واژه "Delinquency" در لغت به معنای تخلف، قصور، کوتاهی است. و در اصطلاح عبارت است از ترک انجام وظیفه قانونی و یا ارتکاب عمل خطایی که الزاماً عنوان جرم ندارد. معذلک این اصطلاح غالباً معادل جرم و به ‌ویژه در ارتباط با جرایم ارتکابی از سوی اطفال و نوجوانان بکار می‌رود.(موسوی،1390،ص.24)

انسان در هر حال که باشد برای بقای خود به غذا، لباس، مسکن و لوازم دیگر زندگی نیاز دارد و هر کس به تناسب رشد فکری و اجتماعی که یافته، سعی می‌کند نیازمندی‌های خود را از راه‌ هایی هر چه سهل‌تر با کمیت هر چه بیشتر و کیفیتی هر چه بهتر تأمین نماید. از این رو تا آنجا که می‌دانیم همه‌ جا و همه ‌وقت مسأله‌ی تأمین معاش از مسائل مهم و ضروری زندگی بشر به حساب می‌آمده و هنوز هم به حساب می‌آید و این مسأله در تمام دوران‌های زندگی آدمیان از مسائل اصلی مورد توجه افراد و ملت ‌ها بوده است. یکی از مشخصات برجسته‌ی عصر حاضر نیز توجه و عنایت خاصی است که به مسائل اقتصادی می‌شود.(حسینی بهشتی و دیگران،1386،ص.510) به همین دلیل نداشتن نگاه درست به اقتصاد باعث بروز عواملی می‌شود که جوانان را از مسجد دور می‌کند که در این نوشتار به آسیب شناسی این عوامل می‌پردازیم.

یکی از نهادهای اجتماعی که می تواند درکیفیت زندگی مردم به ویژه جوانان اثربخش باشد"مسجد" است.اهل مسجد از روحانی مسجد گرفته تا نمازگزاران و... با رویکردی مشفقانه می توانند به منظور افزایش مهارت های فردی و اجتماعی جوانان، تجربیات و مشاوره های مفید خود را دراختیارآنان قراردهند. ازاین رو درنوشتارحاضر سعی برآنست تا با نگاهی به ظرفیت ها و مهارت های فردی جوانان، نیازهای معنوی و مادی آنان درزندگی بررسی گردد.

جوان ذاتاً میل به حرکت های سیاسی و اجتماعی و حضور در اجتماع دارد. لقمان حکیم فرزند خویش را به حرکت اجتماعی امربه معروف و نهی از منکر و مقاومت در این راه امر نمود، و گفت: «یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ »(لقمان/17)، فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهى از منکر کن و بر آنچه از سختى ‏ها به تو مى‏ رسد مقاومت کن که این (صبر) از امور واجب و مهم است.

در زمانه ای که فرهنگ وهنر و اندیشه های معاند جای ماشین های جنگی را گرفته اند چاره ای نیست تا سزبازانِ جبهۀ اسلام نیز خود را مجهزبه به این تسلیحات نرم نمایند. یکی از سنگرهای مقاوم برای مقابله با این نبردِ نرم، مسجد است و از آنجا که به فرمایش رهبرانقلاب سنگینیِ جنگ نرم در میدان فرهنگ و سیاست است. ( دیداربا خانواده های شهدای هفتم تیر.6/4/94) ما نیز در این نوشتار نقش مسجد در این عرصه را از دو بعد فرهنگی و سیاسی بررسی خواهیم نمود.

«فتح‌الفتوح امام، ساختن جوانان مؤمن، مخلص، سالم، صادق، بی‌اعتنای به شهوات و دل‌هایشان متوجه به سمت خدا بود.»(دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای،1369) برای ادامه راه امام برای نگه‌داشتن مردم درصحنه و تربیت جوانان دوران امام با آن روحیات، لازم است تا در زمان حاضر به دغدغه‌های امام راحلمان نسبت به حضور جوانان در مسجد بپردازیم.

