؛ خاک آن را نظافت و پاک مى‏گرداند.

          2 . و سئل أبوالحسن الأوّل علیه‏السلام عَنْ بَیْتٍ قَدْ کَانَ حَشّا زَمَانا، هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یُجْعَلَ مَسْجِدا؟ فَقالَ: اِذَا نُظِّفَ وَ أُصْلِحَ فَلاَ بَأْسَ.[2]

         از امام کاظم علیه‏السلام از خانه‏اى که دستشویى بوده سؤال شد که: آیا مى‏توان آن را مسجد قرار داد؟ فرمود: اگر نظافت و اصلاح شود اشکالى ندارد.

          3 . على بن محمّد عن سهل بن زیاد عن أحمد بن محمد بن أبى‏نصر، عن أبان بن عثمان، عن أبى‏الجارود ـ فى حدیث ـ قال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللّه‏ِ علیه‏السلام عَنِ الْمَکانِ یَکُونُ خَبِیْثا [حَشّا[3]] ثُمَّ یُنَظَّفُو یُجْعَلُ مَسْجدا؟ قَالَ: یُطْرَحُ عَلَیْهِ مِنَ التُّرابِ حَتّى یُوَارِیَهُ، فَهُوَ أَطْهَرُ.[4]         أبى‏جارود مى‏گوید: از امام صادق علیه‏السلاماز مکانى که دستشویى بود سؤال کردم که پس از نظافت مى‏توان آن را مسجد قرار داد؟ فرمود: خاک بر او بریزید تا آن را بپوشاند. چرا که خاک پاک‏کننده است.

          4 . محمد بن على بن محبوب عن محمد بن الحسین عن الحسن بن على بن فضّال عن ثعلبة بن میمون عن محمد بن مضارب [مصادف[5]] عن أبى‏عبداللّه‏ علیه‏السلام قال: لاَ بَأْسَ بِأَنْ یُجْعَلَ عَلَى الْعَذِرَةِ مَسْجِدا.[6]

         محمد بن مضارب مى‏گوید: امام صادق علیه‏السلام فرمود: اشکالى ندارد که بر عذره انسان [پس از محو یا نابودى ]مسجد قرار داده شود.

          5 . عبداللّه‏ بن الحسن عن جدّه على بن جعفر عن أخیه موسى بن جعفر علیه‏السلام قال: سَأَلْتُهُ عَنْ بَیْتٍ کَانَ حَشَّا زَمَانا، هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یَجْعَلَ مَسْجِدا؟ قال: إذَا نُظِّفَ وَ أَصَلَحَ فَلا بَأس.[7]

         على بن جعفر مى‏گوید از برادرم امام کاظم علیه‏السلام از خانه‏اى که مدت طولانى دستشویى بوده پرسیدم: آیا صلاح است که مسجد قرار داده شود؟ فرمود: اگر نظافت شود و اصلاح شود ـ کارى شود که اثر دستشویى از بین برود و بوى آن قطع گردد ـ اشکالى ندارد.

          6 . محمد بن على بن محبوب عن العباس عن صفوان عن القاسم بن محمد عن سلیمان مَولَى طِرْبالٍ عن عبیدة بن زرارة قال سمعت أباعبداللّه‏ علیه‏السلام یَقُولُ: الأرضُ کُلُّها مَسْجِدٌ الاّ بِئرَ غائِطٍ أَو مَقْبَرَةً.[8]

         عبیدة بن زراره مى‏گوید: شنیدم امام صادق علیه‏السلام مى‏فرمود: در همه زمین مگر دستشویى و قبرستان‏ها مى‏توان مسجد بنا نمود.

          7 . عن سعد، عن أبى‏جعفر عن أبیه: (عن عبداللّه‏ بن المغیرة)[9] عن عبداللّه‏ بن سنان   فى حدیث ـ قال: سَأَلْتُ أَباعَبْدِاللّه‏ علیه‏السلام: عَنِ المَکانِ یَکُونُ حَشَّا زَمَانا فَیُنَظَّفُ، وَ یُتَّخَذُ مَسْجِدا؟ فَقَالَ: أَلْقِ عَلَیْهِ مِنَ التُّرابِ حَتّى یَتَوارَى فَاِنَّ ذَلِکَ یُطَهِّرُهُ انْ شَاءَ اللّه‏ُ.[10]

         عبداللّه‏ بن سنان مى‏گوید: از امام صادق علیه‏السلام در مورد مکانى که مدت زمان طولانى دستشویى بوده، سؤال کردم که آیا مى‏توان آن را نظافت نمود و مسجد قرار داد؟ امام علیه‏السلام فرمود: آن قدر خاک بریزید که نجاسات آن پوشیده شود که این کار زمین را تطهیر خواهد کرد. انشاءاللّه‏.