یکی از پدیده‌هایی که از سال‌های پایانی دوران نوجوانی آغازشده و می‌تواند در سال‌های جوانی نیز ادامه یابد، بحران هویت است.(سبحانی نیا،1387،ص.17) اگر هویت جوانان در طول زمان و با کسب تجربیات از برخورد با دیگران شکل گیرد و جوان بتواند خود را بشناسد و از دیگران متمایز گردد، تعادل روانی او حفظ می‌شود؛ ولی اگر سردرگمی پیش آید و جوان خود را نپذیرد و به‌جای تماس با دیگران، کناره‌گیری کند و به‌جای تحرک و تلاش، به رکود گراید و به‌جای خودآگاهی و تشکیل هویت مثبت، دچار ابهام در نقش شود، تعادل روانی او به هم می‌خورد.(فقیهی،1389،ص.173؛ سبحانی نیا،1387،ص.25) مسجد می‌تواند جوان را از این بحران هویت نجات داده و مسیری را فراهم کند تا جوان در آن مسیر به هویت فردی، اجتماعی، خانوادگی و دینی خود دست یابد و شخصی باشد که برای زندگی هدف داشته و در آرامش به سر می‌برد. به همین دلیل در این نوشتار به عواملی که در برطرف نمودن بحران هویت جوانان مؤثر بوده و مسجد در آن نقش اصلی را ایفا می‌کند خواهیم پرداخت.

یکی از مهمترین و بحرانی‌ترین دوره‌های زندگی انسان، جوانی و دوران بلوغ است، زیرا در این برهه از زمان، در دو بعد جسم و روان آدمی، تغییرات مهمی صورت می‌گیرد. در حقیقت، مسائل گوناگون حیاتِ‌فکری، سیاسی، اجتماعی و روانی جوان را احاطه کرده است. بی‌جهت نیست که روانشناسان، در این باره به تحقیقات دامنه‌داری دست زده‌اند و در قرن بیستم، در کنار تمامی اسامی و لقب ‌های خویش _مانند عصر فضا، اتم و ارتباطات_ به عصر شناسایی علمی جوانان نیز ملقب شده است.(سبحانی‌نیا،1387،ص.13) بهترین مکانی که می‌تواند جوان را در این برهه‌ی حساس کمک نموده تا او بتواند در این جوشش احساسات و هیجان‌ها، بر آن‌ها غلبه کرده و با جهت دهی و تعدیل آن‌ها از یک امنیت و آرامشی برخوردار شود. به همین دلیل نمی‌توان از نقش مسجد در این حوزه غافل شد. پس مسجد می‌تواند جوان را مدیریت نموده و در امر تعدیل و جهت دهی به نیازهایش او را یاری کند.

انتخابات در همه جای دنیا نشانه‌ی وفاداری و علاقه مندی مردم به نظام و کشور است، و برای یک کشور میزان شرکت کنندگان در انتخابات بسیار مهم است که میزان محبوبیت خود را در بین مردمشان بسنجند. به عنوان مثال جین شارپ می‌گوید: «تمامی دولت ها تنها تا زمانی می تواننـد بـه حکومـت خـود ادامه دهند که نیروی مورد نیاز خود را توسط همکاری، اطاعت و فرمانبرداری مردم و موسسـات اجتمـاع تـامین نماینـد».(جین شارپ، بی‌تا،ص.27) ایشان در جای دیگر می‌نویسد: «هرچقدر مشروعیت نظام بیشتر باشد، فرمانبرداری و همکاری های که دریافت می کند نیز بیشتر و قابل اتکـاتر خواهـد بود».(جین شارپ،بی‌تا،ص.53) و از زاویه‌ای دیگر انتخابات همیشه راهی برای بر هم زدن نظم و مشروعیت یک کشور توسط دشمنان یک ملت است. که با ایجاد تشکیک در انتخابات و تحریک جوانان به خواسته های خود برسند. که نمونه ی بارز آن در فتنه 88 اتفاق افتاد و دشمنان انقلاب از آن بهره بردند ولی نتوانستند به هدفشان دست یابند. با این مقدمه که به ضرورت و اهمیت انتخابات اشاره داشت نقش مسجد در تنویر افکار جوانان در انتخابات پیش رو بیش از پیش مشخص می‌شود. به همین علت به بررسی این مهم در این نوشتار می‌پردازیم.

دراین شماره و شماره قبلی مقاله به انتظارات جوانان از محیط‌ های مسجدی با نگاه به مجموعه مسجد که تمام دست‌اندرکاران مسجد در آن سهیم هستند،پرداخته شده است که به اختصار به بعضی از مولفه‌های مورد انتظار جوانان اشاره می شود.

بررسی انتظارات جوانان از محیط‌ های مسجدی، در چند حوزه مختلف قابل بحث است، چون یک محیط مسجدی از عناصر مختلفی تشکیل می‌شود، فضای مسجد، دست‌اندرکاران فرهنگی مسجد و روحانی و ... جوانان از هر کدام انتظار خاصی داشته و باید به تفصیل به آنان پرداخته شود. برخی از این مولفه‌ها در مقالات جدا به آن پرداخته شده که باید به آن‌ها رجوع شود، اما در اینجا به نکاتی که باید این مجموعه روی‌ هم‌ رفته داشته باشد می‌پردازیم.

در این مقاله به راه‌های مقابله با تهاجم فرهنگی پرداخته و به ارایه راهکارهای مناسب در این زمینه می‌پردازیم.

تهاجم فرهنگی به معنی انتقال معانی میان نظام‌های فرهنگی بدون رضایت دوطرفه است. به عبارت دیگر، اگر یک نظام فرهنگی، ارزش‌های خود را با استفاده از قدرت بر نظام دیگری تحمیل کند، تهاجم فرهنگی صورت می‌گیرد. برخلاف مبادله فرهنگی که در آن نظام‌ها توسعه یافته و تغییرات را برمی‌تابند؛ در تهاجم فرهنگی، ارزش‌های اصلی هر نظام مورد تردید قرار می‌گیرد و به مرور زمان نظام‌های ارزشی و فرهنگی از بین می‌روند.

جوانان مسلمان به عنوان کسانی که بیشتر میل به پاکی و تقرب به پروردگار دارند، باید به عنوان پُر کنندگان مسجد باشند، همان گونه که قرآن کریم می‌فرماید: « لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِیهِ فِیهِ رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ» (توبه/ 108)، همانا مسجدى که از روز نخست بر اساس تقوا بنا شده، سزاوارتر است که در آن نماز برپادارى. (زیرا) در آن مسجد، مردانى هستند که دوست دارند خود را پاک سازند و خداوند پاکان را دوست مى‏دارد. و چونان عقاب هایی که به آشیانه خود پناه می‌برند(برقی، 1371ق، ج1، ص 16) و پرچمداران قیامت اند (طوسی، 1414ق، ص 529).

جوانان قشر پاک، پرانرژی، خلّاق، توانمند جامعه اند. و جامعه اسلامی نیازمند این نیروی سرشار است. و مسجد هم به عنوان اساسی ترین پایگاه دین، می‌بایست مملو از جوانان باشد تا خانه و دین خدای متعال با این انرژی سرشار رونق بیشتری یابد. به همین جهت متولیان راه کارهایی را برای فعال سازی جوانان در مسجد باید بیاندیشند.

جوانی قلّه و منتهای انرژی عمر آدمی و سرسلسله توانایی است. به فرمودۀ قرآن کریم: دوره‌ای‌ست که بین دو برهـﮥ ضعف قرار گرفته است.(روم/54) لذاست که از این نیروی سرشار باید به احسن وجه استفاده نمود.