          8 . عن سعد بن عبداللّه‏ عن هارون‏بن مسلم عن مسعده‏بن صدقه‏الرَّبَعِىِّ عن جعفربن محمد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قالَ سُئِلَ: أَیَصْلُحُ مَکَانٌ حَشٌّ أَنْ یُتَّخَذَ مَسْجِدا؟ فَقالَ: اِذَا أُلْقِى عَلَیْهِ مِنَ‏التُّرابِ مَا یُوَارِى ذَلِکَ وَ یَقْطَعُ رِیحَهُ فَلا بَأَسَ، وَ ذَلِکَ لَأَنَّ التُّرابِ طهورٌ (یُطَهِّرُهُ)[11] و به مَضَتِ السُنَّةُ.[12]

         مسعده بن صدقه مى‏گوید از امام صادق علیه‏السلام سؤال شد: آیا مى‏توان مکان دستشویى را به مسجد تبدیل کرد؟ امام علیه‏السلام فرمود: اگر به قدرى خاک روى نجاسات بریزند که پوشیده و بوى آن قطع شود مانعى ندارد چون خاک آن نجاسات را تطهیر مى‏کند و سنت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نیز این‏گونه بوده است.

          9 . عدة من أصحابنا عن احمد بن محمد عن عثمان بن عیسى عن سماعة قال: سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ وَ بِنَاءِ الْمَساجِدِ فِیها فقال: أَمَّا زِیَارَةُ الْقُبُور فَلاَبأسَ بِها و لاتُبْنَى عِنْدَهَا الْمَسَاجِدُ.[13]

         سماعة بن مهران مى‏گوید از امام علیه‏السلام درباره زیارت قبور و ساختن مسجد در قبرستان سؤال کردم؟ فرمود: زیارت قبور مانعى ندارد ولى نباید در قبرستان مسجد ساخته شود.

          10 . حدثنا محمد بن موسى المتوکل عن على بن ابراهیم عن أبیه عن حماد بن حریز عن زرارة عن ابى‏جعفر علیه‏السلام قال رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: لا تَتَّخُذُوا قَبْرِى قِبْلَةً وَ لاَ مَسْجِدا فانَّ اللّه‏ُ تعالى لَعَنَ الَّذِینَ اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِیائِهِمْ مَسَاجِدَ.[14]

         امام باقر علیه‏السلام از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل مى‏کند که فرمودند: قبر مرا قبله و مسجد خویش نگیرید. پس همانا خداى تعالى لعنت فرموده کسانى را که قبور پیامبرانشان را مسجد قرار دادند.

          11 . على بن محمد عن سهل بن زیاد عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر عَمَّن سَأَل أباعَبْدِاللّه‏ِ علیه‏السلام: عَنِ الْمَسْجِدِ یَنِزُّ حائِطِ قِبْلَتِهِ مِنْ بَالوُعَةٍ فِیها فَقالَ: اِنْ کَانَ نَزُّهُ مِنَ الْبالُوعَةِ فَلا تُصَلِّ فِیْهِ وَ اِنْ کَانَ نَزُّهُ مِنْ غَیْرِ ذَلِکَ فَلابَأسَ بِهِ.[15]

         از امام صادق علیه‏السلام سؤال شد: آیا مى‏توان در مسجدى نماز خواند که دیوار قبله‏اش مرطوب و نمناک شده است از چاهى که در آن بول مى‏شود؟ فرمود: اگر رطوبت او یقینا از چاه است خیر، ولى اگر از غیر چاه باشد اشکالى ندارد.

 

 

 

 

 

 

روایات اهل‏سنت

          1 . قال النَبىُّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: لعن‏اللّه‏ُ الْیَهُودَ، إِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِیائِهِمْ مَساجِدَ.[16]

         خداوند لعنت کند یهود را که قبرهاى پیامبران را مسجد قرار دادند.

          2 . حدثنا محمد بن المثَنَّى عن یحیى عن هشام عن ابیه عن عائشة أَنَّ أُمّ حبیبة و أُمَّ سَلَمَةَ ذَکَرَتا کنیسةً رَأیَنَها بِالحَبَشَةِ فِیهَا تَصَاوِیرُ، فُذَکَرَتا لِلنَّبىِّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فَقالَ: انَّ اولئِکَ اِذا کان فیهم الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَماتَ، بَنَوا على قَبْرِهِ مَسْجِدا وَ صَوَّروا فیهِ تِلکَ الصُّورَ فَاولئکَ شرارُ الخَلْقِ عِنْدَاللّه‏ِ یَوْمَ الْقِیامَةِ.[17]

         عایشه مى‏گوید: ام‏حبیبه و ام‏سلمه از کنیسه‏اى که در حبشه دیده بودند، سخن گفتند که در آن تصاویرى بوده است و من داستان را براى پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله گفتم، فرمود: اینان زمانى که مرد صالحى در بینشان فوت مى‏کرد بر قبر او مسجد مى‏ساختند و تصاویرى نقش مى‏کردند، اینان بدترین خلق در نزد خداوند در روز قیامت هستند.