مسجد، پایگاه مهّم عبادى و اجتماعى مسلمانان است. بنابراین، هم متولّیان آن باید صالح و پاک باشند و هم برنامه‏‌هایش سازنده و تربیت کننده، هم بودجه‌‏اش مشروع و حلال باشد و هم مسجدیان اهل تقوا و خدایى و مورد تکریم. وگرنه اگر سازندگان مساجد، جبّاران و سلاطین باشند و پیشنمازان، افراد بی سواد و ترسو و خادمان نیز وارفتگان بی‌حال، طبعاً مساجد از هدف اصلى خود که آبادى معنوى است، دور خواهند ماند. (قرائتی، 1389ش، ج3، ص 392)

در شرایطی که جذابیت و توجه به نیاز مخاطب حرف اول را می‌زند، و هر کسی سعی دارد که با ابزارهای جدید جوانان را به خود جذب نموده تا بتواند آنان را با تفکر و روش خود آشنا سازد، مسجد باید، با رقبای قدرتمندی مبارزه نماید و بتواند با برنامه‌های خود، جوانان را به سمت خود جذب نماید. لازمه‌ی این کار، پویایی و جذابیت مسجد است. تا بدینوسیله جوانان را متوجه خود نماید. پویایی مسجد را از چند زاویه می‌توان مورد بررسی قرار داد. چون مسجد یک مجموعه است. و هر کدام از اجزای این مجموعه نقش خود را در پویایی مسجد ایفا می‌نمایند، به عنوان نمونه بخش‌هایی مانند مکان قرار گرفتن مسجد، مثل حاشیه بودن، داخل کوچه بن بست و یا ... . و دیگری بافت منطقه به لحاظ افراد آن منطقه، مثل این‌که گاهی، مسجد در یک محیط بازاری است، گاه محله‌های قدیمی و گاه مجتمع مسکونی و یا ... . ما در این نوشتار به این جنبه از ویژگی‌های مسجد پویا نمی‌پردازیم، و آن‌را به مقالات مربوطه ارجاع می‌دهیم. و به مولفه‌هایی که به برنامه‌های مسجد و شخص روحانی محترم برمی‌گردد، می‌پردازیم.

اسلام یک دین جهانی‌ است و تمدن اصیل اسلامی این قابلیت را دارد تا بهترین الگوهای مادی و معنوی را به بشر معرفی نماید. دراین راستا جوانان مسجدی با ارشادات یک روحانی مسجد که اهل آینده نگری و تحلیل است، می‌توانند سربازانی باشندکه در جهانی شدن اسلام پیشرو باشند. در این زمینه فرآیند حضور جوانان مسجدی را می‌توان در دو بخشِ معرفت افزایی و بخش اجرایی مورد بررسی قرارداد.

یکی از علل افول و انحلال یک تفکر، نبود نیروی تبلیغی و فرهنگی برای آن تفکر است، تا بتوانند در دوره‌های بعد این تفکر را پیش ببرند، به همین دلیل یکی از راه‌های مقابله با این خطر تربیت نیروهای کارآمد و متخصص در آن تفکر بوده است. از آنجا که مسجد به عنوان یکی از پایگاه‌های حفظ اسلام و تشیع به حساب می‌آید، باید در راستای حفظ و نشر اسلام نقش خود را ایفا نموده و جوانان را به فعالیت‌های فرهنگی جذب نماید؛ تا در ادامه راه بتوان از این جوان استفاده نمود.

«قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ»(إسراء/84) یکی از اصول مهمی است، که در قرآن به آن اشاره شده و از اهمیت خاصی برخوردار است، به این معنی که هر کسی بر طبق همان شاکله و منشی که به بار نشسته عمل می‌کند؛اگر این شاکله خوب باشد، چیزی جز خوبی انجام نمی‌دهد، و اگر بد باشد، چیزی جز بدی بروز نمی‌‌دهد، «از کوزه همان برون تراود که در اوست»(عاملی،1352،ص.82) «الإناء یترشح بما فیه»(عاملی،1403ق،ج1،ص.110). این مهم، وظیفه مسجد را در شکل دهی چنین شاکله‌ای، سنگین‌تر نموده تا جوانان را در نیل به این هدف یاری دهند. برای شکل دهی به نظام باورهای دینی جوانان نیاز به برنامه‌ای منسجم است، تا به مدد آن بتوان به نتیجه‌ی دلخواه دست یافت. در ادامه به نکات کلیدی این برنامه اشاره می‌نماییم:

جامعه بشری در حال پیشرفت بوده، تا حدی که این را حتی در بین کودکان و نوجوانان هم می‌توان مشاهده نمود، هوش و زکاوت بچه‌ها در این دوران مثال زدنی است، در یادگیری بازی‌های کامپیوتری و ...جوانان امروز هم تفاوت زیادی با جوانان قبل دارند امروزه جوانان هر سخن و مطلبی را به راحتی نمی‌پذیرند، خصوصا که آن مطلب از اعتقادات و مسایل دینی باشد. این فضا ایجاب می‌کند که در ذهن جوان انبوهی از سوالات در مورد مسایل دینی موج بزند و او را احاطه نماید، که اگر به آن‌ها پاسخ قانع کننده‌ای داده نشود، با ورود شبهات به ذهن او زمینه انحراف آنان را فراهم می‌آورد، به همین دلیل باید روحانی محترم توجه ویژه‌ای به این‌گونه سوالاتِ جوانان داشته، و در برطرف نمودن آنها گامی بردارد.

از صدر اسلام مسجد همیشه به عنوان پایگاهی برای رفع اختلافات و شبهات از طرف گروه‌های مختلف بوده است، و این طور نبوده است که مسجد فقط جایی برای عبادت باشد؛ بلکه یک فضای کامل از حیث عبادی، سیاسی، علمی و فرهنگی است. خصوصا در فضای فعلی که از هر سری صدایی می‌آید و انواع شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی و ... مشعول شبهه پراکنی بر علیه دین و مدهب ما می‌باشند، این وظیفه مسجد است تا در حل این شبهات قدمی برداشته و پاسخگوی شبهات معاندین باشد؛ خصوصا که در خیلی از موارد جوانان جرأت پرسیدن اینگونه شبهات را در بین خانواده ندارند.

" فَتَقَطّعوا أمرَهم بینهم زُبُرًا کلُّ حزبِ بمالدَیهم فرِحون* فذَرهم فی غَمرَتِهِم حتّی حینٍ " {مردم از امردین بریدند وفرقه فرقه شدند وهرگروهی به آنچه نزد خود می پسندیدند دلخوش گشتند} سوره مومنون آیات53و54 در دنیایی که هر دین و مذهبِ خودساخته ای أنا الحق گویان به دنبال جذب جاهلان و جوانانِ ساده اندیش است تکلیفِ مبلّغان اسلام ناب است تا کام تشنۀ جوانانِ حق طلب را با بیانِ زیبایی های دینِ اسلام آشنا نمایند. از این روی روحانی مسجد نیز به اندازه توان خود در این روشنگری سهیم است.

در دو شماره‌ی قبل به مولفه‌های منبر به روز در کلام مقام معظم رهبری اشاره شد، که یکی توجه به نیاز مردم، و دیگری رعایت اعتدال بود. در این شماره به آخرین مطلب مورد نظر معظم له اشاره می‌نماییم:

در شماره‌ قبل در مورد یکی از ویژگی‌های منبر به روز، از دیدگاه مقام معظم رهبری(حفظه الله) بحث شد و در این شماره به ویژگی دیگری که ایشان مد نظر دارند اشاره می‌کنیم.

مسجد به عنوان یک خرده نظام اجتماعی، ازمهمترین عوامل مؤثر در رشد جامعه دینی به شمار می رود. از این روی مسجد نیز مانند دیگر نهادهای جامعه اسلامی وابسته به مدیریتی هدفمند می باشد. یکی از اهداف پر بازده در مدیریت مساجد، جذب جوانان وتلاش در پیوند مداوم آنان با مسجد است که در این نوشتار به بررسی ابعاد این مدیریت ازحیث تبلیغی، فرهنگی، سیاسی و مالی و ابزاری می پردازیم.

بدون شک دین پذیری برای آدمی امری فطری است اما چه می شود که گاهی انسان تمام سعی خود را در محو کردن این امر بدیهی بکار می گیرد؟ در این نوشتار ابتدا به سه عامل اصلی یعنی خانواده، محیط و خود، پرداخته و سپس با استفاده از نقش مسجد و روحانی مسجد در تثبیت باورهای دینی به چند راهکار پیشنهادی اشاره می­ شود.