[1] .  من لایحضره الفقیه، ج 1 ، ص 236 ، ح 712 . سند شیخ صدوق به عبیداللّه‏ بن على الحلبى: و ما کان فیهعن عُبیداللّه‏ بن على الحلبى: فقد رویته عن أبى و محمد بن الحسن عن سعد بن عبداللّه‏ والحمیرى عن أحمد و عبداللّه‏ ابنى محمد بن عیسى عن محمد بن أبى‏عمیر عن حماد بن عثمان عن عبیداللّه‏ بن على الحَلَبِىّ.      و رویته عن أبى و محمد بن الحسن و جعفر بن محمد بن مسرور عن الحسین بن محمد بن عامر عن عمه عبداللّه‏ بن عامر عن محمد بن ابى‏عمیر عن حماد بن عثمان عن عبیداللّه‏ بن على الحلّبى / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 209 ، ح 6349 .

[2] .  من لایحضره الفقیه، ج 1 ، ص 236 ، ح 711 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 210 ، ح 6350 .

 

[3] .  در تهذیب و استبصار حَشّا وارد شده است، الاستبصار، ج 1 ، ص 442 ، ح 5 / التهذیب، ج 3 ، ص 259 .

[4] .  الکافى، ج 3 ، ص 368 ، ح 2 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 210 ، ح 6351 .

[5] .  طبق نقل وسائل در حاشیه مخطوط یکى از نسخ [مصادف] وارد شده است. وسائل‏الشیعة، ج 5، ص 211، ح 6354 .

[6] .  التهذیب، ج 3 ، ص 260 ، ح 51 . سند شیخ طوسى به محمد بن على بن محبوب در صفحه 71 ذکر شد. / الاستبصار، ج 1 ، ص 441 .

[7] .  قرب‏الاسناد، ص 120 / مسائل على‏بن جعفر علیه‏السلام، ص 229 / بحارالأنوار، ج 80 ، ص 358 ، ح 10 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 211 ، ح 6355 .

[8] .  تهذیب‏الأحکام، ج 3 ، ص 259 ، ح 48 / الاستبصار، ج 1 ، ص 441 ، ح 1 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 211 ، ح 6356 . شیخ طوسى در توضیح این روایت مى‏فرماید: مقصود؛ بئر غائطى است که با خاک پر نشده و بوى او قطع نشده است / التهذیب، ج 3 ، ص 260 .

[9] .  در استبصار در سند عبداللّه‏ بن مغیره نیست، استبصار، ج 1 ، ص 442 ، ح 5 .

[10] .  تهذیب‏الأحکام، ج 3 ، ص 260 ، ح 50 . سند شیخ طوسى به سعد در صفحه 251 ذکر شد. / وسائل‏الشیعة،
ج 5 ، ص 210 ، ح 6352 .

 

[11] .  در استبصار یُطَهِّرُهُ وارد شده است، ج 1 ، ص 441 ـ 442 ، ح 4 .

[12] .  تهذیب‏الأحکام، ج 3 ، ص 260 ، ح 49 . سند شیخ طوسى به سعد در صفحه 251 ذکر شد. / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 210 ، ح 6353 .

[13] .  الکافى، ج 3 ، ص 228 ، ح 2 / من لایحضره‏الفقیه، ج 1 ، ص 178 ، ح 531 . شیخ صدوق از سماعة بن مهران نقل مى‏کند. سند شیخ به سماعه این چنین است: و ما کان فیه عن سماعة بن مهران: فقد رویته عن ابىره عن على بن ابراهیم بن هاشم عن أبیه عن عثمان بن عیسى العامرى عن سماعة بن مهران. / وسائل‏الشیعة، ج 3 ، ص 234 ، ح 3496 / بحارالأنوار، ج 79 ، ص 20 .

[14] .  علل‏الشرایع، ج 2 ، ص 358 ، ح 1 ، مرحوم صدوق در من لایحضره‏الفقیه به صورت مرسل نقل مى‏کند و بعد از کلمه لَعَن مى‏فرماید: لَعَن الیَهُودَ. ج 1 ، ص 178 ، ح 532 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 161 ، ح 6222 و 6224 .

[15] .  الکافى، ج 3 ، ص 388 ، ح 4 / شیخ طوسى هم از کافى نقل مى‏کند، تهذیب الاحکام، ج 2 ، ص 221 / وسائل‏الشیعة، ج 5 ، ص 146 ، ح 6172 .

[16] .  صحیح‏البخارى، ج 1 ، ص 110 و در جلد 2 بخارى با این سند نقل شده است: حدثنا عبیداللّه‏ بن موسى عن شیبان عن هلال هوالوزان عن عروة عن عائشة عن النبى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله... مثله، ج 2 ، ص 90 ـ 91 و در ص 106 : حدثنا موسى بن اسماعیل عن أبو عوانة عن هلال... مثله و در ج 5 ، ص 138 : حدثنا الصلت بن محمد عن أبوعوانة مثله.      در صحیح مسلم: حدثنا ابوبکر بن شیبة و عمرو الناقد قالا حدثنا هاشم بن القاسم عن شیبان عن هلال بن ابى‏حمید عن عروة بن الزبیر عن عائشة، ج 2 ، ص 67 / سنن‏النسائى، ج 4 ، ص 95 ـ 96 .

[17] .  صحیح البخارى، ج 1 ، ص 110 ؛ در ج 2 بخارى با اندک تفاوت با این سند آمده است: حدثنا اسماعیل عن مالک عن هشام عن أبیه عن عائشة...، ص 93 .