مسجد از آغاز تأسیس آن در صدر اسلام تا به امروز تحت تأثیر عوامل اطراف خود بوده است؛ گاهی به عنوان مرکزیت سیاسی اسلام شکل یافت، مانند مسجد النبی"صلی الله علیه وآله" وگاهی مرکز سیاسی ضد اسلام بوده است مانند مسجد ضرار! از منظر اجتماعی و اقتصادی نیز مسجد مکانی برای تبادل آراء و جمع آوری و تقسیم خمس و زکات و... با هدف اجرای اقتصاد اسلامی بوده است. با این اوصاف، می توان گفت مسجد مانند نهادهای دیگر اجتماعی هم می­تواند تأثیرگذار باشد و هم تأثیرپذیر که در این نوشتار به بُعد تأثیرپذیری مسجد از جنبه سیاسی و اقتصادی و پیامدهای آن می پردازیم.

یکی از شاخصه‌هایی که باید در روحانی وجود داشته باشد تا باعث جذب جوانان به مسجد شود، سوای دیگر جاذبه‌هایش، مطالب و بحث‌هایی است که ایشان به مخاطبین خود ارایه می‌دهد؛ و به اصطلاح عامیانه مطالبی که در منبر خود مطرح می‌نماید. شاید بتوان این بخش از فعالیت روحانی را اصلی ترین بخش فعالیت آن دانست چون مهم‌ترین جایگاهی که اختصاص به تبلیغ دین دارد همین منبر است، که مخاطب بسیاری را به خود اختصاص داده و مردم برای شرکت در آن برنامه ریزی کرده، و وقت صرف می‌نمایند؛ و همین امر باعث می‌شود تا روحانی برای تاثیر بیشتر بر روی جوانان توجه بیشتری به منبر و خطابه خود داشته باشد. در این نوشتار برآنیم تا مقومات منبر خوب و ‌به‌روز را از دیدگاه مقام معظم رهبری در سه شماره بررسی نماییم.

این نکته قابل انکار نیست که مسجد با روحانی آن شناخته می‌شود، و به نوعی روحانی با مسجد گره خورده است به طوری که این دو واژه با هم به ذهن می‌آیند؛ و گاهی نیز مسجد به نام روحانی و عالمی که در آنجا نماز می‌خواند شناخته می‌شود. مانند مسجد آقای بهجت در قم یا ... پس نقش روحانی برای جذب جوانان به مسجد ضروری است و هر چه روحانی بتواند جایگاه خود را در بین جوانان و مردم باز کند، موجبات جذب آنها را به مسجد فراهم کرده است، به همین دلیل در این نوشتار برآنیم تا به آسیب شناسی نقش ائمه جماعات در جذب جوانان به مسجد بپردازیم.

تعامل منطقی مسجد با مسایل پیرامونی خود نشانه ی کارایی و سلامت آن است؛ مسجد، درعین آنکه نماد عبادت است، یک نهاد مردمی نیز هست از این روی مسجدِ شاخص، به عنوان یک سرمایه ی ملی مسجدی است که أهل مسجد، با شناخت شأنیت و فلسفه وجودی مسجد، برای آن، هدف گذاری و برنامه ریزی نمایند. در این راستا «دشمن» نیز نبرد نرم افزاری خود را با توکل بر «رسانه» مدت­هاست که آغاز کرده تا روابط جوان با نهادهای دینی مانند «مسجد» را یا به حد اقل رسانده یا محو نماید. بنابراین ضروریست تا در ابتدا به جوانب و أثرات «رسانه» و ارتباط آن با «مسجد» رابررسی وسپس چند پیشنهاد نیز طرح شود.

مسجد به عنوان یک نهاد موثر در تاریخ اسلام همواره نقش محوری در جوامع اسلامی ایفا نموده است. این نقش در صدر اسلام بخاطر نوپایی و همبستگی جامعه اسلامی نمود بیشتری داشت تا آن‌جا که بسیاری از مسائل جامعه در مسجد رسیدگی می‌شد.

در این نوشتار در پی پاسخ به این سؤال هستیم که در حال حاضر مساجد با چه مسائلی در زمینه جذب جوانان مواجه هستند؟ برای پاسخ به این سؤال با استفاده از روش مطالعۀ کیفی و رویکرد تحلیل محتوای کیفی و با انجام مصاحبه با 90 نفر از مردم و امامان جماعت مساجد شهر تهران، به دو نوع وضعیت در این زمینه برخورد کردیم. این دو وضعیت عبارت بودند از رهیافت نیاز محور و رهیافت آسیب محور. نتیجه حاصل از این دو رویکرد نشان دهنده این نکته بود که از یک سو ما برای انجام فعالیت جامعه پذیری دینی در مساجد نیاز به برنامه و اتاق فکر قوی داریم و از سوی دیگر امروزه مسجد به محلی برای پر کردن خلأهای دیگر نهادهای جامعه تبدیل شده است.

جوانان به عنوان آینده سازان جامعه اسلامی از بزرگ ترین سرمایههای این کشور به شمار میروند و تلاش در جهت توسعه آگاهیهای دینی آنان از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزههای دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه ای شایسته شکل خواهند گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تأثیر به سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهند شد. یکی از مکانهایی که میتواند شخصیت جوان را مطابق آموزههای دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه دار سازد مسجد میباشد که کانون انسانی سازی است. در تأثیرگذاری و قابلیت مسجد در ارتقاء و آموزشهای دینی تردیدی وجود ندارد اما نکته ای که اینجا باید مورد توجه قرار گیرد حضور جوانان در مسجد است، که با وجود تبلیغات گستردۀدشمنان اسلام و موانع موجود در مدیریت مساجد، امری سخت، اما اجرایی است. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد شناسایی شده و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینههای حضور فعال تر جوانان در مساجد فراهم شود. در این یادداشت تلاش گردیده تا به مهم ترین این راهکارها بپردازد. برای این هدف ابتدا مقدمه ای در تبیین و توصیف موضوع آورده، سپس به شیوهها و راهکارهای عملی جذب جوانان به مسجد از قبیل نوع طراحی مسجد، هیئت امنای مسجد، امام جماعت، برنامههای فرهنگی-هنری مسجد، خانواده، مدرسه و دیگر عوامل پیوند دهندۀ میان مسجد و جوانان (همراه با آسیب شناسی علل ایجاد فاصله بین مسجد و جوانان) پرداخته شده و در پایان مقاله بخش نتیجه گیری ومنابع و مآخذ آورده شده است. مساجد آنگاه خواهند توانست نقش تاریخی خود را در تربیت دینی، عبادی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی ایفا کنند که بتوانند مخاطبان خود، به خصوص نسل نوجوان و جوان را جذب و حفظ نمایند.تقویت مساجد از نظر امکانات ظاهری مانند رسیدگی به ساختمان مسجد، تغییر در معماری مسجد، نظافت و امکانات گرمازا و سرمازا، افزودن بر جاذبههای مسجد مانند برگزاری کلاسهای هنری و علمی در رشتههای گوناگون، برگزاری اردوهای سیاحتی و زیارتی، نمایش فیلم و اجرای تئاتر و مانند آن با رعایت موازین اسلامی، تأسیس مکانهای ورزشی و دعوت از مربیان مجرّب برای آموزش، دقت درانتخاب امام جماعت مسجد با ویژگیهای خاص (خوش رفتاری با جوانان، برخورداری از تقوای کافی، توانایی علمی و...)، طولانی نشدن نمازهای جماعت، تشکیل و تقویت کتابخانۀ مناسب برای مسجد، برگزاری مسابقات کتابخوانی، قصه نویسی، بیان لطافتها و ظرافتهای نماز، بیان آثار معنوی نماز، تشویق و تحسین جوانان نمازگزار با اعطاء جایزههای متنوع و... از راهکارهای عملی برای جذب نوجوانان و جوانان به مسجد، نماز جماعت و شرکت در سایر برنامههای فرهنگی آن میباشند.

کودکان، ودیعه الهی اند که با ذهن و فطرت ساده و زلال پدید آمده خویش از هرگونه آلودگی پاکند.

مسجد به عنوان عنصر فیزیکی و نوجوان و جوان به عنوان عناصر انسانی، دو مقوله‌ بسار مهم و تأثیرگذار در ارتباط با ترویج و نهادینه‌سازی امور معنوی در سطح جامعه اسلامی ما محسوب می‌شوند. هدف غایی برنامه‌های عبادی و مناسکی و نیز دیگر برنامه‌های فرهنگی تبلغیی در مساجد، ارتقاء سطح دینداری و معنویت‌گرایی عامه مردم به‌ویژه در مقاطع سنی نوجوانی و جوانی می‌باشد. و از طرف دیگر حضور این قشر تأثیرگذار در مساجد نیز پیآمدهای بسیار مثبت در ارتقاء سطح کمی و کیفی برنامه‌های معنوی در مساجد دارد. در این مقال سعی بر آن است تا اثرات حضور معنوی و مشارکت فعال نوجوانان و جوانان در مکان مقدس مسجد مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته و در ادامه راه‌کارها و شیوه‌های کارآمدی که زمینه‌ساز افزایش این حضور معنوی در مساجد هستند، به اجمال تبیین و تشریح ‌گردد.

با نگاهی به تاریخ اسلام در می¬یابیم که مسجد از آغاز تأسیس و به خصوص در عصر پیامبر اسلام6نقش-های مهم و متنوعی داشته و کارکرد آن فقط به عنوان مکان مقدسی برای عبادت خداوند و إقامه نماز جماعت و جمعه و یا قرائت قرآن نبوده است، بلکهپس از کارکرد اولیه¬اش که همان نقش عبادی و نیایشی است، دومین نقش مهم آن، تعلیم و تربیت مسلمانان و آشنا کردن آنان با معارف دینی و علوم گوناگوناست.پیامبر اسلام6به عنوان معمار و مؤسس مسجد، پس از اتمام بنای مسجدالنبی در شهرمدینه، یکی از یاران خود به نام «مربدالتمر» را مسئول آموزش در مسجد نمود. در این نوشتار، ابتداویژگی¬های دوران نوجوانیرا برشمرده¬ایم و سپس به تبیین تعلیم و تربیت نوجوانان و نقش مسجد وخانواده در این امر پرداخته¬ایم. کلید واژگان: نوجوان، مسجد، تعلیم، تربیت

مسجد، درجایگاه پایگاه اجتماعی اسلام، همواره کانون جذب تربیت دینی جوانان بوده است و مردم و مربیان دینی و مذهبی به آن توجه کرده‌اند. تحولات روزافزون دنیای مدرن‌ و تهاجم فرهنگی در عصر جهانی‌شدن ازیک‌سو و تربیت دینی جوانان به‌مثابه‌ی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های عالمان تربیتی و فرهیختگان دینی مسلمان ازسویی‌دیگر‌ اهمیت مسجد را در تربیت دینی بیش‌ازپیش روشن کرده است. در مطالعه‌ی کنونی می‌کوشیم با تعریفی از تربیت دینی و بررسی نقش مسجد در اسلام بدین پرسش پاسخ گوییم که مسجد چگونه می‌تواند در ایجاد ارزش‌ها و تربیت دینی جوانان امروزی نقش داشته باشد. پاسخ این است که متولیان مسجد می‌توانند با آشنایی به ویژگی‌های تربیت دینی و به‌کارگیری راهکارهای تربیتی از مسجد به‌مثابه‌ی مکانی مناسب برای تربیت دینی استفاده کنند و ازطریق برپایی اجتماع‌های عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی به تربیت دینی جوانان بپردازند. واژگان کلیدی: مسجد، تربیت، دین، تربیت دینی.